Morgunblaðið - 12.06.1999, Blaðsíða 48

48 LAUGARDAGUR 12. JÚNÍ 1999
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
+ Bjarni Gíslason
fæddist í Dalbæ
í Gaulverjabæjar-
hreppi 24. október
1911. Hann lést á
sjúkrahúsinu á Sel-
fossi 1. júní siðast-
liðinn. Foreldrar
hans voru hjónin
Gísli Hannesson, frá
Skipum í Stokkseyr-
arhreppi, f. 1875, d.
1913, og Margrét
Jónsdóttir frá Sand-
lækjarkoti, f. 1885,
d. 1930. Hann var
næstyngstur fjög-
urra systkina. Þau eru: Jón, f.
1909, d. 1980, kennari og síðar
skólastjóri við Verslunarskóla
íslands; Margrét f. 1910, d.
1991, ljósmóðir í Reykjavík; Sig-
urbjörg, f. 1913, húsmóðir í
Hafnarfirði.
Hinn 20. maí 1944 kvæntist
Bjarni Bryndísi Eiríksdóttur frá
Egilsseli í Fellum, f. 18. júli
1922. Foreldrar Bryndísar voru
Eiríkur Pétursson, f. 1883, d.
1953, og Sigríður Brynjúlfsdótt-
ir, f. 1888, d. 1954. Börn Bjarna
og Bryndísar eru: 1) Margrét, f.
1944, leiðbeinandi, gift Viggó K.
Þorsteinssyni, hafnsögumanni.
Þau eiga tvö börn. 2) Eiríkur, f.
1946, vélvirki, kvæntur Ásdisi J.
Karlsdóttur bankagjaldkera.
Þau eiga þrjú börn. 3) Sigríður,
f. 1948, þroskaþjálfi, gift Guð-
mundi B. Kristmundssyni dós-
Haustið 1911 hófst saga Bjama
Gíslasonar í Dalbæ í Gaulverjabæjar-
hreppi. Samvistir foreldra hans urðu
ekki langar. Faðir hans lést aðeins
tveimur árum síðar og varð móðir
hans að taka sig upp með böm sín og
flytjast til foreldra sinna í Sandlækj-
arkoti. Þar var Bjami síðan tekinn í
fóstur af móðurforeldrum sínum. Afi
hans andaðist þegar hann var 11 ára
og gekk þá frændi hans, Eiríkur
Jónsson, honum í foðurstað. Bjami
varð afar hændur að honum og lík-
legt er að þaðan hafi hann fengið
ýmsa þá fræðslu um búskap sem
varð grunnur að farsælu starfi síðar.
Bjarni fékk lögbundna fræðslu svo
sem títt var í þá daga en auk þess
var hann tvo vetur á Laugarvatni og
átti þaðan afargóðar minningar. Við
sem þetta skrifum ræddum það
stundum að líklega hafi Bjarni mun-
að betur skólaár sín á Laugarvatni
en við þá skólagöngu sem fram fór
löngu síðar. Hann fylgdist með
skólafélögum og sagði sögur úr
kennslu og gat um ýmislegt sem
kennarar sögðu honum eða hann las.
Tíminn á Laugarvatni var dýr-
mætur og hefur líklega með öðru
orðið til þess að bóklestur og löngun
í fróðleik fylgdi honum alla tíð. Þeg-
ar við tengdabömin vomm í heim-
sókn ræddi hann oft um það sem
Persónuleg,
alhliða útfararþjónusta.
Sverrir Olsen, Svemr Einarsson,
útfararstjóri útfararstjóri
Útfararstofa íslands
Suðurhlíð 35 ♦ Sími 581 3300
Allan sólarhringinn. www.utfararstofa.ehf.is/
ent. Þau eiga tvö
börn. 4) Guðrún
Elísabet, f. 1949,
skrifstofumaður,
gift Benedikt S. Vil-
hjálmssyni vöru-
stjóra. Þau eiga
þijú börn og tvö
barnabörn. 5) Jón, f.
1951, verkfræðing-
ur, kvæntur Lilju
Árnadóttur deildar-
sljóra. Þau eiga tvö
börn. 6) Gísli, f.
1954, d. 1978, tré-
smfðanemi. 7) Odd-
ur Guðni, f. 1955
bóndi á Stöðulfelli, kvæntur
Hrafnhildi Ágústsdóttur. Þau
eiga þrjú börn. 8) Guttormur, f.
1959, bóndi í Skálholti, kvæntur
Signjju B. Guðmundsdóttur
kennara. Þau eiga þijár dætur.
Eftir fráfall föður síns fluttist
Bjami með móður sinni að
Sandlækjarkoti þar sem hann
ólst upp hjá afa sínum Jóni
Bjarnasyni og síðar hjá móður-
bróður sfnum Eiríki Jónssyni og
fjölskyldu hans. Hann stundaði
nám við Héraðsskólann á Laug-
arvatni í tvo vetur 1933-1935 og
einn vetur í Iðnskólanum á Eyr-
arbakka. Bjarai hóf búskap á
nýbýlinu Stöðulfelli árið 1945
og átti þar heima til dauðadags.
Útför Bjarna fer fram frá
Skálholtskirkju f dag og hefst
athöfnin klukkan 13.30. Jarðsett
verður á Stóra-Núpi.
hann var að glugga í og sýndi okkur
jafnvel síðu eða mynd. Efnið gat ver-
ið af ýmsum toga, svo sem vísukom,
frásagnir af atburði eða mönnum,
sögur eða jafnvel umræður um höf-
und Njálu.
Árið 1944 kvæntist Bjami eftirlif-
andi eiginkonu sinni, Bryndísi Ei-
ríksdóttur frá Egilsseli í Fellum, og
þau hófu búskap á nýbýlinu Stöðul-
felli í Gnúpverjahreppi, skammt frá
Sandlækjarkoti. Fyrsta árið bjuggu
þau í bragga sem síðar varð fjárhús.
Ibúðarhúsið var síðan reist, lítið hús
og líklega af þeirri stærð sem nú er
talið hæfa þriggja til fjögurra manna
fjölskyldu. Bömin urðu átta og oft
vom þar böm og vinnumenn til við-
bótar á summm. Þrátt fyrir þetta
sögðust þau hjón og böm þeirra að
þau myndu ekki eftir því að það hafi
verið þröng á þingi. Sú umræða
hófst ekki fyrr en tengdaböm fóm
að hafa orð á því. Það hefur orðið að
hefð í fjölskyldunni að minnast þess í
lok maí á hverju ári er Bjami og
Bryndís hófu búskap á Stöðulfelli.
Líf þeirra hjóna hefur eflaust ekki
ætíð verið auðvelt. Það þurfti
stöðugt að brjóta land til ræktunar
og ala önn fyrir stómm bamahópi.
Vinnudagur hefur því hafist snemma
og honum lokið seint. Þegar þau
vom innt eftir því var fátt um svör
og lítið gert úr erfiðleikum. Heldur
getið um jákvæða hluti eins og þegar
fyrsta dráttarvélin var keypt og hvað
það hafi verið mikill munur að fá
þvottavél.
Bjami var dagfarsprúður, ham-
ingjusamur maður sem var sáttur
við hlutskipti sitt í lífinu. Þrátt fyrir
það kom fýrir að dimmdi hjá hjónun-
um á Stöðulfelli. Árið 1978 misstu
þau Gísla son sinn, aðeins rúmlega
tvítugan að aldri. Bjami bar harm
sinn í hljóði en þeir sem næstir hon-
um stóðu fundu vel hve afar þungt
áfallið var honum.
Þegar Bjami var rúmlega sjötug-
ur veiktist hann hastarlega af hjarta-
sjúkdómi og var vart hugað líf. Hann
var fluttur í skyndingu til aðgerðar í
London og var þar milli heims og
helju í nokkrar vikur. Það sýnir ef til
vill vel hve vænt honum þótti um lífið
að hann gat þess stundum við okkur
að sér hefði þótt slæmt að missa þar
einar 5-6 vikur úr lífi sínu. Það var
læknum Bjama töluvert undmnar-
efni hve seigt var í honum og lífsvilj-
inn sterkur.
Hann náði sér vel og átti eftir að
lifa 13 hamingjurík ár á Stöðulfelli
þar sem Oddur sonur hans tók við
búi. Bjami gat því starfað að bú-
skapnum nokkur ár til viðbótar, gef-
ið góð ráð og notið þess að hafa
bamabörnin í kringum sig dag
hvem. Heimsóknir þeirra sem fjarri
bjuggu vom tíðar og sum dvöldu
sumarlangt hjá afa og ömmu á
Stöðulfelli. Þar lærðu þau margt
þarflegt en líklega kemur þeim best
það veganesti sem fólst í þeirri fyrir-
mynd sem þau fengu og birtist í
heiðarleika, orðheldni og iðjusemi.
Það vakti athygli okkar hve mikinn
áhuga og rækt hann lagði við framtíð
barnabarnanna og hve umhugað
honum var um menntun þeirra og
áhugamál.
Bjami hafði ætíð mikinn áhuga á
búskap og þjóðmálum en hestar og
hestamennska vom þau áhugamál
sem vom honum ofarlega í sinni. Þau
urðu oft að umræðuefni þegar færi
gafst. Sá áhugi þvarr aldrei þó svo
hann hafi hætt að fást við hesta þeg-
ar aldur færðist yfir en þá fór hann
að sinna öðmm hugðarefnum sínum.
Hann hafði mikið yndi af skógrækt
og nú blasir við vænn lundur fyrir of-
an StöðulfeOsbæinn.
Fyrir síðustu jól, þegar nokkur
okkar sátum í eldhúsinu á Stöðul-
felli, tjáði hann okkur að hann hefði
hug á því að gefa fjölskyldum bama
sinna jólatré úr skóginum. Þetta var
nýnæmi því hann hafði ekki verið
mikið fyrir „skógarhögg" af þessu
tagi. Það var gaman að fara upp í
lundinn með Bjama og velja tré. Þá
brosti hann blíðlega og naut sín í
desembemepjunni. Við sögðum hon-
um að við hygðumst gróðursetja
fimm tré fyrir hvert eitt sem fellt
væri. Þau tré skuldum við Bjama,
þau verða gróðursett í sumar.
Bjarni var hagleikssmiður og hafði
unun af því að renna úr íslenskum
viði. Hann undi sér margar stundir í
kjallaranum á Stöðulfelli við smíðar.
Það er ekki langt síðan hann smíðaði
ýmislegt gagnlegt fyrir ættingja og
vini og síðasta stund hans í kjallar-
anum var einungis örfáum dögum
fyrir andlátið.
Lausavisur og annar kveðskapur
var Bjarna afar hugleikinn og hann
kunni þvílík ósköp af vísum að svo
virtist sem hann gæti gripið til vísu
af hvaða tilefni sem var. Nú sjáum
við eftir því að hafa ekki hripað hjá
okkur sumt af því sem hraut af vör-
um hans. Ekki er víst að það sé víðar
að finna.
Lífssaga Bjama er fullskrifuð en
góð saga gleymist seint og oft verður
til hennar vitnað. Við, sem þessar
línur skrifum, þökkum honum sam-
fylgdina og minnumst með þakklæti
margra ánægjustunda þar sem hlý-
leiki og mannkærleikur Bjama settu
svip á hverja stund. Við biðjum hon-
um blessunar og sendum Bryndísi
samúðarkveðjur.
Ásdís Karlsdóttir,
Benedikt Vilhjálmsson,
Guðmundur B. Kristmundsson,
Hrafnhildur Ágústsdóttir,
Signý Guðmundsdóttir,
Viggó Þorsteinsson.
Það nálgast aldamót. Ný og
óþekkt öld gengur senn í garð og um
leið kveður sú tuttugasta sem við
teljum okkur þekkja nokkuð vel. Við
aldarlok vantar æði mikið upp á að
við nútímabörn getum tileinkað okk-
ur og skilið aðstæður fólks sem
fæddist á fyrstu tugum aldarinnar.
Slíkar hugsanir leita á hugann við
fráfall öldungs sem auðnaðist að
eignast hamingjuríkt líf og leggja
með starfi sínu lóð á vogarskálar
sem stuðluðu að þeirri velferð sem
við lifum við í dag. Aldamótin verða
vafalítið notuð til upprifjunar en
jafnframt munu margir leitast við að
skyggnast inn í óskrifaða framtíð og
leggja á ráðin hvernig farsælt verði
að haga málum. Þá væri ekki úr vegi
að hafa í huga reynslu, þekkingu og
verksvit þeirra sem áttu þátt í að
skapa velmegun samtímans.
I dag kveðjum við Bjarna á Stöðul-
felli hinstu kveðju. Hann er einn full-
trúa þeirra sem börðust til bjargálna
í stríðslok. Hann trúði á landið og
gæði þess og var ævinlega stoltur af
uppruna sínum og sveitinni sinni.
Hann var ekki bara Ámesingur.
Hann var Gnúpverji. Honum auðnað-
ist þrátt fyrir brostna heilsu síðustu
árin að ná háum aldri og halda skýrri
hugsun allt til þess síðasta.
Bjami stundaði alla sína starfsævi
hefðbundinn blandaðan búskap. Ég
hygg að hann hafi verið afar góður
bóndi í bestu merkingu þess orðs þar
sem velferð skepnanna var í fyrir-
rúmi. Útsjónar- og hirðusemi urðu
til þess að honum búnaðist afar vel
þótt vart verði talað um að verald-
legur auður hafi verið í garði. Þá
kom nýtnin, útsjónar- og nægjusem-
in sér. Auk þess var hann gæddur
þeim eiginleika að hann undi ævin-
lega glaður við sitt. Þeir eðliskostir í
skapgerðinni komu e.t.v. best í Ijós
þegar sótti á brattann í lífinu eins og
þegar einn sonanna féll frá í blóma
lífsins eða þegar mjög hallaði undan
fæti hjá honum sjálfum líkamlega.
Bjarni var fremur lágur vexti,
teinréttur í baki, léttstígur og kvikur
í hreyfingum allt þar til elli kerling
og heilsubrestur tóku að herja á.
Þetta líkamlega atgervi átti eftir að
koma til góða hin síðustu ár þegar
sporin tóku að þyngjast. Hann var
trúaður maður og fastheldinn í skoð-
unum. Jafnframt var Bjami glaðvær
og átti gott með að gleðjast með vin-
um bæði heima og heiman. Hann
hafði gaman af að lesa bækur og
fylgdist vel með þjóðmálaumræð-
unni. Hann kunni ósköpin öll af
kvæðum og vísum og miðlaði af
þeirri kunnáttu hin seinni ár þegar
um tók að hægjast.
I öllu því sem Bjarni á Stöðulfelli
tók sér fyrir hendur naut hann ævin-
lega samstarfs og hjálpsemi hörku-
duglegrar eiginkonu, hennar Dísu.
Hún hafði komið austan af Héraði í
vinnumennsku á næsta bæ við Sand-
lækjarkot, Sandlæk. Þau byggðu sér
bú á Stöðulfelli úr engu. Lögðu nótt
við dag. Eignuðust átta böm og er
afkomendafjöldinn eftir því.
Við leiðarlok hefur verið dregin
upp mynd af Bjama bónda á Stöðul-
felli eins og hann birtist unglings-
stelpu vestan úr Borgarfirði sem fyr-
ir hartnær þrjátíu árum tók að koma
í heimsóknir austur í Hrepp. Þá
stundaði Bjarni búskapinn af kappi
ennþá. Svo kom að hann dró sig í hlé.
Það gerði hann hljóðlega. Hann
hætti búskap og Oddur sonur hans
tók við. Enn einu sinni tókst honum
að skipa málum á svo farsælan hátt
að umskiptin urðu algjörlega átaka-
laus en hann fór í staðinn að lesa
fleiri bækur, horfa meira á sjónvarp-
ið, rækta tré í hlíðinni fyrir ofan bæ-
inn og smíða meira af smámunum í
kjallaranum. Það var mikil gæfa að
hann skyldi fá að eyða ævikvöldinu á
stað sem hann hafði byggt upp og
unni svo mjög.
Við sem eftir lifum þökkum sam-
fylgd og góða fyrirmynd í leik og
starfi.
Hvíl í friði.
Lilja Árnadóttir.
Það em ekki margir dagar síðan
ég kom í heimsókn til þín í sveitina
og Benedikt litli stökk upp í rúm til
þín og heilsaði þér með sínum gösla-
gangi. Nokkrnm dögum seinna kom
ég í heimsókn til þín á sjúkrahúsið
og spjallaði við þig. Þá var mikið af
þér dregið. Þegar við kvöddumst
virtist mér þú vera sáttur. Þær vom
ófáar stundimar sem við áttum sam-
an í sveitinni. Margar af mínum
helstu æskuminningum em tengdar
staðnum, þér og ömmu. Við
snemmst í kringum lambféð á vorin,
inni í húsi og úti um öll tún. Ég var
fyrsta afabamið og nafhi og var þess
vegna býsna eigingjam á þig og
ömmu. Ég átti mitt fleti inni í her-
bergi hjá ykkur fram eftir öllum
aldri. Eftir að þínum búskap lauk,
tók skógræktin hug þinn allan á
sumrin en smíðamar á vetuma. Þeir
em ófáir smjörhnífarnir sem þú
smíðaðir niðri í smíðaherbergi og
skógurinn uppi í klettum er mestall-
ur vaxinn okkur upp fyrir höfuð.
Ýmsir siðir og venjur fannst mér
sem krakka skrítnir hjá þér, en urðu
svo hluti af þér. Mér fannst fyrst
voða skrítið að þú svafst alltaf í sokk-
um og foðurlandinu og svo eftir há-
degi lagðir þú þig með Tímann yfir
andlitinu. Þér þótti nú voða vænt um
Tímann. Þegar þú fórst niður á Sel-
foss klæddir þú þig alltaf upp á og
settir á þig hatt. Ferð í kaupfélagið
var heilmikill viðburður og alltaf
gaman að skoða hvað keypt hafði
verið þegar þú komst heim. Einn af
þínum veikleikum vom bóksölu-
menn. Mér er til efs að nokkur bók-
sali hafi farið fyluferð heim að
Stöðulfelli. Bókasafnið þitt er orðið
BJARNI
GÍSLASON
mikið og ég efast um að þar sé nokk-
ur bók sem þú ekki last, enda vitnað-
irðu oft í vísur og hendingar úr þeim.
Mig gmnar að ansi margar gamlar
visur muni glatast með þér.
Elsku afi minn, ég bið að heilsa
þeim sem þú hittir á ferðalögum þín-
um í framtíðinni og bið guð að varð-
veita þig.
Bjarni Benediktsson.
I minningunni um hann afa minn
Bjama Gíslason frá Stöðulfelli situr
efst í huga mér það jákvæða hugafar
sem hann tamdi sér. Af því reyndi ég
að draga þann lærdóm að vinna á
mínum þrautum á jákvæðan hátt.
Víst er að maður getur gert þær létt-
ari með því að taka á þeim á réttan
hátt og í kjölfarið gert lífið ham-
ingjuríkara. Eftir erfiða hjartaað-
gerð á hans efri áram sýndi afi af sér
gríðarlegan viljastyrk og með sínu
jákvæða viðhorfi náði hann að vinna
á þessari miklu þraut. Uppskeran
var sú að við fengum að njóta nær-
vem afa lengur en maður þorði að
vona á þeim tíma. Undantekningar-
laust fór ég með bros á vör eftir að
hafa hitt á afa, með hugann við það
sem hann hafði verið að gantast með
og þá oft í formi vísna. Nú er nær-
vera afa lokið. Engu að síður mun
hann dvelja með okkur í huganum
sem og á öðmm stöðum. Fyrir þess-
ar samvemstundir með afa ber að
þakka en um leið að halda áfram út í
lífið með jákvætt hugarfar.
Brynjar Viggósson.
Þau em orðin mörg árin frá því
mér bauðst fyrst að dvelja um sumar-
tíma í sveitinni hjá Bjama móður-
bróður minum og Bryndísi, konu
hans. Ef til vill þótti það ekkert til-
tökumál á þeim tírna þegar flest borg-
arböm fengu tækifæri til að kynnast
lífinu í sveitinni með þeim hætti en
boðið var sannarlega höfðinglegt þar
sem ég bættist í stóra bamahópinn
þeirra bara eins og ekkert væri sjálf-
sagðara. Þægindi við heimilishald
vora samt langt frá því sem nú er en
það var eins og allt hefði sinn ákveðna
tíma. Lífið í sveitinni gekk sinn gang
með sínum töfrum sem fylgja því að
eiga samvistir við dýrin og náttúmna
og allt þetta var mér ómetanlegt
veganesti fyrir lífið.
Bjami frændi var mikill bóndi,
dugnaðarforkur, áhugasamur, fram-
sækinn og með pólitískar skoðanir.
Ég minnist hans sem manns sem bjó
yfir einstakri þolinmæði og geðprýði.
Það var fátt sem kom honum úr jafh-
vægi, hann var dagfarsprúður og
hægur maður. Þegar færi gafst var
hann kátur í góðra vina hópi, söng og
stjómaði því sem hann vildi ef því
var að skipta.
Móður minni reyndist hann ein-
staklega vel þótt þau væm ekki alin
upp saman. Það var samt alltaf eitt-
hvað elskulegt í samskiptum þeirra,
auk glettni og smástríðni nú hin síð-
ari ár.
Nú hefur hann frændi lokið langri
farsælli ævi og þrátt fyrir sáran son-
armissi og hnignandi heilsu síðustu
æviárin tel ég hann mikinn gæfu-
mann. Um það ber stóra fjölskyldan
hans vitni en allt er það mannkosta-
fólk.
Elskulegri eiginkonu hans, Bryn-
dísi, svo og öllum afkomendunum,
sendum við okkar innilegustu sam-
úðarkveðjur. Blessuð sé minning
hans.
Margrét Friðbergsdóttir.
Ef ég mætti yrkja
yrkja vild’ eg jörð
Sveit er sáðmannskirkja,
sáning bænargjörð,
vorsins söngvaseiður
sálmalögin hans.
Blómgar akur breiður,
blessun skaparans.
(Bjami Ásg.)
Þetta erindi kemur mér oft í hug
þegar ég kveð góðan vin úr bænda-
stétt hinsta sinni. Og nú verður það
yfirskrift fátæklegra orða um Bjarna
Gíslason bónda á Stöðulfelli. Hann
var einn af þeim sem höfðu þann
lífsmáta að ganga um jörð sína með
lotningu, hann unni henni, hún var
hans helgidómm-, bóndans nægta-
bmnnur. Hann skildi ábyrgðina sem
bóndanum er falin í hendur, með öllu