Morgunblaðið - 12.06.1999, Blaðsíða 60

MORGUNBLAÐIÐ
^60 LAUGARDAGUR 12. JÚNÍ 1999
UMRÆÐAN
Nokkrir lærdómar
handa Samfylkingu
ÚRSLIT alþingis-
kosninganna 8. maí síð-
astliðinn voru enginn
meiri háttar ósigur
vinstri armsins í ís-
lenskum stjómmálum,
eins og sumir tala nú
um. Samfylkingin og
Vinstrihreyfíngin fóru
"9? af hólmi með nákvæm-
lega jafnmarga þing-
menn og flokkamir sem
lögðu til efnið í þessar
fylkingar: Alþýðu-
bandalagið, Alþýðu-
flokkurinn, Pjóðyaki og
Kvennalistinn. Úrslitin
vom þannig hjakk í
sama farinu, staðfest-
ing þess að áformin um
sameiningu vinstrimanna höfðu
mistekist, enn ein staðfesting tví-
skiptingarinnar sem varð með
stofnun Kommúnistaflokks íslands
árið 1930. Gagnstætt því sem við
sameiningarsinnar ætluðum okkur
var fjórflokkakerfið endurvakið, því
-. að nú hvarf sú ógnun sem Kvenna-
hstinn hafði verið því síðan 1983.
(Ég tek Frjálslynda flokkinn ekki
alvarlega ennþá.) Það eina sem
Samfylkingin hefur breytt er að
endurreisa styrkleikahlutföllin sem
ríktu fyrir kosningasigur Sósíalista-
flokksins árið 1942. Miðlægari arm-
urinn, sem hefur heitið Alþýðu-
flokkur fram að þessu, er aftur orð-
inn stærri en sá róttækari, sem hef-
ur kallað sig Kommúnistaflokk,
Sósíalistaflokk og Alþýðubandalag.
p-Þetta er raunar talsverð breyting
því ætla má að miðlægi armurinn
verði að sama skapi sjálfstæðari og
metnaðarmeiri en Alþýðuflokkurinn
hefur verið eftir ósigurinn 1942. Það
eitt að verða ótvíræður höfuðand-
stæðingur Sjálfstæðisflokksins gef-
ur vissulega ný tækifæri. Þannig
kemur varla til greina að Samfylk-
ingin gangi til stjórnarsamstarfs við
Sjálfstæðisflokkinn, eins og tæki-
færissinnuðum smáflokkum er
gjamt að gera og Alþýðuflokkurinn
hefur lengi gert við nánast hvert
tækifæri.
Hvers vegna gerðum við
ekki betur?
_ . Eftir kosningar var látið í veðri
vaka að slakur árangur Samfylking-
arinnar stafaði af því að kosninga-
baráttan hefði mistekist. Það er
ekki rétt. Samfylkingin hafði klúðr-
að fylgi sínu vel niður fyrir 30% á
prófkjörunum, þó að henni tækist
S' mbl.is
-ALLTAf= ern-HV'AO Aiýtt
að síga upp fyrir það ef
könnun var gerð í lok
sérstakrar fjölmiðlaat-
hygli. Niðurstaðan,
tæplega 27% fylgi, var
vonum betri. I fyrra-
sumar, þegar Alþýðu-
bandalagið samþykkti
að ganga til samfylking-
ar í kosningunum, var
það svo stór ákvörðun
að hún klauf flokkinn
umsvifalaust. Það var
óhjákvæmilegt, en hitt
hefði átt að vera auðséð
hverjum manni, að vildi
samfylkingin fá sem
mest af fylgi Alþýðu-
bandalagsins með, þá
yrði að stíga næstu
skref stutt og varlega. Fylgismönn-
um gömlu flokkanna yrðu gefnar
sem bestar tryggingar meðan verið
væri að eyða tortryggni og venja
fólk við að hugsa á nýjum brautum.
I stað þess lögðu nú margir ofur-
kapp á að fjarlægjast gömlu flokk-
ana og gera út á þá fjölmiðlaathygli
sem kynni að hafast upp úr opnum
prófkjörum.
Samfylkingin
Samiylkingin verður að
læra að lifa við innri
ágreining, segir Gunn-
ar Karlsson, ræða
hann, taka tillit til
minnihlutaskoðana,
komast lýðræðislega að
niðurstöðum og sætta
_______sig við þær.__________
Prófkjörin hlutu að veikja hlut
Alþýðubandalagsins í samfylking-
unni. Verulegur hluti af forystuliði
þess var að búa sig undir framboð í
öðrum herbúðum, svo að þeir óá-
nægðu áttu þar í hús að venda. Al-
þýðuflokksmenn hafa meiri reynslu
af opnum prófkjörum og kunna bet-
ur að nota þau. Frambjóðendur Al-
þýðuflokksins hafa betri forsendur
til að fá fólk úr öðrum flokkum,
einkum Sjálfstæðisflokknum, til að
kjósa sig í prófkjöri. Það leiðir af
því hvemig flokkamir skipa sér á
pólitískar átakalínur. Loks líkar
fjölmiðlunum eðlilega betur við
krata en allaballa, enda allir fjöl-
miðlar sem skipta máli í eigu Sjálf-
stæðismanna eða undir endanlegri
pólitískri stjóm þeirra. Prófkjörin
vom því fyrirfram töpuð fyrir Al-
þýðubandalagið.
Afleiðingin varð sú að kjörfylgi
þess skiptist nokkum veginn til
helminga á milli Samfylkingar og
Vinstrihreyfingar, í stað þess að at-
kvæðagreiðslan um samfylkingu á
aukalandsfundi Alþýðubandalagsins
sumarið 1998 hafði gefið tilefni til
að ætla að um fjórðungur þess
mundi hafna utan samfylkingar.
Fjórðungur af fylgi Alþýðubanda-
lagsins var hrakinn frá samfylking-
unni.
Það sem við eigum eftir að læra
Auðvitað vora þeir til sem stefndu
að þessari niðurstöðu og vildu bara
flytja mörkin á milli Alþýðubanda-
lags og Alþýðuflokks, án þess að
taka stefhufastari arm Alþýðu-
bandalagsins með. Þeir náðu mark-
miði sínu og hafa því engan kosn-
ingaósigur að læra af. Hinir eru þó
væntanlega fleiri sem vanmátu póli-
tíska alvöru kjósenda og héldu að
það væri vænlegast að gera út á
lausafylgi, og þeir geta lært af mis-
tökum sínum.
Ég vil ekki sakast um orðinn hlut,
og mér dettur ekki í hug að hér sé
nein leið til baka. Hins vegar er
nauðsynlegt fyrir framtíðina að gera
fortíðina upp, og til þess að Samfylk-
ingin geti keppt við Sjálfstæðisflokk-
inn um stöðu meginafls í íslenskum
stjómmálum á hún eftir að læra
tvennt: f fyrsta lagi getur stór sam-
fylking vinstrimanna ekki hagað sér
eins og tækifærissinnaðir smáflokk-
ar gera oft með góðum árangri, að
hala inn fylgi á opnum prófkjörum,
skyndilegri fjölmiðlaathygli eða upp-
hafningu einstakra bjargvætta. Stór-
ir flokkar verða umfram aUt að orka
sem traustir — og vera það. Engan
stóran jafnaðarmannaflokk veit ég
um sem velur frambjóðendur sína í
opnum prófkjörum.
í öðru lagi verður stór samfylking
að læra að lifa með innri ágreining,
ræða hann, taka tillit til minnihluta,
komast lýðræðislega að niðurstöðum
og sætta sig við þær. Hinir áhrifa-
mikiu krataflokkar í Evrópu hýsa
jafiian stóra minnihlutahópa sem
greinir á við flokksforystuna í af-
stöðu til stórmála eins og hemaðar-
samvinnu við Bandaríkin og aðild að
Evrópusambandinu. í stórum ís-
lenskum krataflokki verður þessi
ágreiningur enn erfiðari viðfangs en
annars staðar vegna þess að and-
stæðumar á milli samstarfs og inn-
göngu annars vegar, einangrunar og
sjálfstæðis hins vegar, verða alltaf
skarpar í smáu samfélagi. Þar er
þörfín fyrir samstarf meiri en annars
staðar um leið og hættan á innlimun
og menningarlegri útþurrkun er
meiri. Þetta er meðal þeirra megin-
atriða sem við þurfúm að viðurkenna
og ræða.
Höfundur er prófessor í sagnfræði.
Gunnar
Karlsson
Sjónvarpið
ætti að
skammast sín
Mánudagskvöldið 7.
júní sl. var fyrsti þátt-
urinn af þáttaröðinni
„Maður er nefndur"
sýndur í sjónvarpinu.
Úm er að ræða viðtals-
þátt þar sem rætt er
við einstaklinga um
lífshlaup þeirra. Hug-
myndin er afbragð og
verður með þessum
þáttum til góð upplýs-
ingalind um lífið og til-
veruna fyrir komandi
kynslóðir og líklegt að
þættimir verði heimild
sem vitnað verður til í
framtíðinni. Þess
vegna skyldi maður
ætla að vandað yrði til þeirra í hví-
vetna. Ekki hef ég skoðun á inni-
haldi þáttarins en ytri umgjörð
hans, tæknilega hliðin, var með
þvflíkum ósköpum að það var
sjónvarpinu til minnkunar.
Sjónvarpsefn
Sá sem er ábyrgur fyr-
ir þessu, segir Geir
Hólmarsson, á að svara
fyrir þetta mál og biðj-
ast afsökunar.
Þátturinn var greinilega tekinn
upp með fleiri en einni myndavél
og hafði hver sína sérstöku lita-
áferð. Var viðmælandinn ýmist
með rauðan húðlit eða bláhvítan.
Hann var í dökkum fötum sem
runnu saman við kolsvarta leik-
myndina. Ljósið í myndinni var
svo takmarkað að það náði tæpast
að lýsa upp sviðið og þátttakend-
ur. Því ljósi sem var fyrir hendi
var beitt á grimmilegan hátt og
gaf enga mýkt. Myndvinnslan var
með þeim ósköpum að myndefn-
inu var ekki gefið rými innan
rammans og stundum lék vafí á
hvað verið væri að mynda. Svo
kom fyrir að myndin var víkkuð
út, að því er virðist í þeim eina til-
gangi að minnka viðmælandann í
mynd og draga þar með úr honum
og því sem hann var að segja.
Þetta er gjarnan notað í lok þátta
þegar verið er að kveðja og notað
sem niðurlag á þá kveðju eða þá
þegar unnið er með eina mynda-
vél og þá gert til að skipta um
sjónarhom, jafnvel þá er þetta
varla viðunandi meðferð á við-
mælanda. Greinilegt var að leik-
myndin var í litlu rými
og myndavélar óþægi-
lega nálægt viðfangs-
efninu, sem varð þess
valdandi að ekki náð-
ist að sýna boðlega
víða mynd. Vinnu-
brögðin voru eins og
búast má við af fram-
haldsskólanemum sem
eru að fikra sig áfram
í fyrsta skiptið í mynd-
bandaklúbbi skólans.
Þátturinn var tækni-
legur subbuskapur.
Það er ástæða til að
velta því fyrir sér
hvemig þetta gat
gerst. Annaðhvort hef-
ur sá sem kaupir þáttinn ekki vit
á því sem hann er að kaupa eða
hann ber það litla virðingu fyrir
áskrifendum sjónvarps að honum
þykir þetta fullgott ofan í okkur.
Ef hann hefur ekki vit á miðlinum
ætti hann að snúa sér að því sem
hann hefur vit á. Líti hann hins
vegar niður á okkur áhorfendur
er hann að vinna gegn hagsmun-
um sjónvarpsins og um leið okkar.
Sá sem er ábyrgur fyrir þessu á
að svara fyrir þetta mál og biðjast
afsökunar. Það er ekki nóg að efn-
ið sem upp á er boðið hafi eitt-
hvert innihald heldur þarf formið
að vera boðlegt. Það má líkja
þessu við að Listasafn Islands
keypti hvaða málverk sem væri af
hverjum sem væri og gerði engar
kröfur.
Gerir sjónvarpið engar gæða-
kröfur til þess efnis sem það
framleiðir og kaupir? Ef það gerir
þær, í hverju eru þær fólgnar?
Hver sér til þess að eftir þeim sé
farið og til hvaða ráðstafana er
gripið ef efni uppfyllir ekki lág-
markskröfur sjónvarpsins?
Hafi ég skilið málið rétt á að
framleiða um eða yfir 100 svona
þætti. Sjónvarpið hefur verið
kyndilberi í framleiðslu á íslensku
sjónvarpsefni síðustu árin. Það er
því sorglegt að sjá hvernig það
gyrðir niður um sig með þessum
þáttum sem eiga að vera vitnis-
burður um öldina sem er að líða,
ekki bara í efni heldur líka í
formi, og hefði getað verið sam-
nefnari fyrir allt það besta sem
sjónvarp hefur upp á að bjóða.
Það er full ástæða til að veita
sjónvarpinu alvarlega áminningu
fyrir að kaupa þessa vinnu og
hafa smekk í sér til að bjóða
áskrifendum sínum upp á hana.
Höfundur hefur unnið rið sjdnvarp
frá árinu 1986.
Geir
Hóimarsson

Dagskrárblað Morgunblaðsins inniheldur dagskrá
sjónvarps- og útvarpsstöðva í hálfan mánuð. ( blaðinu
er einnig að finna viðtöl, greinar, kvikmyndadóma,
fræga fólkið og stjörnurnar, krossgátu, yfirlit yfir beinar
útsendingar frá íþróttaviðburðum og fjölmargt annað
skemmtilegt efni.
Hafðu Dagskrárblað Morgunblaðsins alltaf til taks
nálægt sjónvarpinu!