Skógræktarritið - 15.12.1991, Blaðsíða 34

auðvitað gert þar sem mest er gengið á skógana. En víða annars staðar er
líka hægt að koma upp skógi með svipuðum áhrifum á koltvísýring og um
það ættu allir jarðarbúar að sýna samstöðu og vera hverjir öðrum fyrir-
mynd. Hlutur íslendinga í þessum 12 milljónum hektara er 600 hektarar
miðað við fólksfjölda. Þá tölu er gott að hafa í huga til samanburðar við
athafnir okkar nú og í framtíðinni.
Skógareyðing á íslandi
Þórarinn Þórarinsson skólastjóri á Eiðum taldi að þurft hefði að höggva
árlega 600 hektara skóg á síðustu öldum einungis til að sjá fyrir nógum
viðarkolum til þess að dengja ljái landsmanna. Það er álíka og Hallorms-
staðaskógur. Og meðan rauðablástur tíðkaðist á fyrri öldum taldi Þórarinn
að þurft hefði að höggva 400 hektara árlega þess vegna, alls 1000 hektara
vegna járnvinnslu og dengingar. Að auki hafa menn höggvið skógana
ótæpilega til upphitunar og matseldar. Þetta voru menn neyddir til að gera
vegna baráttu fyrir lífi sínu. Til viðbótar kom svo sú eyðing á skógi, einkum
kjarri, sem stafaði af harðri beit, sérstaklega að vetrinum. Hún var líka
óhjákvæmileg vegna þess hvað heyskapurinn var takmarkaður. Þegar
snjóþyngsli varu og fóðurskortur, var gripið til þess ráðs að beita fénu á
yngstu og mýkstu kvistina sem stóðu upp úr fannbreiðunni.
Mikið hefur verið deilt um, hvað skógar hafi verið víðáttumiklir á íslandi
á landnámsöld. Ég er einn þeirra sem áætla þá tölu mjög varlega. Það er
algengt mat, að skilyrði til skógræktar megi miða við að hitinn í hlýjasta
mánuði ársins nái 10° að jafnaði. Samkvæmt því telst mér til að skógar
ættu að geta þakið 1/10 hluta landsins og er þá ekki tekið tillit til þess að
allvíða er jarðvegur þar óhentugur, foræði og sjávarsandar. Þetta er 1 mill-
jón hektara. Eftir því að dæma hafa um það bil 1000 hektarar skóglendis
eyðst á ári frá landnámsöld. Ýmsir mundu vafalaust tvöfalda þessa tölu, og
það má gjarnan ef bætt er við þeim svæðum sem voru vaxin viði eða birki-
kjarri. En þó að við höldum okkur við þessa gætilegu áætlun er augljóst,
að við eigum landinu mikla skuld að gjalda.
Hvað ættum við að gróðursetja mikið árlega?
Hér er giskað á, varlega, að við höfum verið að eyða 1000 hekturum
skóglendis árlega mest af sögulegum tíma á íslandi. Til að bæta fyrir þetta
rán með sama hraða þurfum við að gróðursetja í 1000 ha á ári. Til þess þarf
um það bil 2,5 milljónir plantna á ári ef ætlunin er að koma upp nytjaskógi.
En til hvers er hægt að ætlast? Árið 1990 er talið að plantað hafi verið
3,5-4 milljónum skógarplantna, og það er talið útlit fyrir aukningu, ekki
síst vegna svonefndra landgræðsluskóga og bændaskóga. Það er því ekki
út í hött að ætla sér að gróðursetja 4 milljónir plantna á ári í framtíðinni.
Með því móti mundum við (kannske) borga skuldina við landið á 600
árum. En hins vegar er þetta svo langur tími, að viðhorf gætu gersamlega
breyst á margfalt styttra skeiði. Áætlanir væri því ekki hyggilegt að miða
við öllu meira en ævi trésins, segjum eina öld. í ritinu Auðlindir um alda-
mót, sem framkvæmdanefnd um framtíðarkönnun á vegum forsætisráðu-
neytis gaf út árið 1987, er talið að nytjaskógar þyrftu að ná yfir 40.000 hekt-
ara til að fullnægja að verulegu leyti innlendum þörfum fyrir borðvið. í
skýrslunni er reiknað með 600 hektara gróðursetningu árlega í 35 ár, en
síðan 300 hektara á ári í 65 ár. Þetta er fyrstu áratugina nærri þvi að sam-
32
SKÓGRÆKTARRITIÐ 1991