Skógræktarritið - 15.12.1998, Qupperneq 95

Frumbyggjargátu flett berkinum af
sedrusviðnum í löngum ræmum án
þess að tréð skaðaðist. Börkurinn var
svo notaður í ótal hluti, körfur, fiskinet
og föt. Ljósm. Þorgerður Hlöðversdóttir.
Árnarvoru lífæðar skóganna.
Á haustin urðu þær svartar af laxi,
flikkjum sem leituðu upp f árnar
til að hrygna og deyja. Ekki að-
eins fólkið heldur mörg dýr skóg-
arins og fuglar fjörunnar leituðu
að ánum á haustin f þennan
gnægtabrunn fæðu og báru það-
an með sér næringu til skóga og
fjalla. Um árnar lágu Ifka leiðir
fólksins þegar það þurfti að
bregða sér af bæ til veiða, söfn-
unar eða á mannamót. Árnar voru
mun auðveldari yfirferðar á lipr-
um bátum en þéttur skógurinn og
minni hætta á villum þegar þokan
lagðist yfir, vindur þaut í trjákrón-
um og ýmis dýr voru á ferli.
Tsonokwa
Nú víkur sögunni að Kwakiutl-
fólkinu sem bjó á norðaustur-
hluta Vancouvereyju og á megin-
landinu gegnt honum. Það, eins
og aðrir þjóðflokkar á þessu
svæði, byggði hús sín á árbökk-
um og ströndum þar sem var að-
grunnt og auðvelt að koma bát-
um að og frá landi. Börn léku sér
á bökkunum og voru þar örugg.
Þau lærðu fljótt að bjarga sér í
grunnu vatninu og þarna var fólk
a ferli og við störf. Hins vegar var
ekki gott ef börnum varð reikað
inn í skóginn á bak við húsin. Þar
var Tsonokwa. Hún var trölikona
sem bjó í skóginum og fjöllun-
um, á ensku hefur hún verið köll-
uð "the wild woman of the
wood”. Hún var svört, með úfið
hár og með stút á vörum því hún
blés stöðugt, hhhuuu, hhhuuu.
Á bakinu var hún með körfu og í
hana tfndi hún börn, bar þau
heim og át. En hún náði sjaldan
nokkrum börnum af því að hún
var hægfara, klunnaleg og
heimsk. Svo að krakkarnir sluppu
ef þeir flýttu sér heim úr skógin-
um strax og þeir heyrðu blástur
Tsonokwa, hhhuuu, hhhuuu.
Tsonokwa átti fleiri hliðar en þá
sem hér hefur verið kynnt. Hún
varðveitti töfravatn lffsins en mik-
ilvægasta hlutverk hennar var að
veita fólki auð og velgengni.
Kwakiutl-fólkið skar út grímur af
Tsonokwa og þannig tók hún þátt
í skrautlegum dönsum þeirra og
sýndi bæði hlutverksín. Hún gat
verið þunglamaleg, heimsk og svo
syfjuð að hún sofnaði í miðjum
dansi eða roggin með körfu á baki
og útdeildi auðæfum til höfðingja.
Tsonokwa og íslensku tröllin
Minnir ekki Tsonokwa svolftið á
Grýlu, íslensku tröllin og aðrar lif-
andi vættir í náttúrunni?
Tsonokwa var hættuleg ef fólk
skynjaði ekki mörk sín og fór
lengra en það átti að gera. En hún
gaf merki svo að fólk gat snúið af
villu síns vegar og forðað sér frá
bráðum bana bara ef það hlustaði
vel, skynjaði merkin hennar, virti
þau og fór eftir þeim. f helgileikj-
um á hátíðum var Tsonokwa sýnd
svo heimsk og afskiptalaus að hún
sofnaði f miðjum dansi ef fólk var
ekkert að gera á móti vilja hennar.
En fólkgat líka áunnið sérvelvilja
hennar og þá veitti hún ríkulega.
Og voldug hlaut sú vættur að vera
sem varðveitti vatn lífsins. Voru
ekki íslensku tröllin keimlík?
Mikilvægt var að umgangast þau
af virðingu og varfærni, þá voru
þau trölltrygg og launuðu fyrir sig.
Eru þessar lifandi vættir kannski
náttúran sjálf, sú sama alls staðar,
hvort heldur sem er á fjöllum ís-
lands eða skógum Vesturheims?
Heimildir
Munnlegar frásagnir safnvarða í Mann-
fræðisafni háskóla Bresku Kólumbíu í
Vancouver (UBC Museum of Anthro-
pologyl og starfsfólks af frumbyggja-
ættum í Xá:ytem gestastofunni við
Hatzic-klett í Mission. Einnig eftir-
taldar ritaðar heimildir:
Billard, J.B. (ritstj.) 1974. The World of
the American Indian. National Geo-
graphic Society. Washington D.C.
Brockman, C.F. 1968. Trees of North
America. Golden Press. New York.
Carlson, K.T. (ritstj.) 1997. You Are
asked to Witness The Stó:lö in
Canada's Pacific Coast History.
Stó:lö Heritage Trust. Chiliiwack.
Neering, R. & Herger, B. 1989. The
Coast of British Columbia. White-
cap Books. Vancouver/Toronto.
SKÓGRÆKTARRITIÐ 1998
93