Morgunblaðið - 08.12.2000, Blaðsíða 62

62 FÖSTUDAGUR 8. DESEMBER 2000
UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ
Uppboðs- eða
samanburðarleið?
ÁÐUR en langt um
líður þarf að taka
ákvörðun um hvaða
leið verður valin til út-
hlutunar leyfa á svok-
ölluðum þriðju kyn-
slóðar farsímakerfum
oft nefnd UMTS (Uni-
versal Mobile Tele-
communication Syst-
em). En hvað er
UMTS?
UMTS er kerfi sem
kemur til með að taka
við af 1. og 2. kynslóð
farsímakerfa en við
þekkjum þau betur
undir nöfnunum NMT
og GSM. Líklegt er að
þessi tækni verði komin í notkun á
bilinu 2002-2005. Möguleikar
UMTS eru taldir gríðarlegir en það
er einmitt aðgangurinn að þessum
möguleikum sem hafa þótt það eftir-
sóknarverðir að um þessi leyfi er
keppst af miklum þrótti víðs vegar í
Evrópu. Það á að auðvelda notend-
um að reika um Netið og gera það
•jafnvel að betri kosti en að sitja
heima við tölvuna. Hraðinn verður
meiri, þjónustan öflugri og notenda-
búnaðurinn einfaldari. Notendur
UMTS geta t.a.m. haft persónulegri
samskipti, þannig að hægt verður að
taka á móti myndum og hugsanlega
kvikmyndum frá viðmælanda með-
an á símtalinu stendur. Notendur
nýja símkerfisins verða í fáum orð
sagt breiðbands- og margmiðlunar-
tengdir hvar og hvenær sem er.
Staðan í nokkrum
löndum Evröpu
Þegar kemur að því að ákveða að-
ferð við úthlutun leyfa í þessu nýja
farsímakerfi stendur valið á milli
samanburðarleiðar (oft kölluð feg-
urðarsamkeppni eða „beauty cont-
est“) eða uppboðsleiðar.
Ríkisstjórnir Evrópulandanna
hafa farið mismunandi leiðir og
sumar þeirra farið bil beggja. Ekki
er samhengi á milli stjórnarmynst-
urs landanna og þeirrar leiðar sem
valin hefur verið. Hafa sósíalistar í
Evrópu t.d. bæði farið uppboðs- og
samanburðarleiðina.
í Danmörku var ákveðið í byrjun
að fara samanburðarleiðina en þeg-
^ar danska ríkisstjórnin sá hversu
"vel uppboðin heppnuðust í Bretlandi
og Þýskalandi var blaðinu snúið við
og uppboðsleiðin valin.
Þær leiðir sem farnar voru í Bret-
landi og Þýskalandi þekkja flestir
en þar voru leyfin boðin upp og út-
hlutað til 20 ára. Fengu Bretar um
2800 milljarða króna í ríkiskassann
en Þjóðverjar um 4000 milljarða.
Hollendingar fóru einnig uppboðs-
leiðina, fengu 240 miljarða króna í
leyfisgjald gegn 15 ára gildistíma
leyfis. Aðrar þjóðir eins og Sviss,
Austurríki og Belgía hafa einnig
ákveðið að fara uppboðsleiðina.
Frakkar ákváðu að fara saman-
burðarleiðina og var
leyfum úthlutað gegn
háu lágmarksgjaldi
eða 1500 milljörðum
króna. Norðmenn,
Finnar og Svíar fóru
einnig samanburðar-
leiðina en gjöldin þar
voru ákveðin töluvert
lægri en í Frakklandi
og er í raun ekki hægt
að bera þær tölur sam-
an. Finnar, sem voru
fyrstir til að úthluta
UMTS-leyfum, tóku
lítið sem ekkert gjald
og úthlutuðu leyfi til 20
ára. Það sama gildir
um Svía en Norðmenn
kröfðust milljarðs íslenskra króna í
eingreiðslu en síðan 80 milljóna á
hverju ári gegn 12 ára leyfistíma.
Útbreiðslukröfur landanna eru
mismunandi og geta haft einhver
áhrif á fjárhæðir fyrir leyfin. í
Finnlandi, Danmörku og Frakk-
Farsímarásir
Uppboð á farsímarásum
er hlutlaus leið við út-
hlutun takmarkaðra
auðlinda, segir
Þorgerður K.
Gunnarsdóttir, þar sem
reglurnar eru fyrirfram
ákveðnar, öllum kunnar
og augljósar.
landi voru t.d. gerðar kröfur um út-
breiðslu til 80% íbúa fyrir árið 2007
meðan í Þýskalandi var útbreiðslu-
krafan til að byrja með 25% en síðan
aukin frá ári til árs.
Misjafnt er á milli Evrópulanda
hvort þau heimila framsal en alls
staðar eru skilmálar þeir að aftur-
kalla megi leyfin ef upphaflegar for-
sendur breytast verulega.
Samanburðarleiðin
Helstu kostir samanburðarleiðar-
innar eru þeir að leyfin kosta fjar-
skiptafyrirtækin minna og er þá
aukið svigrúm fyrir þau til að bjóða
betri þjónustu og meiri gæði á Net-
inu. Tæknin verður þá hugsanlega
aðgengilegri og ódýrari, sem skiptir
þjóðfélagið miklu máli til aukins
hagvaxtar og frekari tækniframfara
en þetta er fullyrðing sem oft heyr-
ist meðal forsvarsmanna fjarskipta-
og tæknifyrirtækja. Einnig er fyrir-
fram tryggt að ríkið fái ákveðna
fjárhæð greidda fyrir leyfin.
Helstu gallar samanburðarleiðar-
innar eru þeir að málsmeðferð er
tímafrek og flókin, markaðurinn
ræður ekki verðinu og síðast en ekki
síst þá er þetta ekki hlutlaus leið við
úthlutun á takmörkuðum verðmæt-
um heldur byggð á huglægu mati.
Því hefur verið haldið fram að hér sé
ekki verið að fjalla um takmörkuð
verðmæti. Þetta er ekki rétt þar
sem þegar hefur verið ákveðið á al-
þjóðavettvangi að tíðnisvið UMTS
verði 155 MHz og er ekki meira til
ráðstöfunar hér á landi. Það er ein-
mitt þetta tíðnisvið sem fjarskipta-
fyrirtækin munu berjast um en
hugsanlegt er að tíðnisviðið rúmi
3-6 leyfishafa. Um frekari aðgang
er ekki að ræða.
Uppboðsleiðin
Helstu gallar uppboðsleiðarinnar
eru í fyrsta lagi sá að geta til fjár-
festinga kann að minnka eða tak-
markast að einhverju leyti og um
leið getur þjónusta til viðskipta-
manna fjarskiptafyrirtækjanna orð-
ið slakari.
I öðru lagi hefur verið fullyrt að
farsímafyrirtækin hækki verð til
neytenda til að fjármagna hátt upp-
boðsgjald. Um þetta má efast þar
sem líklegt er að fjárfestar taki
þetta á sig líkt og bent hefur verið á
í Noregi en einnig kemur hugsan-
legt skattalegt hagræði til með að
draga úr þessum áhrifum. Einnig er
ólíklegt að í Bretlandi og Þýska-
landi, þar sem neytendur eru afar
kröfuharðir og hagsmunasamtök
þeirra öflug, muni fólk láta hækkan-
ir á þessari þjónustu yfir sig ganga.
í þriðja lagi hefur verið bent á að
hér á íslandi er ekki hefð fyrir upp-
boði á auðlindum og kunni sú leið að
vera mjög kostnaðarsöm. Við undir-
búning uppboðsins í Danmörku hafa
sömu ráðgjafar verið valdir og
hjálpuðu bresku ríkisstjórninni en
þeir kosta Dani 940 milljónir ísl.
króna.
í fjórða lagi er ótryggt hve háa
fjárhæð ríkið fær fyrir leyfin þar
sem engin vitneskja er um hversu
mörg fjarskiptafyrirtæki koma til
að taka þátt í uppboðinu, þ.e. á með-
an framboðið er nokkurn veginn vit-
að er eftirspurnin óviss. Þetta má
hugsanlega leysa með því að blanda
saman kostum samanburðarleiðar-
innar og hafa ákveðna lágmarks-
fjárhæð við uppboð á leyfunum.
Helstu kostir uppboðsleiðarinnar
eru þeir að í fyrsta lagi er líklegt að
hagkvæmni markaðarins ráði verð-
lagningu á leyfunum. Markaðurinn
er mun betur til þess fallinn að meta
óvissu framtíðarinnar í þessum
tæknigeira heldur en ríkið og það
sama gildir um matið á gæðum
þjónustunnar.
í öðru lagi getur uppboð skapað
ríkissjóði tekjur á hagkvæman hátt.
Þær tekjur má nýta til að lækka
skatta eða minnka vægi tekjuteng-
ingar í þjóðfélaginu. Einnig mætti
mynda neyðarsjóð líkt og Norð-
menn hafa gert ef stór áföll verða í
samfélaginu.
í þriðja lagi getur uppboðsleiðin
verið sveigjanleg og náð fram öðru
en hámarksarði og hagkvæmni eins
og að krefjast jafnrar þjónustu um
land allt.
í fjórða lagi er hér um hlutlausa
leið að ræða við úthlutun takmar-
kaðra auðlinda þar sem reglurnar
eru fyrirfram ákveðnar, öllum
kunnar og augljósar. Ekki er líklegt
að tortryggni gæti við úthlutun leyf-
anna ef uppboð er valið, hvorki með-
al almennings eða farsímafyrir-
tækja.
Þetta síðasta atriði vegur að mínu
mati þyngst í rökstuðningnum fyrir
því að fara eigi uppboðsleiðina. Slík
aðferð er til þess fallin að vekja
traust almennings á framtíð þessara
mikilvægu almannahagsmuna og
frið um úthlutun leyfa til þriðju
kynslóðar farsíma. Uppboð á far-
símarásum er því skynsamur val-
kostur og sanngjörn leið.
Höfundur er þingmaður
Sjálfstæðisflokksins.
Þorgerður Katrín
Gunnarsdóttir
Hollvinir -
andstæðingar
NÚ hafa undur
gerst í flugvallarmál-
um Reykjavíkurborg-
ar. Sjálfskipaðir holl-
vinir malbiksins í
Vatnsmýrinni hafa
komið fram og vitnað
um hverjar eru skyld-
ur borgaryfirvalda
gagnvart landsbyggð-
inni og sameiginlegum
ferðamannaiðnaði
landsmanna. Borgar-
yfirvöld eru skömmuð
fyrir að leyfa sér að
hugsa aðra hugsun en
tíðkuð er í hofi hinna
innvígðu, sem allt vita
best, og einnig húðskömmuð fyrir
að hafa ekki sannfæringu um að
þetta sé eini rétti staðurinn.
Hollvinir þessir hafa einnig látið í
veðri vaka, að þeir beri sérstaklega
fyrir brjósti vatnasvæði Tjarnarinn-
ar og lífríki Vatnsmýrarinnar allrar.
Þeir eiga ekki nægjanlega sterk
hugtök til að lýsa vanþóknun sinni á
hugmyndum annarra um nytjun
þess landflæmis sem undir vellinum
er. Þeir fara mikinn um að lýsa ljót-
um blokkum í Breiðholtsstíl og klifa
á einhverjum tugþúsundum íbúa
sem einhverjir ótilgreindir ætla að
Flugvöllur
Hollvinir malbiksins,
segir Bjarni Kjartans-
son, leggja eingöngu til
áframhaldandi malbik.
troða á þetta „litla svæði“. Áróðurs-
meistarar þeirra eru vanir að vera
mikið innundir hjá ráðamönnum og
líta það því engum sérstökum vild-
araugum, að ekki sé eingöngu tekið
mark á því sem þeir hafa til mála að
leggja. Því var gripið tækifæri sem
gafst, þegar lítið var umleikis í flug-
ferð einni sem enda átti á Keflavík-
urflugvelli. Flugvélinni var beint til
lendingar á Reykjavíkurflugvelli
(fréttamenn fengu að vita allt um
þetta). Svo heppilega vildi til, að
þetta var ein minnsta millilandavél
Flugleiða og lítt hlaðin. Menn sögðu
skilyrði nánast ófær í Keflavík og í
þetta skipti hafi komið sér einkar
vel, að Reykjavíkurflugvöllur var í
nágrenninu. Varaflugvöllur skyldi
það heita. Nú vita svo sem allir, að
ekki er langt á milli Keflavíkur og
Reykjavíkur, sérstaklega ekki í loft-
línu. Þvi er nokkuð séð, að báðir
vellimir eru á sama veðursvæði og
ef ófært er á Keflavík er enn frekar
ófært á Reykjavík, völlurinn í
Keflavík er miklum mun stærri í
allar áttir en Reykjavíkurvöllur.
Hver sem er má trúa þeim hjá
Flugleiðum en mér dettur ekki í
hug að leggja trúnað á allar þessar
tilviljanir um lestun og stærð vélar-
innar. Hugsanlega er ég of tor-
trygginn en það er nú bara svona.
Eins er vælið í Flugfélagsmönnum,
um verulegt tap á tilteknum flug-
leiðum, afar furðulegt jarm, akkúr-
at þegar fjárlaganefnd er að störf-
um. Þessir menn ættu að dulbúa
betur óskir sínar um peninga úr
sameiginlegum sjóðum landsmanna.
Hollvinir malbiksins leggja ein-
göngu til áframhaldandi malbik og
einhæfni þessa svæðis sem er í
hjarta Miðbæjarins. Hinir sem hafa
lagt til breytingar á skipulagi svæð-
isins, hafa bent á áhrif á framtíð
margra ungmenna hvað varðar bú-
setu hér á landi. Þeir hafa lagt til,
að hátæknifyrirtæki ættu hvergi
annarsstaðar að vera en í nágrenni
Háskóla íslands, í Vatnsmýrinni.
Er hægt að h'ta á þessa „hollvini
vallarins" sem n.k. andstæðinga há-
skólamenntunar á raungreina-
sviði...?
Nýlega birtist í Morgunblaðinu
frétt þess efnis, að fjárfestar og
áhugamenn um hátækniver stæðu í
samningum við Odd-
fellow-a um leigu eða
kaup á landi í Garða-
bæ. Þar var tekið
fram, að áður hafi ver-
ið leitað til borgaryfir-
valda um lendur en
ekki hafi verið hægt að
verða við þeirri beiðni.
Einnig hefur komið
fram, að Islensk erfða-
greining hafi fengið
lóð í Vatnsmýrinni.
Einnig kom áður fram,
að Urður Verðandi
Skuld hafi fest kaup á
húseign ekki all langt
frá háskólasjúkrahús-
inu við Hringbraut eða Skátahús-
inu. Allt er þetta gott og blessað en
ekki verður nógsamlega brýnt fyrir
borgarfulltrúum, að ákvarðanir um
búsetu aldamótakynslóðarinnar
hinnar nýju byggjast aldeilis ekki á
því hvort hægt verður að lenda inni
í miðbæ eða ekki, heldur verður
þyngra á metunum hvort vísinda-
þorp verður risið í Vatnsmýrinni.
Einnig má benda á, að stúdentar
við raungreinadeildir HÍ þurfa oft
að ferðast langar leiðir milli
kennslustaða í borginni (Grensás-
deild og víðar), þannig að ákveðin
samþjöppun á byggingum er nauð-
syn.
Hér er mikið í húfi og hvet ég
alla í borgarstjóm - bæði minni-
hluta og meirihluta - til að ná sam-
an um - í það minnsta samkvæmt
tillögum Helga Hjörvar um A/V-
braut - að hætta snarlega við end-
urbyggingu N/S-brautarinnar og
úthluta þar lóðum fyrir hátæknifyr-
irtæki. Vel má hugsa sér ákvæði í
lóðaleigusamningi, að ekki megi
selja byggingarnar til annars en til
vísindaiðkana, líkt og gert er víða í
háskólahverfum í Bandaríkjunum.
Þar kvað þessi háttur vera hafður á
með kaup og sölu á þeim íbúðarhús-
um sem sérstaklega voru gerð til að
hýsa starfsmenn skólanna. Það fer
varla nokkur að væna kanann um
kommúnisma, eða hvað?
Fyllilega væri ásættanlegt, að
hafa rest af vellinum í þessi ár til
2016 undir þetta hálfríkisrekna,
einkaleyfisbundna flugfélag. Líkleg-
ast mun flug verða að mestu frá
Keflavík, bæði með ferðamenn og
landsmenn sjálfa. Sjúkrafluginu
verður sinnt af góðum vélum, s.s
Domier og DeHaveland, sem geta
athafnað sig frá minni völlum, líkt
og koma mun í Hafnarfjarðar-
hrauninu, einnig munu þyrilvængj-
ur verða notaðar í ríkari mæli en nú
þegar er gert. Nægir þetta til að
sinna öryggisþætti sjúkraflugs.
Fokkerarnir eru úreltir og verða sí-
fellt dýrari í viðhaldi, varla verða
keyptir aftur „brautarhákar" til
flugs á litla og meðalstóra velli.
Það er ef til vill óviðeigandi að
bera saman kostnað við breytingar
á veginum í og við Kúagerði og end-
urgerð N/S-flugbrautar og aksturs-
brautir sem áætlaðar eru nú í sum-
ar. En landsmönnum er ljós sú
staðreynd, að eitthvað verður að
gera í umferðaröryggismálum við
Kúagerði. Frekari mannfórnir eru
óásættanlegar með öllu þegar ein-
faldlega væri hægt að flytja til fjár-
magn innan sama ráðuneytis og
einhenda sér í vegabætur í stað
þess að henda peningum í flugbraut
sem ekki mun verða liðin til lengdar
og mun því flytjast fyrr en seinna.
Of mikið væri í lagt til friðþægingar
stundarhagsmuna örfárra.
Eg veit að fylgst verður nákvæm-
lega með ákvörðunum í þessu einu
stærsta hagsmunamáli Reykvíkinga
í bráð og lengd. Styttist til 2002 og
menn ættu að huga vel að áður en
þeir láta undan „Hollvinum" sem
margir hverjir búa ekki í Reykja-
vík.
Höfundur er verkefnisstjóri.
Bjarni Kjartansson