Morgunblaðið - 08.12.2000, Blaðsíða 38

38 FÖSTUDAGUR 8. DESEMBER 2000
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Tengsl nútíðar
og sögualdar
• ÚT er komin bókin íslenska sauð-
kindin, sem geftn er út af bókaútgáf-
unni á Hofi.
Bókin skiptist í nokkra kafla og er |
lengsti kafli bókarinnar yfirlitsgrein
um íslensku sauðkindina eftir Jón
Torfason, sagnfræðing, frá Torfalæk,
þar sem fjallað er um sögu sauðkind-
arinnar í landinu. Þá fjallar Jón Viðar
Jónmundsson, búfjárræktarráðuna-
utur hjá Bændasamtökum Islands,
um ræktun sauðfjár á 22 bújörðum
sem getið hafa sér gott orð fyrir rækt-
unarframfarir og góð tök á fjárrækt.
Ýmislegt fleira efni er í bókinni svo i
sem frásögn af ferð til fjárkaupa á
Vestfirði um miðja öldina eftir Hall- ~
grím Guðjónsson frá Hvammi í
Vatnsdal, frásögn af ratvísi forystu-
sauða eftir Ásgeir Jónsson frá Gott-
orp og frásögn af ferð eftir fé í Kring-
ilsárrana eftir Aðalstein Aðalsteins-
son á Vaðbrekku. Einnig eru greinar
um Landssamtök sauðfjárbænda og
Forystufjárræktarfélag íslands í
bókinni, auk þess sem þar er að finna |
yfirlit yfir liti íslensku sauðkindarinn- i
ar.
í formála bókarinnar segir Guðni *
Ágóstsson landbúnaðarráðherra:
„Ekkert er jafnnátengt íslenskri
þjóðarsál og sauðkindin. Hún varð
samskipa manninum til Islands fyrir
rúmum 1100 árum og saman hafa
sauðkindin og þjóðin þolað súrt og
sætt í okkar misvindasama landi.
Vegna nægjusemi sinnar og ein-
stakra hæfileika til þess að komast af k
við þröngan kost var það sauðkindin |
sem hélt lífinu í mannfólkinu gegnum j
myrkustu tíma.íslandssögunnar ........i
Tweed jakkar,
buxur, pils
og vesti.
Vandaðar
peysur
og vesti.
Blússur
Mikið úrval af
glœsilegum
fatnaði fyrir
öll fœkifœri
Opið laugardag
frá kl. 10.00-18.00
og sunnudag
frá kl. 13.00-17.00.
imDqric
Strandgötu 11,
sími 565 1147
BÆKUR
llngl íngabók
VÍKINGAGULL
Eftir Elías Snæland Jónsson. Kápu-
hönnun Sigurður Ármannsson. Út-
gefandi Vaka-Helgafell, Reykjavík,
2000. Prentvinnsla Steindórsprent
- Gutenberg. 156 bls.
RITHÖFUNDAR skrifa yfirleitt
bækur fyrir fyrirfram ákveðinn les-
endahóp. Sumir skrifa bækur fyrir
fullorðið fólk, aðrir fyrir
unglinga og enn aðrir
fyrir börn. Stundum er
erfitt að gera sér grein
fyrir hver markhópur-
inn er þegar einstakar
bækur eru lesnar.
Því hefur stundum
verið haldið fram að það
teljist vera grundvallar-
kostur við bók ætlaða
bömum og unglingum
að fullorðnir hafi
ánægju af að lesa þær.
Víkingagull eftir Elías
Snæland Jónsson er
slík bók. Hún er skrifuð
af þekkingu á viðfangs-
efninu og greinilegt er
að höfundur hefur lagt
mikla vinnu í að afla
söguefni og sögusvið.
Bókin fjallar um mæðgin sem búa
saman í Stokkhólmi. Móðirin, Ylfa,
er sérfræðingur í fornnorrænum
handritum og er við störf á Konung-
lega bókasafninu í Stokkhólmi þar
sem hún rannsakar forn handrit.
Sonur hennar heitir Bjólfur, vænt-
anlega af því að mamma hans hefur
verið búin að lesa Bjólfskviðu og lit-
ist vel á nafnið fyrir einkasoninn.
Pilturinn flosnar upp frá námi og
byrjar að skoða gömul handrit.
í framhaldinu spinnst skemmti-
legur og spennandi söguþráður sem
ekki er ástæða til að rekja hér í
smáatriðum. Lesendur þurfa að fá
tækifæri til að njóta hans. Sagan
snýst um að í upphafi liggur fyrir að
til forna var til fjársjóður, sem fleiri
en einn og fleiri en tveir leita, og
Bjólfur tengist því. Mamma Bjólfs á
Elías Snæland
Jónsson
gagna um
norskan vin sem er sérfræðingur á
sama sviði og hún og hann á tví-
buradætur á aldur við Bjólf, Sonju
og Sylvíu. Náttúran hefur sinn gang
og drengurinn laðast að Sonju, en
ekki er alltaf auðvelt að greina á
milli hvor er hvor, svo líkar eru
þær. Vináttan verður traust og
breytist smám saman í annað og
meira.
Sagan færist frá Noregi til ís-
lands og tengist íslenski'i náttúru í
afgerandi ham. Bjólfur og vinkonan
Sonja, lenda í miklum háska en
tekst á endanum að finna svör við
spurningum sem lengi hafa leitað á
fólk sem fengist hefur
við norræn fræði.
Skáldsagnaritun er
list, í því felst að halda
lesanda við efnið frá
fyrstu síðu til þeirrar
síðustu. Elíasi Snæland
Jónssyni tekst það í
þessari bók. Hann hef-
ur augljóslega kynnt
sér vel allar heimildir
sem byggja á fornnor-
rænum sögum og einn-
ig landshætti og um-
hverfi í Noregi sem er
hluti sögusviðsins. Ekki
er ólíklegt að hann hafi
tekið sér far með Nor-
rænu, sem er í förum
milli Islands og Skand-
inavíu til að geta gefið meira lifandi
mynd af ákveðnum efnisþáttum
bókarinnar.
Öll samtöl og lýsingar eru ritaðar
af íþrótt og hvergi er hægt að
greina neina veikleika. Bókin hélt
lesanda föngnum við efnið frá upp-
hafi til enda. Jafnvel þótt reynt væri
að leggja hana frá sér seint að
kvöldi lét hann freistast til að halda
áfram lestri allt til síðustu blaðsíðu.
Það segir meira en mörg orð um
þessa bók. Það er ánægjulegt að
geta mælt með einhverri bók með
heilum hug. Víkingagullið er með
betri unglinga-bókum sem undirrit-
aður hefur lesið.
Sigurður Helgason
Nýjar bækur
Nýjar bækur
• ORRASTAÐAÆTTIN, sem
er niðjatal Eysteins Jónssonar
og Guðrúnar Erlendsdóttir er
komin út og er útgefandi Gísli
Pálsson, Hofi í Vatnsdal í Aust-
ur-Húnavatnssýslu.
I formála bókarinnar kemur
fram að hér sé í raun um að
ræða niðjatöl fjögurra systkina
af sex sem komu frá Orrastöð-
um á Ásum í Austur-Húna-
vatnssýslu á seinnihluta 19. ald-
ar. Þessi systkini eru Erlendur
Eysteinsson, Guðrún Eysteins-
dóttir, Lárus Eysteinsson og
Sólveig Eysteinsdóttir, en áður
hefur sami útgefandi gefið út
niðjatöl hinna systkinanna
tveggja, Björns Eysteinssonar
og Ingibjargar Eysteinsdóttur.
Bókin fæst hjá útgefanda,
Gísla Pálssyni á Hofi í Vatnsdal
í Austur-Húnavatnssýslu.
• ÚT eru komnar þrjár harð-
spjaldabækur fyrir yngstu
börnin sem heita íslensku hús-
dýrin.
í kynningu forlagsins segir:
„Harðspjaldamyndabækurn-
ar þrjár um íslensku dýrin eru
sannarlega perlur sem munu
gleðja yngstu börnin og þá sem
eru svo heppnir að eiga með
þeim stundir við lestur. Hér
hafa tveir listamenn tekið
höndum saman. Hinn kunni
hagyrðingur, Hákon Aðal-
steinsson, yrkir gáskafullar
vísur við myndir Brians Pilk-
ingtons sem myndskreytt hef-
ur fjölda barnabóka og kunnur
er fyrir heillandi verk sín.“
Útgefandi er bókaútgáfan
Iðunn. Leiðbeinandi verð: 980
krónur.
Skagfirskar
••
ævisogur
BÆKUR
Æ ttfræði
SKAGFIRSKAR
ÆVISKRÁR 1910-1950
IV. BINDI
Umsjón og ritsljórn:
Hjalti Pálsson frá Hofi.
Sögufélag Skagfirðinga,
Sauðárkróki, 2000, 350 bls.
ÁRIÐ 1964 hófst útgáfa Sögufé-
lags Skagfirðinga á Skagfirskum ævi-
ski'ám. Fyrst voru teknar fyrir ævi-
skrár búsettra manna í Skagafirði á
árunum 1890-1910. Alls urðu það
fjögur bindi með um 1000 æviskrár.
Þar með lauk þeim flokki (1972) og
varð hann einkar vinsæll. Næst tók
Sögufélagið sér fyrir hendur að gefa
út æviskrár fyrir tímabilið 1850-1890.
Öllu örðugra verk var það, þar sem
æviferill margra var fallinn í fyrnsku
og mun erfiðari leit að öruggri ætt-
færslu. Þar varð til láns að hinn frá-
bæri ættfræðingur Guðmundur Sig-
urður Jóhannsson gerðist liðsmaður
og tókst honum með elju sinni að gera
þennan flokk æviskránna að merku
og einkar gagnlegu ættfræðiriti.
Hygg ég að það sé alltaf að koma bet-
ur og betur í ljós hversu mikilvæga
undirstöðu hann byggði að því sem á
eftir kom. Sjö bindi eru þegar útkom-
in í þessum flokki með um 1350 ævi-
þáttum og munu tvö bindi óútkomin.
Árið 1994 hófst útgáfa á þriðja
flokki æviskráa fyrir tímabilið 1910-
1950. Var fjórða bindið í þeim flokki
að koma út nú. En sú útgáfa er varla
meira en hálfnuð. Þættir í þessum
Barna- og fullorðins kjólar
Glæsilegt úrval af handunnum rúmteppum,
dúkum, Ijósum, púðaverum og gjafavöru.
Matta rósin 20% afsláttur I
Sigurstjama
Fákafeni (Bláu húsin), s. 588 4545
Buxna- og pilsd
Langerma stretch
bolir í mörgum
litum.
flokki eru á fimmta hundrað og hafa
því nú birst á prenti hátt á þriðja þús-
und æviþættir.
Æviþættir þeirra sem búsettir
voru í firðinum frá 1910-1950 - og
sumir nýlega dánir - eru að vonum
litríkari og efnismeiri en frásagnir af
fyrri tíðar mönnum. Margir þeir sem
skrifa þekktu þessa menn persónu-
lega eða hafa fengið heimildir frá
nákunnugum eða skyldum. Þá eru og
mannlýsingar oftast auðfengnar. En
skrifin eru jafnframt vandasamari ef
ekki á úr að verða oflof eða ummæli
sem særa nákomna. Þessar tvær
gildrur virðast mér höfundamir hafa
reynt að forðast eftir megni. Sumum
höfundum tekst jafnvel að skila frá
sér snilldargóðum mannlýsingum og
fai'a á kostum í frásögn sinni, svo að
ánægja er að lesa.
Ég hlýt að ljúka lofsorði á frágang
þáttanna. Inni í þáttunum er ríkulega
vísað til upplýsinga í öðrum bindum
safnsins og í önnur ættfræðirit og á
eftir hverjum þætti er ítarleg heim-
ildaskrá bæði ritaðra og munnlegra
heimilda. Hver þáttur er merktur
höfundi sínum. I bókarlok er skrá um
prentuð heimildarit, óprentuð rit og
önnur skjalgögn og heimildarmenn.
Þá er að lokum mikil mannanafna-
skrá.
Höfundar þáttanna eru alls 22, en
mikilvirkastur hefur Ámi Gunnars-
son frá Reykjum á Reykjaströnd ver-
ið með 34 þætti. Á hann hér því mik-
inn og góðan hlut að. Hygg ég að á
engan sé hallað, þó að ég haldi því
fram að þættir hans séu jafnbestir.
Sumir skrifaðir af mikilli snilld. Rit-
stjórinn, Hjalti Pálsson frá Hofi,
kemur næstur með 21 þátt. Mikið
hefur og að sjálfsögðu mætt á honum
um allt skipulag og frágang ritsins.
En þar hefur verið einkar vel og
vönduglega að verki staðið.
Varla þarf að fara mörgum orðum
um hversu mikils virði þetta stóra rit-
safn er. Margir era þeir vafalaust,
sem fallið hefðu algjörlega í
gleymsku, ef ritsafn þetta hefði ekki
komið tU. Dapurlegt hlýtur það að
teljast ef heU mannsævi gleymist svo
gjörsamlega, að ekki einu sinni nafnið
varðveitist. Ætli svo hefði ekki farið
um suma þeirra þrjú þúsund manna,
sem hér era komnir á blað ásamt aU-
mikilli umsögn?
Sigurjón Björnsson
S
20% afsláttur
af öllum rúmum
Alþjóðasamtök Chiropractora mæla með
King Koil heilsudýnunum.
Ein mesta selda heilsudýna í heiminum
s
GoodHousekeepbig
Rekkjan hf.
fílj King
fí' Koil
Skipholti 35 • sími 588 1955