Morgunblaðið - 12.06.1999, Blaðsíða 56

^ 56 LAUGARDAGUR 12. JÚNÍ 1999
MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆDAN
Sekkjapípur á
Islandi á steinöld?
í Morgunblaðinu 28.
maí sl. skrifar Jón As-
geirsson í grein sinni
Skemmtan með sekkja-
pípu og tinfífu um kór-
tónleika Kammerkórs
Hafnarfjarðar sem
haldnir voru þriðjudag-
inn 25. maí sl. Flutt
voru íslensk, bresk og
amerísk þjóðlög undir
stjórn Helga Braga-
sonar. Auk kórsins
voru flytjendur Mar-
grét Eir Hjartardóttir,
einsöngvari, Valgerður
Andrésdóttir, píanó-
leikari og undirritaður,
Volker Dellwo, sekkja-
pípuleikari. Gagnrýnin umfjöllun
um tónleika er mikilvæg. Jákvæð
gagnrýni eykur oft kjark, neikvæð
gagnrýni hvetur til umhugsunar og
leitar að úrbótum. Hvað mig varð-
ar var gagnrýni Jóns að öllu leyti
3
neikvæð. Þó gat ég því
miður ekki dregið
neinn lærdóm af henni.
Þveröfugt. Grein Jóns
er yfirfull af röngum
staðhæfíngum og hann
virðist ekki bera neina
virðingu fyrir þeirri
sjálfsögðu skyldu sem
gagnrýnandi ætti að
halda í heiðri, þ.e. að
afla sér upplýsinga áð-
ur en hann skrifar
gagnrýni.
Algjör vanþekking
Jóns á sögulegum bak-
grunni sekkjapípunnar
kemur fram í eftirfar-
andi staðhæfíngu hans:
„... og er mönnum ráðgáta, hví gerð
og tónstilling slíkra fomhljóðfæra
er ótrúlega svipuð í Skotlandi,
Kína, Rússlandi, Indlandi, Spáni,
Frakklandi og Bretlandi." Aðeins í
fáum ofangreindra landa er sekkja-
Tónlistargagnrýni
Jón ætti ekki að rugla
saman eigin smekk við
faglegan tónlistarflutn-
ing hljóðfæraleikara,
segir Volker Dellwo
um gagnrýni Jóns As-
geirssonar á sekkja-
pípuleik hans.
pípan algengt hljóðfæri. í Rúss-
landi er aðeins vitað um eitt af-
brigði af „dudy‘‘, sem barst þangað
frá Póllandi. A Spáni var og er
sekkjapípan aðeins til í norðaustur-
og norðvesturhluta landsins. Það
er ekki til neitt kínverskt sekkja-
pípuafbrigði, hvorki var né er spil-
t
Volker
Dellwo
I úaq cpnar venlunin jrSm í nýju kw
að Laugavegi með úlkitrjúm,
hlcmutn ú§ qjajavtru aj vðmiuðuátu §eró.
A| þvt tileþni hjcðum við freMaiutí tpnunurttlhc ó
Verlð veíkcmtn c$ þíggíé téttar veitingar.
Opið xil kí, i6:co t da§.
að á sekkjapípu í Kína nema í und-
antekningartilfellum á stöku stað
þar sem sekkjapípur hafa borist
frá Mið-Austurlöndum. Hvers
vegna nefnir Jón ekki þau svæði og
lönd, sem eru mikilvæg útbreiðslu-
svæði sekkjapípunnar? Ætli hann
þekki þau nokkuð? Italíu, Grikk-
land, slavnesku löndin, sérstaklega
Balkanlöndin, auk þess Belgíu, hin
þýskumælandi lönd, Austurlöndin
nær og mörg lönd Norður-Afríku.
Jón heldur því fram að gerð og tón-
stilling þessara fomhljóðfæra sé
ótrúlega svipuð. Að sama skapi
mætti segja að kýr og hestar væra
ótrúlega svipuð dýr þar sem báðar
tegundir era með fjóra fætur og
eitt höfuð. Nútímarannsóknir
varpa hins vegar ljósi á mikla fjöl-
breytni í gerð og tónstillingu
sekkjapípunnar í Vestur- og Aust-
ur-Evrópu, í Mið-Austurlöndum og
á Indlandi. Jón notar löngu úrelta
heimild frá 1789, og vitnar í
Charles Bumey: „Kínverski skal-
inn er vissulega mjög skoskur,
hvort sem okkur líkar betur eða
verr“. Svarið við þessu er: Hann er
það öragglega ekki! Þegar skoðuð
era helstu (nútíma!)upplýsingarit
um sögu sekkjapípunnar kemur
t.d. fram að tónstilling allra af-
brigða skosku sekkjapípunnar
byggist á kirkjutónlist, útbreiddust
er „mixolydísk“ tóntegund. Þessi
tónstilling var að öllum líkindum
fengin frá gregóríanskri kórtónlist.
Eg vona að engum detti í hug að
halda því fram að gregóríanskur
söngur sé skyldur kínverskri tón-
list! I umfjöllun Jóns tekur þó
steininn úr, þegar hann skrifar að
hugsanlegt sé að „tónstilling
sekkjapípuhljóðfæra hafí verið
ákveðin á steinöld". A steinöld,
sem liggur enn aftar í tíma en
brons- og ísöld, nýtti fólk sér steina
sem verkfæri. Ekki er til hin
minnsta vitneskja um tónlistarfyr-
irbæri frá þeim tíma. Saga sekkja-
pípunnar nær ekki það langt aftur í
tíma, fyrstu heimildir um tilvist
hennar era frá því rétt fyrir fæð-
ingu Krists. En hver veit, ætli tón-
stilling sekkjapípunnar hafi
kannski verið ákveðin á Islandi á
steinöld (ef landið var þá til) og
steinaldarmenn hafi nýtt sér fljót-
andi hraun til að steypa úr því
stein-sekkjapípur? Staðreyndin er
að heitið sekkjapípa er aðeins safn-
hugtak yfir ákveðinn hóp hljóð-
færa, sem er landfræðilega út-
breiddur allt frá Indlandi til Vest-
ur-Evrópu. Tónstilling og gerð
hljóðfæranna er á hinn bóginn
mjög mismunandi og oftast ná-
tengd staðbundnum tónlistarvenj-
um og félagslegum þáttum. (Sjá
heimildaskrá í lok greinarinnar).
Hversu hroðvirknislega gagnrýni
Til hvers er
hernaðurinn
gegn Islandi?
ÁRIÐ 1972 skrifaði
Halldór Laxness fræga
grein sem heitir Hern-
aðurinn gegn landinu,
og fjallar þar um eyð-
ingarmátt mannanna
gagnvart viðkvæmum
náttúraperlum Islands.
Allt sem Halldór skrif-
ar er í fullu gildi næst-
um þremur áratugum
síðar, og verr en svo,
því skæðasta árás Is-
lendinga á sína ástkæra
fósturjörð vofir yfir.
Eyjabakkar norð-
austan Vatnajökuls, í
skjóli jökulsins og Snæ-
fells, hæsta fjalls á ís-
landi utan jökulbreið-
unnar. Efni í þjóðgarð sem ætti
hvergi sinn líka, hálendisparadís
fugla og grasa, og jafnvel manna,
svo lengi sem hún stendur. En
paradísin skal ekki standa, heldur
fara undir vatn, ekki í náttúruham-
fór, heldur af völdum manna sem
kunna ekki að fara með landið sem
þeim var trúað fyrir. Það á að
sökkva Eyjabökkum með risastóru
uppistöðulóni og ráðast á landið
með stórvirkum vinnuvélum og um-
turna því vítt og breitt norðaustan
Vatnajökuls.
Með þessu slá virkjunarmenn
margar flugur í einu höggi.
1. Þeir eyða landslagi og jarð-
myndunum sem era hvergi annars
staðar til, hvorki á íslandi né ann-
ars staðar.
2. Þeir drekkja einni af örfáum
gróðurvinjum á hálendiseyðimörk
Islands. Eyjabakkar era næst-
stærsta votlendissvæði á hálendinu,
og er frjóbanki fyrir umhverfið.
3. Þeir umtuma vatnakerfi og líf-
ríki á stóru svæði norðaustan
Vatnajökuls.
4. Þeir ógna heiðagæsastofnin-
um, en Eyjabakkar og Þjórsárver
era stærstu bækistöðvar þessa
fugls í heiminum.
5. Þeir vaða yfir vilja og tilfinn-
ingar þeirra fjölmörgu sem líta á
Fljótsdalsvirkjun sem stærsta her-
virki gegn íslenskri náttúra frá
upphafi.
6. Þeir lækka land og þjóð í áliti
hjá sjálfri sér og umheiminum og
spilla stórlega ímynd
landsins.
Hverjir era svo
virkjunarmenn? Það
era ekki bara Halldór
Ásgrímsson og Finnur
Ingólfsson, og restin af
ríkisstjóminni. Til
dæmis er Reykjavíkur-
borg samsek, þar sem
hún á stóran hlut í
Landsvirkjun, íyrir-
tækinu sem sumir vilja
kalla höfuðóvin ís-
lénskrar náttúra. Til
hvers er Fljótsdals-
virkjun? Hún er ekki til
þess að sjá íslending-
um fyrir rafinagni. Við
höfum nóg íyrir okkur.
Nei, virkjunin er til þess að sjá
væntanlegu álveri á Reyðarfírði
Hálendið
Og hafa þessir villuráf-
andi byggðastefnu-
menn, spyr Steinunn
Sigurðardóttir, aldrei
hugsað út í það að
óbyggðir og náttúru-
fegurð séu verðmæti í
sjálfum sér?
íyrir rafmagni. Þetta álver á að
reisa til þess að bjarga Austurlandi.
Það á að bjarga Austurlandi með
náttúraspjöllum, sjónmengun og
loftmengun. Já, er það ekki vænleg
leið til að draga fólk að, á þessum
tímum þegar hrein og ósnortin
náttúra er metin flestum lífsgæðum
ofar?
Hafa þessir villuráfandi byggða-
stefnumenn aldrei heyrt talað um
virkjun hugaraflsins? Hlyti ekki
eins að vera hægt að drífa upp pen-
ing íyrir hugveri eins og álveri? Og
við eigum marga dugandi hugvers-
menn á Islandi. Hugbúnaðarfyrir-
tæki menga ekki, þau geta verið
hvar sem er, jafnvel á Austurlandi.
Þau laða til sín menntað fólk og
gefa fólki, jafnvel Austfirðingum,
Steinunn
Sigurðardóttir