Skógræktarritið - 15.05.2012, Side 21

19SKÓGRÆKTARRITIÐ 2012
staðsetningu hámarksbreiddar á blöðku o.fl. Tölu-
legu gögnin voru svo greind með notkun tölfræði-
líkana en meðal þeirra var greiningin LDA (Linear
Discriminant Analysis). Í ljós kom að fyrsti LDA-
kvarðinn (LDA1) skýrði 99% af breytileika milli
plantna óháð tegund og skóglendi. LDA1 kvarðinn
gat flokkað tvílitna plöntur rétt til fjalldrapa í 96%
tilvika og ferlitna plöntur sem birki í 97% tilvika.
Hins vegar greindi hann þrílitna plöntur rétt út frá
útliti í einungis 49% tilvika. Allir svipgerðareigin-
leikarnir nema einn geta greint birki og fjalldrapa til
tegunda með þessari aðferð. Hins vegar er blaðlengd
(lengd blöðku auk blaðstilks) eini eiginleikinn sem
nýtist til að spá fyrir um skógviðarbróður.
Greiningin er meðal annars áhugaverð þar sem
hún gerir kleift að skoða landfræðilega skiptingu á
umfangi erfðablöndunar eftir svipgerðareiginleik-
um. Þannig má m.a. sjá að svipgerð birkis í Bæjar-
staðarskógi sker sig úr á LDA1 skalanum (4. mynd).
Myndin sýnir einnig að mesta aðgreiningu á milli
birkiplantna innan skóglendis er að finna á svæði
B (í birkigróðri við Hreðavatn nálægt Bifröst). Hátt
LDA1 gildi bendir einnig til verulegrar erfðablönd-
unar eða genaflæðis á milli birkis og fjalldrapa. Lít-
inn breytileika er hins vegar að sjá á svæði R (birki-
skóglendi við Mývatn). Svipgerðargreiningin virðist
ekki geta raðað Bæjarstaðarbirki á sama hátt og
birki úr öðrum íslenskum skóglendum, líklega vegna
þess að erfðablöndun og genaflæði hefur ekki orð-
ið þar. Bæjarstaðarskógur er því grasafræðilega ein-
stakur birkiskógur á Íslandi.
Erfðaskyldleiki og uppruni Bæjarstaðarbirkisins
Niðurstöður tveggja rannsókna geta varpað ljósi
á erfðaskyldleika og uppruna birkis í Bæjarstaðar-
skógi. Annars vegar er um að ræða rannsókn
á breytileika í grænukornum en þau erfast frá
móður12,16. Hins vegar er rannsókn á breytileika
ríbósómgena en þau tilheyra kjarnaerfðamengi og
erfast frá báðum foreldrum [óbirtar niðurstöður].
Saman gefa þessar niðurstöður sterka vísbendingu
um uppruna Bæjarstaðarbirkisins og skyldleika þess
við annað birki á Íslandi.
Fyrrnefnda rannsóknin var liður í því heildar-
mati sem hér hefur verið fjallað um á umfangi erfða-
blöndunar og genaflæðis á milli birkis og fjalldrapa.
Auk plantna úr íslenskum náttúru skóglendum sem
höfðu verið greindar með tilliti til fjölda litninga13,16
voru rannsakaðar plöntur frá norðurhluta Skandi-
navíu og Skotlands og suðurhluta Grænlands. Að-
ferðinni PCR-RFLP (Polymerase Chain Reaction
– Restriction Fragment Length Polymorphism) var
beitt á erfðamengi grænukorna en hún greinir breyt-
ingar í basaröðum erfðaefnis. Aðferðinni hafði áður
verið beitt í stórri rannsókn á bjarkartegundum
frá Skandinavíu og víðar úr Evrópu, þ.e. á Betula
4. mynd. Tegundasérhæfðir svipgerðareiginleikar, sem einkum tengdust blaðlögun, voru mældir og gögnin greind með
notkun tölfræðilíkansins LDA (Linear Discriminant Analysis). S: Bæjarstaðarskógur; R: Mývatn; G: Jökulsá í Lóni; og
B: Bifröst.