Skógræktarritið - 15.12.1998, Síða 65

bein stunga græðlinga hins vegar
afar illa. Að meðaltali lifðu að-
eins 22% græðlinga við lok þriðja
sumars í Sandlækjarmýri en 29%
beirra á Markarfjótsaurum. Bæði
í Sandlækjarmýri og á Markar-
fljótsaurum kom hinn mikli mun-
ur á afföllum milli græðlinga og
annarra plöntugerða fram strax
fyrsta haust eftir gróðursetningu.
Hér fær bein stunga stiklinga,
sem aðferð við asparskógrækt, þó
ómaklegan og óréttlátan dóm. f
bessari tilraun var á margan hátt
staðið öðruvísi að meðhöndlun
stiklinga fyrirstungu en heppi-
iegt hefði verið. Þegar stiklingum
var stungið vorið 1992 höfðu þeir
staðið tæplega einn mánuð í
vatni. Á flestum stiklinga höfðu
myndast s.k. „vatnsrætur" og
stiklingar voru orðnir allaufgaðir.
Vatnsrætur skafast gjarnan af
stiklingum við stungu og dregur
þá mjög úr lffslfkum, auk þess
sem útgufun verður mikil hjá
allaufguðum stiklingum, með
Þeim afleiðingum að þeir þorna
UPP. Vorið 1995 var endurtekin
tilraun til þess að fá réttmætara
mat á notkunarmöguleikum
beinnar græðlingastungu alaska-
aspar. Þá voru græðlingar vafðir í
Þlautan pappfr að lokinni söfnun
> lok aprílmánaðar, og þeir
geymdir í kæli (við 3-4°C) í rúm-
iega mánuð fram að stungu á
Markarfljótsaurum. Við stungu
Voru græðlingar ólaufgaðir og
höfðu aðeins myndað smávaxna
rótarvísa. Tveimurárum eftir
stungu var meðalhlutfall lifandi
Plantna vaxnar upp af þessum
græðlingum 80% í viðmiðun og
svörtu plasti (Aðalsteinn Sigur-
geirsson, óbirt gögn). Af þessu er
'íóst, að taka verður þeim Iágu
lifunarhlutföllum græðlinga sem
birtast í niðurstöðum tilraunar-
'anarfrá 1992 meðallmiklum
fyrirvara og varlega skal farið í að
alhæfa út frá þeim um notkunar-
möguleika beinnar stungu
græðlinga í asparskógrækt.
Ef aðeins er skoðuð lifun og
hæðarvöxtur í plasti og viðmiðun
í Sandlækjarmýri, er lítill munur
milli vorgamalla og ársgamalla
plantna. í heildina (hjá öllum
þakningarmeðferðum) eru árs-
gamlar þó 30% hærri en vorgaml-
ar. Afföll af völdum næturfrosts í
ágúst 1993 í heyi og mykju í
Sandlækjarmýri urðu meiri á vor-
gömlum en ársgömlum fjölpotta-
plöntum og vöxtur í heyi, mykju
og plasti varð einnig minni hjá
vorgömlum en ársgömlum.
Skýringin á þessum mun gæti
tengst því, að rótarkerfi vorgam-
alla plantna hafi verið minna og
veikara en hjá ársgömlum plönt-
um. f næturfrostinu hafi plöntur
með veigalítið rótarkerfi átt örð-
ugra með að draga nægilega
hratt og mikið vatn upp f blöð og
stöngul, og því verið berskjald-
aðri gagnvart vefjaskemmdum af
völdum næturfrostsins. í þessu
sambandi er vert að geta þess að
hjá plöntum er þol gagnvart
frosti og þurrki nátengt lífeðlis-
fræðilega (Levitt 1980). Á Markar-
fljótsaurum lifðu vorgamlar mun
verr en ársgamlar fjölpottaplönt-
ur við allar þakningarmeðferðir,
og voru ársgamlar plöntur þar
24% hærri en vorgamlar. Af þessu
öllu má draga þá ályktun, að eftir
þvf sem aðstæður verða erfiðari á
vaxtarstað, hvort heldur er vegna
óhagstæðrar veðráttu eða jarð-
vegsgerðar, megi ætla að vor-
eða sumargömlum fjölpotta-
plöntum sé hættara við vanhöld-
um en fjölpottaplöntum sem
notið hafa umönnunar í gróðrar-
stöð heilt ár. Með öðrum orðum
er öruggara að fjölpottaplöntur
séu veturvistaðar í gróðrarstöð,
en að þær séu gróðursettar sama
sumar.
í viðmiðun, heyi og plasti á
Markarfljótsaurum uxu plöntur
vaxnar upp af græðlingum lítil-
lega, en marktækt, betur en
vorgamlar plöntur. Skýringin gæti
legið í því að þeir hinna 20-25 cm
löngu græðlinga sem lifðu af fyrsta
sumar hafi frá upphafi náð betur
ofan f jarðrakann og þannig náð
forskoti á vorgamlar plöntur, með
mun grunnstæðara rótarkerfi.
Á Markarfjótsaurum voru
fjögurra ára gamlar beðplöntur
einnig bornar saman við fyrr-
nefndar plöntugerðir. Fyrsta ár
tilraunarinnar urðu beðplöntur
fyrir verulegum vetrarskemmdum
og töpuðu mestum hluta hæðar
sinnar, en voru allar iifandi þrem-
ur árum síðar. Við lok fjórða
sumars voru beðplöntur að með-
altali 60% hærri en plöntur sem
verið höfðu ársgamlar við gróður-
setningu.
Á Markarfljótsaurum vekur
athygli að afföll á ársgömlum
bakkaplöntum voru afar lftil, með
eða án mismunandi þakningar,
og að jafnaði lifði þessi plöntu-
gerð jafn vel og 4-ára beðplöntur.
Haustið 1995 voru beðplönturnar
talsvert lægri en við gróðursetn-
ingu og höfðu ekki vaxið hraðar
en aðrar plöntugerðir (2. mynd).
Að auki eru beðplöntur nú (vorið
1998) orðnar margstofna og mun
runnvaxnari en aðrar plöntugerð-
ir, vegna endurtekinna skara-
skemmda og annarra áfalla fyrstu
vetur eftir gróðursetningu. Við
þessi skilyrði (á bersvæði, í rýrum
jarðvegi, og þar sem lítillar gras-
samkeppni gætir) er ljóst að eng-
inn ávinningur er í því fólginn að
nota stærri og eldri beðplöntur í
stað smávaxnari fjölpottaplantna,
enda fylgir notkun beðplantna
margfalt meiri kostnaður.
Ályktanir:
* Alaskaösp lifir f heildina lítið
eitt betur, en vex hægar, á
ófrjósömum, iítt grónum áraur-
um (Markarfljótsaurum) en á
frjósamri, framræstri mýri
(Sandlækjarmýri).
* Þakning með plastdúk, hús-
dýraáburði og einkanlega heyi
bætir vöxt alaskaaspar á áraur-
um.
SKÓGRÆKTARRITIÐ 1998
63