Morgunblaðið - 12.06.1999, Blaðsíða 30

30 LAUGARDAGUR 12. JÚNÍ 1999
MORGUNBLAÐIÐ
KVENNARÁÐSTEFNA í FÆREYJUM
Morgunblaðið/Arna Schram
UM SEXTÍU konur frá íslandi, Færeyjum og Grænlandi tóku þátt í kvennaráðstefnu Vestnorræna ráðsins um síðustu helgi. Undir lok ráðstefnunn-
ar voru tillögur kvennanna kynntar fulltrúum Vestnorræna ráðsins og miða þær flestar að því að gera kvennarannsóknir og -sögu sýnilegri sem
og að jafna stöðu kynjanna á sem flestum sviðum samfélagsins.
Island stóra systir í
vestnorrænu samstarfí
TÆPLEGA sextíu konur frá vest-
norrænu löndunum þremur; íslandi,
Færeyjum og Grænlandi, tóku þátt í
kvennaráðstefnu Vestnorræna ráðs-
ins í Færeyjum um síðustu helgi.
Flestar hafa þær mikla reynslu og
þekkingu á málefnum tengdum jafn-
rétti kynjanna og stöðu kvenna í nú-
tíð og fortíð og var verkefni þeirra á
ráðstefnunni m.a. að ræða og kynna
sér sameiginleg vandamál kvenna í
vestnorrænu löndunum þremur og
koma með tillögur til úrbóta. Ráð-
stefnan hófst á fóstudegi og stóð
fram á sunnudag og skiptu þátttak-
endur á þeim tíma með sér verkum
og unnu að sex viðfangsefnum í jafn-
mörgum vinnuhópum. Til dæmis
fjallaði einn hópurinn um konur á
vinnumarkaði, annar um ofbeldi
gegn konum og sá þriðji um konur í
stjómmálum svo dæmi séu nefnd.
Þess á milli hittust allar konurnar í
aðalsal ráðstefnunnar, sem haldin
var á Hótel Færeyjum, og fylgdust
með fróðlegum erindum ráðstefnu-
gesta um málefni er varða konur og
raunar samfélagið allt. A kvöldin var
hins vegar stund milli stríða og þótti
þá við hæfi að kynna sér menningar-
og næturlíf stærsta bæjar Færeyja,
Þórshafnar.
MONTANINI
Hámarhs gœði,
einstakt bragð
Kryddlegnir
hvítlauksgeirar
með öllum mat!
Dreifing Heilsa ehf • sími 533 3232
Glögglega kom í ljós á kvennaráðstefnu
Vestnorræna ráðsins í Færeyjum um
síðustu helgi að Færeyingar og Græn-
lendingar geta margt lært af Islendingum,
ekki síst í málefnum er varða jafnrétti
kynjanna, skrifar Arna Schram. Ekki
-------------------——.... .... ■ 1 1 ■
þar með sagt að við Islendingar megum
vel við una en á mörgum sviðum stöndum
við þó skrefi framar í þessum málaflokki
en frændþjóðir okkar í vestnorðri.
Niðurstöður fyrmefndra vinnu-
hópa voru kynntar fulltrúum Vest-
norræna ráðsins að kvöldi sunnu-
dagsins og gaf þar m.a. að líta tillög-
ur um lengingu fæðingarorlofs í tólf
mánuði, þar sem feður hefðu 4 mán-
aða sjálfstæðan rétt til fæðingaror-
lofs, konur 4 mánuði og fjórum mán-
uðum væri hægt að skipta á milli
foreldranna að vild. Þá mátti sjá
kunnuglegar hugmyndir um styttri
og sveigjanlegri vinnutíma fyrir alla,
bæði konur og karla, óskir um sér-
stakt menntunarkerfi fyrir ungar
og/eða einstæðar mæður, ófaglærð-
ar konur og konur sem komnar
væru á eða yfir miðjan aidur og að
síðustu var stungið upp á því að
komið yrði á tengdum vestnorræn-
um gagnabanka á Netinu um hvað-
eina sem snertir stöðu kvenna og
kvennarannsóknir í löndunum
þremur. Fleiri tillögur voru að sjálf-
sögðu bornar fram, þótt ekki séu
þær tilgreindar hér. Eina þeirra
mætti þó nefna sérstaklega, þar sem
hún hlaut almennt góðar undirtektir
ráðstefnugesta og að því er virtist
fuiltrúa Vestnorræna ráðsins. Sú til-
laga gengur út á að þjóðþing
Færeyja og Grænlands samþykki
hvort um sig að skipa þverpólitíska
nefnd sem hafi það að markmiði að
auka hlut kvenna í stjórnmálum.
Nefndin yrði skipuð nú þegar til
næstu fimm ára og fengi sem svar-
aði fimm milljónum íslenskra króna
til verkefnisins á ári hverju.
Eins og mörgum býður í grun er
fyrirmynd nefndarinnar sótt til Is-
lands, en á vordögum síðasta árs
skipaði félagsmálaráðherra, Páll
Pétursson, nefnd undir formennsku
Sivjar Friðleifsdóttur, nú umhverf-
isráðherra, er hefði það hlutverk að
vera með þverpólitískar aðgerðir,
fræðslu og áróður tii að auka hlut
kvenna á vettvangi stjómmálanna.
Skemmst er frá því að segja að hug-
myndin að baki íslensku nefndarinn-
ar um aukinn hlut kvenna féll þátt-
takendum ráðstefnunnar vel í geð
og auglýsingaátak hennar í fjölmiðl-
um, sem margir hverjir muna ef-
laust eftir úr dagblöðum og ljós-
vakamiðlum í lok síðasta árs og
byrjun þessa, vakti almenna hrifn-
ingu. Þar var til dæmis sýnd mynd
af Davíð Oddssyni forsætisráðherra
alvarlegum í bragði skoða kven-
mannsskó undir yfirskriftinni, auð-
vitað reynum við að setja okkur í
spor kvenna og Steingrími J. Sigfús-
syni alþingismanni standa kíminn í
tröppum alþingishússins með óléttu-
bumbu út í loftið undir yfirskriftinni,
sumt er okkur ofvaxið.
Er frelsi kvenna
á kostnað barnanna?
En áður en lengra er haldið skul-
um við líta nánar á efni einstakra
fyrirlestra sem haldnir voru á ráð-
stefnunni og þær umræður sem
spunnust í kjölfar þeirra. Fyrst ber
að geta erindis Maritu Petersen,
fyrrverandi lögmanns Færeyinga,
en hún fjallaði m.a. um fjölskyldu-
stefnu í stjórnmálum og þann þrá-
láta orðróm að frelsi kvenna kæmi
verst niður á börnunum. „í öll þau
ár sem konur hafa barist fyrir jafn-
rétti og frelsi frá hinu hefðbundna
húsmóðurhlutverki, hafa verið uppi
raddir sem halda því fram að börnin
þurfi að borga það verð sem frelsi
kvennanna kostar.“ Petersen hélt
því fram að þær raddir gerðust nú æ
háværari og vísaði máli sínu til
stuðnings í helstu fréttir danskra
fjölmiðla síðustu vikur um að rann-
sóknir sýndu að börn dveldu að
meðaltali 45 tíma á viku á stofnun-
um. „Síðar heyrði ég því haldið fram
að ekki væri hollt fyrir börnin að
dvelja lengur en 49 tíma á stofnun-
um á viku,“ sagði hún og virtist
reyndar efast um réttmæti þeirrar
fullyrðingar.
I umræðunum á eftir kom hins
vegar skýrt fram að Petersen væri
alls ekki þeirrar skoðunar að börnin
hefðu á heildina litið þurft að gjalda
fyrir frelsi kvennanna. „En ef við
samþykkjum þessa fullyrðingu og
höldum því fram að það sé óheppi-
legt fyrir börn að vera of lengi á
þeim stofnunum, sem við þekkjum í
dag, [svo sem leikskólum] og ef fjöl-
skyldupólitík snýst um börnin, hlýt-
ur rétt fjölskyldustefna að miða að
því að gera mæðrunum kleift að
vera eins mikið heima og mögulegt
er og þá helst heima allan daginn.“
Petersen benti hins vegar á að með
þessu værum við að aðhyllast þá
hugmynd að karlarnir eða feðurnir
væru einu fyrirvinnur fjölskyldunn-
ar og að þeir væru jafnframt þeir
einu sem þyrftu að hugsa um frama
sinn á vinnumarkaðnum.
Fleiri fróðleg erindi voru flutt á
ráðstefnunni og má þar m.a. nefna
fyrirlestur Margrétar Gunnarsdótt-
ur, starfsmanns Vinnumálaskrif-
stofu félagsmálaráðuneytisins, þar
sem hún staðfesti m.a. að atvinnu-
leysi væri algengara meðal kvenna
en karla. Einnig er vert að geta fyr-
irlestrar Else Poulsen sálfræðings
um konur og ofbeldi á Grænlandi, en
í honum kom m.a. fram að miðað við
opinberar tölur, sem ekki segja þó
alla söguna, megi ætla að algengara
sé að konur verði fyrir líkamlegu of-
beldi, svo sem nauðgunum eða til-
raunum til nauðgana, á Grænlandi
en í nágrannalöndunum Færeyjum
og íslandi. Að sögn Poulsen voru að
meðaltali 124 nauðganir eða nauðg-
unartilraunir kærðar til lögreglunn-
ar á Grænlandi á ári á tímabilinu
1990 til 1998. í flestum tilfellum
voru fórnarlömbin konur og þýða
þessar tölur. að um 0,47% kvenna á
Grænlandi verði fyrir slíku ofbeldi á
ári hverju.
Hundrað kærur afgreiddar frá
kærunefnd jafnréttismála
Á íslandi hafa jafnréttislög verið í
gildi frá árinu 1976, í Færeyjum
hafa slík lög verið í gildi frá árinu
1994 en engin slík lög er að fínna á
Grænlandi. Þar hefur á hinn bóginn
starfað jafnréttisráð í um það bil eitt
ár en án þess þó að eiga sér stoð í
jafnréttislögum. Brynhildur Fló-
vents, lögfræðingur hjá Jafnréttis-
ráði, gerði á ráðstefnunni grein fyrir
íslensku jafnréttislögunum númer
28 frá 1991 og skýrði jafnramt frá
nýjum jafnréttislögum sem vonir
eru bundnar við að verði samþykkt
á næsta löggjafarþingi. Brynhildur
gerði kærunefnd jafnréttismála þó
sérstaklega að umtalsefni, en hlut-
verk nefndarinnar er m.a. að taka
við ábendingum um brot á ákvæðum
jafnréttislaganna, rannsaka mál af
því tilefni og senda að rannsókn lok-
inni niðurstöður til þeirra aðila er
málið snertir.
í máli Brynhildar kom fram að
kærunefnd jafnréttismála hefði af-
greitt yfir 100 kærumál frá því
nefndin tók til starfa um mitt árið
1991. „Mörg þessara mála hafa haft
mikla þýðingu fyrir íslenskar konur,
ekki síst fyrir þær konur sem hafa
haft betur [í kjölfar til dæmis mála-
reksturs],“ sagði hún. Brynhildur
tók fram að flest kærumálanna
snerust um stöðuveitingar eða
iaunamisrétti en lét þess einnig get-
ið að hún hefði á tilfinningunni að æ
fleiri mál ættu í framtíðinni eftir að
snúast um nokkur grundvallar við-
horf í samfélaginu til annars vegar
kvenna og hins vegar karla. Sem
dæmi nefndi hún kæru ungrar konu
sem var rekin úr fegurðarsam-
keppni á íslandi vegna nektar-
mynda sem birtust af henni í tíma-
ritinu Playboy. Á svipuðum tíma
fékk karlmaður hins vegar að taka
þátt í sambærilegri fegurðarsam-
keppni þrátt fyrir að hann hefði set-
ið fyrir á nektarmyndum. Brynhild-
ur nefndi einnig dæmi um kærur
kvenna sem væru skyldugar til þess
að ganga í stuttum og þröngum pils-
um í vinnunni eða háhæluðum skóm.
„Eg held því fram að ungar konur í
dag sætti sig ekki lengur við nokkr-
ar af þeim mismunandi reglum sem
samfélagið hefur lagt þeim á herð-
ar,“ sagði hún.
Goðsögnin um að
konur séu konum verstar
Eftir að fyrirlestrarnir höfðu ver-
ið fluttir spunnust oft og á tíðum
fjörugar umræður um viðkomandi
viðfangsefni. Einna minnisstæðust
er líkiega sú sem varð eftir að Isólf-
ur Gylfi Pálmason formaður Vest-
norræna ráðsins hafði haldið því
fram að kannski væri ekki fjarri lagi
að ætla að konur væru konum verst-
ar. Alltjént væri það hans upplifun í
samstarfi sínu bæði við konur og
karlmenn í gegnum árin. (Sumum
þótti það reyndar aðdáunarvert að
hann skyldi halda því fram á ráð-
stefnu með nær sextíu kvenréttinda-
konum frá vestnorrænu löndunum
þremur.) „Eg hef orðið var við það
að konur eru mun gagnrýnni á kyn-
systur sínar í ábyrgðarstöðum en á
karla í sambærilegum stöðum,"
sagði ísólfur Gylfi og tók sem dæmi
heilbrigðisráðherrann, Ingibjörgu
Pálmadóttir. „Konur á Alþingi hafa
verið mun harðari við hana en sam-
ráðherrar hennar," sagði hann. Þeg-
ar hér var komið sögu fannst Svan-
fríði Jónasdóttur alþingismanni
ástæða til að taka fram að heilbrigð-
isráðherrar á Islandi yrðu alltaf fyr-
ir mikilli gagnrýni á störf sín, hvort
sem um væri að ræða kvenráðherra
eða ekki. Karin Kjölbro félagsráð-
gjafi gat heldur ekki orða bundist og
sagði við mikinn fognuð viðstaddra
að konur gerðu einfaldlega mun
meiri kröfur til sjálfra sín en karlar
og þar með gerðu þær meiri kröfur
til annarra kvenna. Þær gagnrýndu
ekki karla eins mikið af þeirri ein-
földu ástæðu að þær væru vanar því
að þeir væru ekki eins duglegir og
konur.
Áður en lengra er haldið út á svo
hála braut, skal staðar numið. Eins
og í upphafi var greint frá lágu til-
lögur þátttakenda ráðstefnunnar
fyrir að kvöldi sunnudags og þing-
menn í Vestnorræna ráðinu lýstu
því yfir að þeir væru afar ánægðir
með ráðstefnuna sem og niðurstöð-
ur hennar. Sumir tóku reyndar fram
að framkvæmd flestra tillagnanna
kostuðu mikla peninga og óvíst væri
hvort hægt væri að koma þeim öll-
um á koppinn, alltjént ekld í bráð.
Hins vegar tóku þeir fram að aðal-
fundur Vestnorræna ráðsins sem
halda á í ágúst nk. myndi taka tillög-
urnar til umfjöllunar og forgangs-
raða og móta tillögur úr þeim sem
lagðar yrðu fyrir þjóðþing landanna
þriggja til samþykktar, nú eða synj-
unar.