Skógræktarritið - 15.05.2012, Blaðsíða 40

SKÓGRÆKTARRITIÐ 201238
Trjátegund Úr umsögn
Skógarfura Toppkal sjaldgæft
Fjallafura Toppkelur stundum
Lindifura Toppkelur aldrei
Gráfura (Pinus banksiana) Óvíst
Rauðgreni Toppkelur stundum
Balsamþinur Toppkal sjaldgæft
Silfurþinur (Abies pectinata) Hægfara
Síberíuþinur Álitlegur
Síberíulerki Toppkal ekki fátítt
Evrópulerki Toppkal mjög algengt
Ilmbjörk Toppkal alltítt
Vörtubjörk (Betula verrucosa) Talsvert toppkal
Reynir Toppkelur iðulega
Silfurreynir ?
Gráelri Toppkelur mjög
Heggur Hætt við kali
Hlynur Kelur sífellt
Síberískt eplatré ?
Askur Toppkal
Auk trjátegundanna eru nefndir margir runnar
sem voru í ræktun: Rauðber, sólber, hindber, síber-
ískt baunatré, rauðblaðarós, grænleggjarós, þyrn-
ir, gulvíðir, gullregn, blátoppur, síberískt geitblað,
snækvistur, snjóber og yllir.
Jakob gerðist síðar bóndi á Lækjamóti í Víðidal
og stundaði vísindarannsóknir í jarðfræði. Vísinda-
leg hugsun hans og vinnubrögð koma fram í trjá-
ræktinni því hann sýnir í töflu árlegan lengdarvöxt
nokkurra trjáplantna 1907-1916 og í texta reyn-
ir hann að tengja það veðráttunni. Vegna þess að
þetta eru líklega elstu samfelldu trjámælingar á Ís-
landi er rétt að birta meðaltöl úr þessari töflu (sjá
neðst á síðunni) og bæta við sumarhitatölum, maí
-september frá Akureyri, sem eru í þessari sömu
ritgerð. Talið er líklegast að hitastig þessara fimm
mánaða kunni að tengjast ársvextinum, en þess ber
að geta að auðvitað er um misgamlar plöntur að
ræða en ársvöxturinn er efalaust háður aldri. Ekki
er hægt að leggja saman árlegan vöxt til að fá heild-
arhæð trjánna því toppkal skemmir slíka samlagn-
ingu. Reiknuð var fylgni ársvaxtar við sumarhita
þessi 8-10 ár og reyndist hún vera lág, þó hæst fyrir
rauðgreni af þessum fjórum trjátegundum (r=0,35
P=0,29). Það vekur nokkra furðu að ekki skuli vera
betra samhengi á milli lengdarvaxtar og sumarhita.
Auk rannsókna á þrifum og vexti trjáplantna var hug-
sjón Ræktunarfélagsmanna að dreifa trjáplöntum til
bænda á Norðurlandi. Svo fór reyndar að plöntur voru í
mörg ár sendar frá félaginu til kaupenda víðs vegar um
landið. Á árunum 1911-1912 voru til dæmis sendar út til
bænda um 2000 trjáplöntur.
Árið 1915 hóf Guðrún Björnsdóttir garðyrkjukona frá
Veðramóti í Skagafirði störf hjá Ræktunarfélaginu og
hafði hún eftir það yfirumsjón með garðrækt og trjárækt
í Gróðrarstöðinni. Hún varð síðar eiginkona Sveinbjörns
Jónssonar í Ofnasmiðjunni. Guðrún semur eftir þetta
árlega greinagóðar skýrslur um vöxt og viðgang mat-
jurta og trjágróðurs og árið 1917 birtir Guðrún í fyrsta
sinn í töflu mælingar á ársvexti allmargra trjátegunda og
birtir hún síðan slíkar mælingar áfram árlega í Ársrit-
inu. Margir sprotar af hverri tegund eru mældir árlega og
meðaltalið gefið upp. Guðrún hættir störfum árið 1923
og þá kemur í hennar stað Jóna M. Jónsdóttir frá Sökku
í Svarfaðardal og hélt hún þessum trjámælingum áfram
allt til ársins 1936, en aðeins vantar mælingar frá árinu
1935. Þetta eru afar áhugaverðar mælingar á trjágróðri.
Ekki er hér rúm til að dvelja við aðra hluta úr nákvæm-
um skýrslum þessara tveggja kvenna. Nefna má að árið
1918 er nefnt að tré hafi kalið mikið eftir frostaveturinn4.
Barrtrén fóru verst, aðallega skógarfuran, en lindifura
var þeirra best, þá rauðgreni og síberíuþinur, lerki kól
minnst. Lauftrén voru betri, en reynir fór samt illa. Eft-
ir frostaveturinn skrifar Guðrún þessi athyglisverðu orð:
„Ég er þakklát fyrir það, hvað margt lifði af og stóðst
raunina og hvað stöðin var fögur í sumarskrúðinu, eftir
allar hörmungar. Frostaveturinn hefir fremur styrkt en
veikt trú mína á framtíð trjágróðursins hjer á landi“iii.
Hér hafa verið valdar út nokkrar af þeim trjáteg-
undum sem garðyrkjukonurnar í Gróðrarstöðinni
iii Guðrún Þ. Björnsdóttir, 1918, bls. 67.
Aldur 1916, ár Ummál 1916, sm Hæð 1916, m Meðalársvöxtur
1907-1916, sm
Grenikóngur í
Trjáræktarstöð 14 13 2,45 24
Rauðgreni 9 - 1,55 20
Síberíulerki 13 36 - 30
Birki 10 18 3,60 40