Skógræktarritið - 15.12.1991, Blaðsíða 48

með auxin-vaxtarþáttum. Vegna þess hve einföld og örugg aðferðin er (þ.e.
lítil hætta á stökkbreytingum) hefur brumræktun fram að þessu verið ráð-
andi aðferð í örfjölgun skrautjurta.
Brumræktun er mjög vel fallin til örfjölgunar á fullþroska lauftrjám (2.
mynd). Nefna má að fyrirtækið Hortus (Kemira) í Finnlandi framleiddi og
seldi um hálfa milljón plantna af völdum trjám af hengibjörk árið 1988-89
(persónulegar upplýsingar í heimsókn í sept. 1989). Úrvalseinstaklingum
af blæasparblendingum7 og gráelri26 hefur einnig verið fjölgað í stórum
stíl með þessari aðferð svo dæmi séu nefnd. Brumræktun hentar verr fyrir
barrtré þar sem erfiðlega hefur gengið að fá axlabrum þeirra til að springa
út og vaxa á næringarblöndu.
4.2. Líffæranýmyndun
Við líffæranýmyndun (1. mynd) vaxa sprotar frá vaxtarbroddum eða
sprotavísum, sem nýmyndast á laufblöðum eða öðrum vefjum eftir
cytokinin-meðferð. Nýmyndunin verður ýmist beint frá vefjarbútunum eða
eftir tímabil ósérhæfðs frumuvaxtar (callus). Bein líffæramyndun er æski-
legri þar sem óheftur frumuvöxtur er talinn auka hættu á stökkbreyting-
umii 25. Sprotavísarnir eru fluttír yfir á vaxtarþáttalausa næringu til að örva
lengdarvöxt og ræting fer fram á sérstakri rótarnæringu áður en sprotum er
plantað í jarðvegsblöndu. Ef um eldri tré er að ræða eru lengdarvöxtur og
ræting sprotanna oftast þröskuldar í ferlinu.
Hjá barrtrjám hefur mikil áhersla verið lögð á tilraunir með líffæraný-
myndun, þó nokkuð hafi dregið úr henni eftir að aðferðir til kynlausrar
kímmyndunar (sjá 4.3) voru þróaðar. Algengt er að byrjað sé með kímnál-
ar, brum eða æxlunarvefi. Ef upphafsefniviðurinn er nógu ungur (þ.e. kím)
virðist vera hægt að fjölga flestum barrviðum og einungis spurning um
vinnu að aðlaga aðferðina að hverri tegund fyrir sig. Hjá örfáum tegundum
barrtrjáa, Pinus radiata17 og Sequoia spp.6, hefur tekist að fjölga fullþroska
2. mynd.
Örfjölgun á ilmbjörk (Betula
pubescens) frá brumum31.
A) Hepp'degasl er að taka greinar
snemma vors og láta þcer springa i
út í vatni við stofuhita.
B) Nýútsprungin brum eru sótt-
hreinsuð og komið fyrir á nær-
ingu sem örvar sprotavöxt.
WPM24 (woody plant medium)
með 2-6 uM BAP (benzyl amino- i
purin) hefur reynst vel
C) Eftir nokkurn tima. sem er
breytHegur eftir arfgerðum og
árstima, byrja nýir sprotar að
vaxa frá bruminu
D) Þegar sprotarnir eru 2-3 cm
langir má ræta f>á eða deila upp
á nýjan leik til fjölgunar.
E) Birkisprotana er auðvelt að rceta
áWPM með 0-1 uM IBA (indole
butyric acid), eða stinga beint í
jarðvegsblöndu eftir dýfingu í
veika IBA lausn.
F) Vefrœktaðír sprotar eru viðkvæmir
fyrsl eftir að þeir koma úr ræktun-
arglösunum og eru settir í þoku-
klefa i 1-2 vikur meðan þeir eru
að ræla sig og aðlagast.
Eftir að sprotarœktirnar eru komn-
ar vel af stað er fjölgunarhraðinn í
birki 2-IOföldun á mánuði eftir arf-
gerðum (Myndir-. Snorri Baldursson)
46
SKÓGRÆKTARRITIÐ 1991