Úrval - 01.02.1968, Síða 119

FERÐIR GULLIVERS
117
manneskjan, sem hann elskaði —
dó eftir langvarandi sjúkdóm, gaf
hann út sitt bezt þekkta verk,
Ferðir Gullivers.
Hann einangraðist sífellt meir og
meir frá fólki, sárþjáður af ótta
við að tapa vitinu, og sá ótti var
ekki ástæðulaus, því að hann missti
smám saman andlegt og líkamlegt
þrek sitt og dó sjötíu og átta ára að
aldri og þá orðinn brjálaður.
Swift er einn af einkennilegustu
og mótsagnakenndustu höfundum
í enskum bókmenntum. Svo að
dæmi sé tekið, þá má nefna, að
þessi maður, sem hataði börn, því
að það gerði hann, skyldi skrifa,
svo dásamlega barnabók.
Hann ákvað að gerast rithöfund-
ur vegna þeirrar aðstöðu, sem það
gæti skapað honum og hann gekk
að þessu með sama hugarfari, að
því er virðist, eins og maður sem
byrjar kauphallarbrask til að verða
ríkur. Samt neitaði hann að gerast
atvinnurithöfundur, sem hefði ver-
ið niðurlægjandi fyrir hann, að
þessa tíma mati, og aðeins einu
sinni tók hann greiðslu fyrir eitt
af hinum fjölmörgu ritverkum
sínum, sem hann skrifaði til út-
gáfu. Þessi löngun hans að verða
mikils virtur bókmenntamaður, úti-
lokaði hjónaband, og af því hefur
sennilega stafað þetta einkennilega
samband við konurnar tvær.
Það er ekki hægt að segja að sú
mynd, sem við eigum okkur af
Swift sé aðlaðandi, en gáfur manns-
ins hafa verið óvenjulegar, hæfi-
leiki hans til að sjá hlutina í skop-
legu furðuljósi hefur verið óvenju-
legur. Þessi frásagnarhæfileiki
blandaðist síðan sterkri siðferðis-
kennd. Þegar hann skrifar Ferðir
Gullivers hefur frásagnarmáti hans
og skoðanir verið fallnar í fastan
farveg og örlög mannsins, sem
hann fjallaði svo léttlega um í
fyrstu bókum sínum, var ekki leng-
ur neitt gamanmál.
Líf hans var margþætt, hann
hafði samtímis kært samband við
tvær konur, enda þótt svo virðist,
sem hann hafi ekkert kært sig um
líkamlegt samband við þær, hann
reyndi að pota sér áfram innan
kirkjunnar, og honum virðist hafa
verið það hjartans mál að bæta hag
bændanna, sem dýrkuðu kirkjuna,
vildi leika spekinginn og skáldið,
og tókst það, en loksins fjaraði líf
hans út með áður sögðum hætti. Frá
1742 og þar til hann dó, 1745, þann
19. október, má segja að hann hafi
verið vitskertur.
Það er ekki ólíklegt að graf-
skriftin sem hann sjálfur skrifaði
og höggvin hefur verið á legstein
hans, lýsi bezt og í fæstum orðum
þessum manni, sem skrifaði þá bók,
sem er ein þeirra bóka í þessum
heimi, sem gneistar mest af og er
einkennilegust bóka. Grafskriftin
er svohljóðandi:
,,Hér er grafinn Jónatan Swift,
doktor í guðfræði, og hér getur hm
ofsalega gremja ekki lengur nagað
hjarta hans. Gakk áfram ferðalang-
ur og ímyndaðu þér, ef þú getur,
mann, sem gerði allt sem hann gat
til að auka mannlegt frelsi.“