Skógræktarritið - 15.12.1991, Blaðsíða 49

3. mynd.
Líffœranýmyndun frá karlbrum-
af fullþroska evrópulerki
(Larix decidua).
Tilraunirnar eru enn á frumstigi
(bófust aómarki í febrúar 1991)
°9 f>ví of snemmt að spá um
árangur. Efniviðurinn er af 33
ára gömlum tr/ám frá trjágarð-
inum í Hersholm.
A) Myndin er af karibrumum á
..réttu " f/roskastigi, en fyrstu
niðurstöður benda til að karlbrum
séu viljugri en nálarbrum og að
beppilegast sé að taka þau rétt
fgrireða um rýriskiptingu. Neðst
til vinstri á myndinni sést eitt
nálarbrum.
B) Brumin eru sótthreinsuð. hlífðar-
blóð fjarlœgð, og þeim komið fyrir
á FW nœringu31 með 10 uM BAP
og 3-6% maltósa í stað súkrósa
sem venjan erað nola fyrir lerki9.
Á myndinni má sjá frjóblöð með
fulla frjósekki.
Q Bcin sprotanýmyndun frá köng-
ulstilknum. Neðstá myndinni má
sjá leifar affrjóblöðunum (brún).
D) Óbein sprolanýmyndun frá
frumumassa.
E) Til að örva lengdarvöxt sprotanna
rru vefjarbútarnir fluttir á FW
nceringu án vaxtarþátta. Tilraun-
imar eru ekki komnar lengra. en
næsta skref er að reyna að ræla
sprotana (Myndir. Snorri Bald-
ursson).
einstaklingum og þá eftir flóknar enduryngingarkúnstir. Af barrtrjám
áhugaverðum frá íslensku sjónarmiði virðist lerkið einna auðveldast við-
fangs (3. mynd). Tekist hefur að nýmynda sprota frá fullþroska evrópulerki
og jafnvel ræta þá, en eftir það stöðvast vöxtur plantnanna og fæst ekki af
stað aftur hvað sem reynt er9. Ein heimild er þó til um að vefræktaðar
plöntur af 12 ára gömlu tré af lerkibastarði hafi vaxið eðlilega í jörð22.
Hjá lauftrjám eru heimildir um beina og óbeina líffæranýmyndun frá
margvíslegum vefjagerðum í fjölda tegunda, en þar sem brumræktarkerfi
ganga vel og vegna fyrrnefndrar hættu á stökkbreytingum hafa menn fjar-
lægst þessa aðferð.
4.3. Kynlaus kímmyndun
Við kynlausa kímmyndun (1. mynd) eru venjulegar líkamsfrumur örvaðar
til að mynda kím eða fóstur, sem síðan eru einangruð og ræktuð í full-
þroska plöntur. „Gervikímin" eru í útliti og að vaxtarhegðun sambærileg
við frækím en öfugt við þau öll af sömu arfgerð. Fyrsta skrefið í ferlinu er
að framkalla vöxt kímmyndandi frumumassa (embryogertic). Með stýringu
á efnasamsetningu næringarinnar má fjölga forkímunum takmarkalaust
eða rækta þau áfram í fullþroskuð kím og plöntur (4. mynd).
Kynlausri kímmyndun var fyrst lýst hjá barrtrjám fyrir 6 árum15. Síðan
hefur afar mikil áhersla verið lögð á rannsóknir á þessu sviði og tæknin nú
verið þróuð með tugum tegunda, m.a. mörgum af þeim tegundum sem
vaxa á íslandi (tafla 1). Minni áhersla hefur verið lögð á þessa aðferð hjá
lauftrjám og vekur það nokkra furðu ef miðað er við möguleika hennar. Af
lauftrjánum okkar hefur kynlausri kímmyndun aðeins verið lýst hjá hengi-
björk21.
Kostir kynlausrar kímmyndunar eru margir og aðferðin að margra mati
örfjölgunarkerfi framtíðarinnar. „Gervikímin" hafa kímblöð og kímrót og
plöntur ræktaðar frá þeim fá því eðlilegt rótarkerfi. Viðhalda má ótöluleg-
SKÓGRÆKTARRITIÐ 1991
47
L