Skógræktarritið - 15.12.1998, Qupperneq 10

Hrossatað er svo mildur áburður
að óhætt er að nota hann glænýj-
an úr skepnunni og stinga bakka-
plöntum eða stiklingum niður í
hann óblandaðan. Hrossatað er
fyrst og fremst góður miðill til að
láta ungan gróður ræta sig, en
raunverulegt áburðargildi er tak-
markað og endist alls ekki nema
fyrsta sumarið.
Öðru máli gegnir um sauðatað;
það er snöggtum kraftmeira. Þess
vegna látum við það liggja og
frjósa einn vetur áður en við not-
um það. Þá stingum við bakka-
plöntum eða stiklingum beint
niður í sauðataðið, og má búast
við að það leggi nýjum gróðri
talsvert lið í tvö ár; ekki síst
stuðlar það að því að hann ræti
sig vel á nýjum vaxtarstað.
Við fyllum hina stungnu holu af
búfjáráburði og þjöppum hann
lítið eitt. Búfjáráburður er lífrænn
massi og rýrnar því nokkuð og
sígur saman fyrsta árið. Þess
vegna má holan vera vel full,
jafnvel ofurlítið kúfuð í upphafi.
Síðan tökum við svolitla mold
neðan úr hnausnum sem úr hol-
unni kom og setjum 1-2 cm lag
yfir áburðinn til þess að útiloka
illgresi. Þar með er holan tilbúin
til notkunar og við getum stungið
niður í hana bakkaplöntu eða
einum eða tveimur stiklingum.
Mér finnst sérlega hagstætt að
stinga holur seinni part sumars
og eiga þær tilbúnar næsta vor.
Þá er áburðurinn búinn að ryðja
sig yfir veturinn, orðinn fuliur af
ánamöðkum og albúinn að taka
vel við nýrri plöntu. Ef hola er
látin bíða plöntulaus yfir vetur-
inn, tek ég efri hlutann af
hnausnum sem upp úr henni
kom og hvolfi honum yfir holuna;
þá er innihald holunnar hráblautt
þegar tekið er ofan af henni við
gróðursetningu næsta vor. Það
kemur sér vel á harðvelli, því að
oft eru maí og fyrri hluti júnímán-
aðar þurrviðrasamir á Suðaustur-
landi. (6. mynd)
Hin ókunnuglega ræktunarað-
ferð að stinga bakkaplöntum og
stikiingum niður í óblandaðan
búfjáráburð hefur verið notuð
með mjög góðum árangri við
margar tegundir: birki, furu,
greni, lerki, ösp og vfði, auk nokk-
urra runna, og alls staðar skilað
frábærum vexti, en ein tegund
kærir sig ekkert um góðgæti af
þessu tagi. Sitkaelri þolir ekki
slíkar allsnægtir en vex með
ágætum í steindauðri hraunmöl
eða gróðurleysu þar sem ekkert
annað þrífst. Þá þarf það lfka að
hafa rétt sveppasmit á rótum,
annars verður saga þess ekki
lengri.
Hvað á að rækta?
Flestir áhugamenn sem sinna
skógrækt hugsa um skjól, indælt
umhverfi og augnayndi þegar
þeir stinga niður plöntu en hug-
leiða ekki skógrækt til timbur-
framleiðslu eftir 200 ár. Það ber
að taka mið af því í plöntuvali og
gróðursetningu, gróðursetja ekki
of þétt og blanda tegundum
þannig að úr verði notalegur úti-
vistarskógur með rjóðrum og
gönguleiðum. Mér hefurgefist
vel að blanda nokkuð saman
stiklingaræktun og bakkaplöntum
og láta tegundir mynda smáþyrp-
ingar. Laufgróður vex skjótt upp
af stiklingum og setur hlýlegan
svip á landið, greni og fura fara
hægar af stað en setja því meiri
svip á umhverfi sitt sem lengra
líður.
Ræktun upp af stiklingum
Ræktunarmaður heldur tengslum
við iðju sína yfir veturinn með því
að afla sér efnis og búa í haginn
á einhvern hátt. Vilji maður nota
stiklinga til ræktunar, fer hann að
horfa í kringum sig á útmánuðum
og aðgæta hvar hægt er að fá af-
klippur af vaxtarmiklum víði eða
ösp. Þá ber að gefa góðan gaum
að vaxtarlagi og eiginleikum þess
gróðurs sem klipptur er, velja víði
eða ösp sem eru hraustleg og
þróttmikil, hafa góðan vöxt og
greinast ekki um of. Algengast er
að nota 1-2 ára sprota, helst
toppsprota, og eru þeir klipptir
niður í 15-20 cm langa búta en
mjósti hluti sprotans er ekki not-
aður. Ekki borgar sig að nýta
mjög grannar greinar af því að
vaxtarmáttur þeirra er lítill; þær
skila vissulega plöntum með tíð
og tíma, en þær eru lengi að
safna þrótti og verða stöndugur
gróður.
Til hægðarauka við síðari um-
hirðu má setja stiklingana 20 eða
25 saman í búnt þannig að allir
snúi eins, binda utan um en raða
búntunum síðan í plastpoka,
skrifa á hann tegund og eininga-
fjölda sem í honum er og loka
honum, en hafa þó dálítið op
svo að pokinn sé ekki alveg loft-
þéttur. Stiklingarnir eru lifandi og
þurfa að anda. Síðan breiði ég
yfir pokana til þess að sól skíni
ekki á þá og set þá undir vegg þar
sem síst er von á hita. Þannig
geymast þeir fram í aprfllok og
verður hvorki meint af frosti né
þíðu.
Þegar stiklingar eru geymdir
úti eins og hér er lýst, er hæfi-
legt að leggja þá í bleyti í einn
sólarhring áður en þeim er
stungið í jörð. Skiptir engu hvort
þeireru kaffærðir gersamlega
eða efri endinn látinn standa
upp úr.
Áður fyrr stakk ég stiklingum í
beð, gegnum plast, eftir hefð-
bundinni formúlu, lét plönturnar
standa 1-2 ár á vaxtarstað,
klippti þær síðan og flutti út í
ræktunarlandið. Einhvern tíma
þegar ég átti rúmar 900 plöntur í
beði, fór ég að hugsa: Hvers
vegna er ég að flytja allar þessar
plöntur út um landið? Er ekki
skynsamlegra að stinga stikling-
unum beint á tilvonandi vaxtar-
stað, hlífa þeim við klippingu og
spara sjálfum mér fyrirhöfn? Ég
brá á það ráð og síðan hefur eng-
8
SKÓGRÆKTARRITIÐ 1998