Morgunblaðið - 12.06.1999, Blaðsíða 41

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 12. JÚNÍ 1999 41
Hækkandi kostnaðarliðir.
Reuters
Borgað fyrir
að reykja ekki?
Morgunblaðið. Kaupmannahöfn.
DANSKA ríkið hefur mikinn kostn-
að af reykingum, svo það er til mikils
að vinna að fá ungt fólk til að hætta
að reykja. Svo mikils að réttlætan-
legt væri að ríkið verðlaunaði krakka
í reyklausum efstu bekkjum grunn-
skólans með fimm þúsund krónum,
ríflega fimmtíu þúsund íslenskum á
ári fyrir að reykja ekki.
Hugmyndin kemur frá hugmynda-
hóp vikuritsins Mandag Morgen.
Samkvæmt útreiknum hans kostaði
það 300 milljónir danskra á ári, rúma
þrjá miiljarða íslenskra króna, ef all-
ir í efstu bekkjunum hættu að reykja
og fengju greiðslu. Þetta mætti fjár-
magna með fimm prósenta hækkun
tóbaksgjalds.
Lífslíkumar styttast
Hugmyndabankinn bendir á mik-
inn og vaxandi kostnað vegna reyk-
inga, en í hópi Norðurlandaþjóða eru
Danir að verða þeir reykglöðustu og
þeir eru eina Norðurlandaþjóðin, þar
sem lífslíkurnar styttast. Því sé
nauðsynlegt að grípa til kröftugra
ráða og þá vænlegast að snúa sér til
ungs fólks og fá það til að breyta
reykingavenjum sínum.
Kannanir sýna að um þriðjungur
krakka í efstu bekkjum grunnskól-
ans reykir. Bent er á að á þessum
aldri skipti hópþrýstingur mestu og
litt þýði fyrir eldra fólkið að prédika
yfir krökkunum. Peningatilboð gæti
ýtt undir löngunina til að hætta að
reykja og reynsla frá Bandaríkjun-
um mun sýna að þetta ráð dugi oft
vel, en þar hefur það meðal annars
verið notað til að fá böm og unglinga
til að grennast.
Skynsamlegt
að verðlauna skynsemi?
í samtali við danska útvarpið
sagði Carsten Koch heilbrigðisráð-
herra hugmyndina um áþreifanlega
umbunun athyglisverða, þó það geti
haft óheppilegar afleiðingar að ætla
að fara að borga ungu fólki fyrir
skynsamlega hegðun, auk þess sem
upphæðin væri of há. Betra væri að
umbuna reyklausum bekkjum með
ferðalagi eða bekkjapartíi, enda gæti
bein umbunun skapað óheppilegan
hópþrýsting.
Þegar fréttamaður spurði nokkra
nemendur í framhaldsskóla hvað
þeim þætti sagði einn að þjóðfélagið
ætti ekki að skipta sér af hvort fólk
reykti, en öðrum þótti þetta snjöll
hugmynd til að ýta við krökkum að
hætta.
Farsímar valda
Bretum áhyggjum
The Daily Telegraph.
MIKIL umræða hefur verið í
Bretlandi um hugsanlega
skaðsemi farsíma vegna frétta
um tvær nýjar rannsóknir,
sem benda til þess að mikil
farsímanotkun kunni að auka
likurnar á heilaæxli.
Umræðan hefur meðal ann-
ars orðið til þess að öryggis-
sérfræðingar lögreglunnar í
Lundúnum hafa ráðlagt
starfsmönnum hennar að nota
ekki farsíma lengur en í fimm
mínútur í senn nema brýn
nauðsyn beri til. Þeim sem
þurfa að nota farsímana leng-
ur var ráðlagt að nota stök
heyrnartól í stað sfmtækja
með sambyggt tal- og heyrn-
artól.
Nokkrir vísindamenn höfðu
varað við því að örbylgjugeisl-
un frá slfkutn sfmtækjum gæti
hitað heilann og hugsanlega
skaðað taugakerfið.
Samkvæmt nýlegri könnun
hafa rúmlega 40% breskra far-
sfmanotenda áhyggjur af hugs-
anlegri skaðsemi farsíma.
Áhyggjur Breta mögnuðust um
allan helming á dögunum þegar
JBBC-sjónvarpið sýndi heimildar-
mynd þar sem skýrt var frá •
rannsóknum tveggja vísinda-
manna sem bentu til þess að
tengsl gætu verið milli farBÍma-
notkunar og heilaæxla.
Aðeins vísbendingar
Vísindamennirnir tveir -
sænski krabbameinsfræðingur-
inn Lennart Hardell og Banda-
Reuters
Við suðumark.
rfkjamaðurinn George Carlo -
viðurkenndu að vísbendingar
rannsóknanna væru engar
óyggjandi sannanir fyrir skað-
semi farsfma en hvöttu fólk til
að nota þá eins lftið og kostur er
þar til afdráttarlausar niður-
stöður ítarlegri rannsókna
liggja fyrir.
Rannsókn Hardells benti til
þess að þeir sem nota farsíma
séu 2,5 sinnum líklegri til að fá
heilaæxli en aðrir. Geislavarna-
nefnd bresku sljómarinnar
(NRPB) sagði rannsóknina
skorta „tölfræðilega ná-
kvæmni".
Hósti og
uppgangur?
MAGNÚS JÓHANNSSON LÆKNIR
SVARAR SPURNINGUM LESENDA
Loftskipti iungnanna
Spurning: Undanfarnar vikur
hef ég hóstað upp úr mér ljósu
slími, en er þó hvorki kvefaður
né með inflúensu, a.m.k. er ég
hitalaus. Síðustu daga hef ég
einnig fundið fyrir vægum verk
fyrir brjóstinu. Gæti þetta staf-
að af reykingum? (Eg reyki
u.þ.b. einn pakka af sígarettum
á dag og hef gert í mörg ár). Er
ástæða til að leita læknis út af
þessu, eða jafnvel fara í lungna-
skoðun?
Svar: Full ástæða er til að
fara til læknis og láta athuga
málið. Þetta gæti verið eitthvað
sárameinlaust en gæti einnig
verið t.d. lungnaþemba sem lýs-
ir sér með mæði og hósta.
Lungnaþemba kemur ekki
skyndilega heldur er sjúkdóm-
urinn að þróast í fjölda ára eða
jafnvel áratugum saman. Yfir
80% lungnasjúkdóma stafa af
reykingum og þar er lungna-
þemba ekki undanskilin. Aðrar
ástæður fyrir lungnaþembu
eru loftmengun og ertandi loft-
tegundir eða ryk. Sumir af
þeim sem fá lungnaþembu hafa
verið með langvarandi berkju-
bólgu, sem oft hefur staðið ár-
um saman. Fáeinir sjúklingar
með lungnaþembu eru með
arfgenga tegund sjúkdómsins
og sú tegund getur byrjað á
unga aldri. Mikill meirihluti
sjúklinga með lungnaþembu er
karlmenn en konur sækja
stöðugt á og er þar líklega um
að kenna minnkandi mun á
reykingum kynjanna.
Loftskipti lungnanna fara
fram í lungnablöðrunum sem
eru örsmáar en smæð þeirra
gerir heildaryfirborðið stórt.
Við lungnaþembu springa þess-
ar blöðrur og renna saman í
stærri blöðrur en við það
minnkar yfirborðið, loftskipti
lungnanna versna og viðkom-
andi verður móður við minnstu
áreynslu.
Lungnaþemba er algengur
sjúkdómur, einkum hjá reyk-
ingamönnum og miðað við er-
lendar tölur má gera ráð fyrir
að allt að 2000 íslendingar þjá-
ist af þessum sjúkdómi. Þegar
lungnablöðrurnar springa og
Lungna-
þemba
renna saman er um að ræða
varanlegar skemmdir sem ekki
er hægt að lækna og ekki lagast
með neinum þekktum aðferð-
um.
Það sem hægt er að gera er
að reyna að koma í veg fyrir að
ástandið versni og úr verði
lungnabilun. Það sem skiptir
langmestu máli er að þeir sem
reykja hætti því án tafar. Þeir
sem vinna við ertandi loftteg-
undir eða ryk verða að fá sér
aðra vinnu og allir ættu að
forðast loftmengun eftir mætti.
Sumir hafa gagn af berkju-
víkkandi lyfjum eins og þeim
sem notuð eru við astma og
gefa þarf sýklalyf við fyrstu
merki um bakteríusýkingu í
öndunarfærum. Sjúklingarnir
ættu einnig að fá bólusetningar
gegn inflúensu og lungna-
bólgubakteríum. Þeir ættu að
stunda almennt heilsusamlegt
líferni með reglulegri líkams-
rækt, hollum mat og góðum
svefni. Þessar ráðstafanir geta
hamlað framgangi sjúkdómsins
og bætt líðan sjúklinganna
verulega.
Aldraðir sjúklingar með
mikla lungnaþembu og lungna-
bilun geta þurft súrefnisgjöf til
að h'ða sæmilega. Talsvert er
gert af lungnaígræðslum í sjúk-
linga með lungnabilun og fer ár-
angur slíkra aðgerða stöðugt
batnandi. Einnig er verið að
gera tilraunir með ýmiss konar
skurðaðgerðir til að bæta
ástand sjúklinga með lungna-
þembu og lofa sumar þessara
aðgerða góðu.
Lesendur Morgunblaðsins geta
spurt lækninn um það sem þeim
liggur á hjarta. Tekið er á móti
spurningum á virkum dögum í
síma 5691100 og bréfum eða
símbréfum merkt Vikulok, Morg-
unblaðið, Kringlan 1, Fax:
5691222.
Einnig geta lesendur sent fyrir-
spurnir með tölvupósti á netfang
Magnúsar Jóhannssonar:
elmag@hotmail.com
Geröu garðinn þinn
enn fallegri
Fjölbreytt úrval af faUegum:
Sumarblómum
Fjölærum ptöntum
Skrautrunnum og trjám
Garðrósum
Matjurtum
NYR PLONTULISn
GRÓÐRARSTÖÐIN
Veríð velkomin
GRÓÐRARSTÖÐIN
ST*RÐ
Furugeröi 23, Reykjavlk slmi 553 4122, fax 568 6691 Dalvegi 30 - Kópavogur slmi 564 4383 - fax 568 6691
Opiö: Opiö:
ménud. til laugard. 9 -20 manud. fil laugard. 9 -20
sunnudaga 9-19 sunnudaga 10-19
þráðlausum símum
Tilboðið gildir til og með 30.júní
eða á meðan birgðir endast.

Hagenuk Dect
fer. 9.900,-
1
Walk&Talk 1155
fer. 12.900,-
með númerabirti
Telia Contur 22
fer. 7.900,-
Ericsson 120 Dect
fer. 14.900,-
SÍMINN
www.simi.is
Ármúli 27 • Kringlan
Landssímahúsið v/ Austurvöll
Síminn Internet • ísafjörður • Sauðárkrókur
Akureyri • Egilsstaðir • Selfoss • Reykjanesbær
og ó öllum afgreiðslustöðum íslandspósts.