Morgunblaðið - 08.12.2000, Blaðsíða 64

,34 FÖSTUDAGUR 8. DESEMBER 2000
UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ
Er einhver frið-
arvon í Austur-
löndum nær?
í MEIRA en hálfa
öld hefur óstöðugleiki
einkennt Austurlönd
nær og hefur Palest-
ínumálið verið kjarni
„vandans. í örstuttu
máli má segja að upp-
hafið sé tillaga Sam-
einuðu þjóðanna um
skiptingu Palestínu í
tvö ríki sem samþykkt
var á Allsherjarþing-
inu 29. nóvember 1947.
Palestínumenn áttu
samkvæmt henni að
láta af hendi rúman
helming af landi sínu
undir ríki gyðinga,
sem þá voru farnir að
flykkjast til Palestínu frá ýmsum
löndum.
Palestínuarabar og nágrannar
þeirra mótmæltu allir sem einn
þessum áformum, en það dugði lítt.
^Stórveldin stóðu saman að þessu og
draumur zíonista varð að martröð
Palestínumanna.
Hernám
og landflótti
í kjölfar yfirlýsingarinnar var
Israelsríki stofnað vorið 1948. En
það gekk ekki átakalaust fyrir sig.
Stríðsástand ríkti á árunum 1947-
49 og höfðu gyðingar yfirhöndina.
Þeir beittu hryðjuverkum til að
flæma 700 þúsund Palestínumenn á
} flótta, jöfnuðu nærri 400 arabísk
þorp við jörðu, og sönnuðu hemað-
arlega yfirburði sína gagnvart nágr-
annaríkjunum. Er ófriðnum lauk
höfðu Israelar bætt við sig fjórð-
ungi Palestínu til viðbótar þeim
rúma helmingi sem Sameinuðu
þjóðirnar höfðu ætlað þeim. A þeim
landsvæðum sem ísrael innlimaði
þá voru meðal annars Vestur-Jer-
úsalem og Nasaret sem er enn fyrst
og fremst arabískur bær, kristinna
og múslima. Hundruð þúsunda Pa-
lestínumanna lentu á vergangi og
höfnuðu í flóttamannabúðum þar
sem fjölmargir þeirra og afkomend-
ur hírast enn fram á þennan dag.
Palestínskir flóttamenn telja nú um
^,3,5 milljónir manns.
í sex daga stríðinu í júní 1967
lögðu ísraelar undir sig afganginn
af Palestínu, Gaza og Vesturbakk-
ann, þar með talda Austur-Jerú-
salem. Auk Palestínu hertóku ísra-
elar einnig stór landsvæði frá
öðrum nágrönnum, Sýrlendingum
og Egyptum. í kjölfar stríðsins
1973 skiluðu ísraelar Sínaí-eyði-
mörkinni með sérsamningi við
Egypta árið 1978, en þeir halda enn
Gólan-hæðum Sýrlendinga auk
lands Palestínumanna.
Palestínumenn
teygja sig langt
Mikið vatn hefur til
sjávar runnið á þessari
hálfu öld og þrem ár-
um betur og nú er svo
komið að Palestínu-
menn hafa séð sig
knúna til að sætta sig
við hernámið 1948.
Þeir gera nú einungis
kröfu til þess, að ísr-
aelar skili landsvæðun-
um sem hertekin voru
1967, það er Gaza-
ströndinni og Vestur-
bakkanum, þar með
talinni Austur-Jerúsalem. Þessi
landsvæði eru aðeins rúmur fimmt-
ungur eða 22% af upphaflegu landi
Palestínumanna. Það má því með
sanni segja að ekki vanti friðarvilja
og sveigjanleika Palestínumegin við
samningaborðið.
Æ fleiri efast um, að vilji sé fyrir
hendi hjá ísraelum til að semja um
frið. Að minnsta kosti sýna þeir lítil
tilþrif í þá átt. Bush Bandaríkjafor-
seta og Baker utanríkisráðherra
hans tókst haustið 1991 að draga
ísraela hálfnauðuga að samninga-
borðinu í Madrid. Israelsstjórn setti
það skilyrði, að samningaviðræð-
urnar yrðu ekki undir forsæti Sam-
einuðu þjóðanna, sem er með ólík-
indum, ekki síst í ijósi þess að
Ísraelsríki er afkvæmi Sameinuðu
þjóðanna, sem með fyrmefndri
ályktun frá árinu 1947 skapaði
grundvöll að stofnun þess. ísrael er
eina ríkið sem af fullkominni ósvífni
hefur að engu ályktanir Sameinuðu
þjóðanna og lætur sem það sé hafið
yfir alþjóðalög og rétt. Bandaríkin
hafa gert þeim þetta kleift, annars
vegar með óhemju fjáraustri og há-
tæknivopnum og hins vegar með
neitunarvaldi hjá Öryggisráðinu í
hvert sinn sem grípa hefur átt í
taumana gagnvart yfirgangi ísr-
aela.
Andóf gegn hernámi
Ekki má gleyma áhrifunum sem
Intifada hafði, uppreisnin gegn
hernáminu, sem hófst 8. desember
1987 og hafði staðið í nærri fjögur
ár þegar friðarviðræðurnar hófust.
Áhrif andófsins gegn hernáminu, og
grimmdarleg viðbrögð ísraels-
stjómar og hers við því, hafði mikil
áhrif á almenningsálitið í heiminum.
Þá, eins og 29. september þessa árs,
hófst intifadan í kjölfar ofbeldis-
verka ísraelshers. Intifadan átti
þátt í að knýja ísrael að samninga-
Sveinn Rúnar
Hauksson
Palestína
Von er, segir Sveinn
Rúnar Hauksson, að æ
>
fleiri efíst um, að Israel-
ar vilji réttláta og frið-
samlega lausn.
Lokun veiðisvæða
smáþorsks -
til hvers?
borðinu, vegna þess hve samúðin,
sem Israel hafði notið eftir heims-
styrjöldina síðari, fór ört þverrandi.
Sú breyting, sem varð á afstöðu
Palestínumanna frá árinu 1947 og
til haustsins 1993, þegar Óslóaryfir-
lýsingin varð til, birtist fyrst á af-
dráttarlausan hátt þann 15. nóvem-
ber 1988, er lýst var yfir stofnun
sjálfstæðs ríkis Palestínu. Fljótlega
eftir það viðurkenndi meirihluti
þjóða heims hið landlausa ríki og
lýsti þannig yfir skýlausum stuðn-
ingi við sjálfsákvörðunarrétt Palest-
ínumanna og rétt þeirra til að
stofna sjálfstætt og fullvalda ríki.
En það fólst fleira í sjálfstæðisyfir-
lýsingu Palestínumanna. Hún var
jafnframt viðurkennig á tveggja
ríkja lausn Sameinuðu þjóðanna
sem þeir höfðu áður hafnað og stað-
festing á tilvistarrétti Ísraelsríkis.
Stríðsglæpir í Palestínu
ísraelar virðast eiga langt í land
hvað raunverulegan friðarvilja
snertir. I upphafi friðarferlisins
svokallaða, sem verið hefur undir
umsjón og á ábyrgð Bandaríkja-
stjórnar, sýndu ísraelar lit, þótt
ekki væri annað en að viðurkenna
tilvist Palestínumanna sem þjóðar
og heildarsamtök hennar, Frelsis-
samtök Palestínu (PLO), sem lög-
mætan fulltrúa þjóðarinnar. En
framhaldið hefur ekki verið félegt;
morð Israela á Rabin, þjóðarleið-
toganum sem undirritaði Óslóaryf-
irlýsinguna, síðan kjör Netanjahu í
stól forsætisráðherra, manns sem
virti alla friðarviðleitni að vettugi,
og loks framganga Baraks, núver-
andi forsætisráðherra, sem þóttist
ætla að taka upp þráðinn frá Rabin,
en hefur í raun reynst engu betri en
Netanyahu. Von er að æ fleiri efist
um, að Israelar vilji réttláta og frið-
samlega lausn á deilunum.
í stað þess að taka í útrétta hönd
Palestínumanna og semja um frið
sem hald er í, sigar Barak her sín-
um á varnarlausan almenning á
herteknu svæðunum; karla, konur
og böm, sem lokuð eru inni, rétt
eins og gyðingar voru í gettóum
nasista. Nærri 300 manns hafa ver-
ið myrtir með byssuskotum,
sprengjum og eldflaugum, þar af
fjöldi barna og unglinga. Tala
særðra nálgast 10 þúsund, þar af
eru þúsundir sem hlotið hafa varan-
lega fötlun og örkuml. Samkvæmt
alþjóðalögum og mannréttindasátt-
málum er framferði ísraelshers
gagnvart varnarlausu fólki ekkert
annað en stríðsglæpir og það er
skylda þjóða heims að grípa inn í,
rannsaka málið á hlutlausan hátt og
tryggja öryggi Palestínumanna með
alþjóðlegri vernd.
Höfundur er formaður félagsins
Ísland-Palestína.
FERSKT • FRAMANDI • FRUMLEGT
Thai Choice
Toppurinn frá
—Tæ/andi
NÚ ER veiðisvæð-
um þorsks lokað dag-
lega vegna „smáfiska-
dráps“. Ráðgjafar
Hafrannsóknarstofn-
unar eru að rifna af
monti yfir öllum
þorskseiðunum undan-
farin fjögur ár sem eru
allt metárgangar. Nú
má ekki einu sinni
veiða lítið brot af þess-
um ósköpum! Seiða-
mont ráðgjafa minnir
óþægilega á frétt í
Morgunblaðinu (11,
september 1996) með
risafýrirsögninni „Ný-
liðun þorsks góð í Barentshafi“, þar
sem sagt var frá sex metárgöngum
af þorskseiðum í Barentshafi - 1992-
1996 - sex metárgangar. Nú, fjórum
árum, síðar jaðrar við neyðarástand í
Baretshafi þrátt fyrir bjartsýni ráð-
gjafa í umræddri frétt fyrir fjórum
árum.
Botnlaus heimska
Það er langt gengið í dómhörku
þegar maður neyðist til að skrifa í
blöð um heimsku annarra. Því miður
verð ég að dæma reiknilíkan (tölf-
ræðimódel) veiðiráðgjafa í þorsk-
veiðum botnlausa heimsku. Ráðgjaf-
ar geta sjálfum sér um kennt þótt
þeim verði sýnd vaxandi harka, því
þeir hafa sýnt dónalegan mennta-
hroka. Gert lítið úr öllu sem aðrir
hafa til málanna að leggja hvort sem
þeir heita Kristinn á Bakkafirði,
Sveinbjörn á Suðureyri eða eitthvað
annað. Engu máli virðist skipta þótt
skynsamlegar hugmyndir séu studd-
ar margvíslegum sterkum röksemd-
um og tilvísun í fyrri reynslu. Ráð-
gjafar virðast gjörsamlega
ofurseldir hlýðni við reiknimódelið.
Stærðfræðileg fiskifræði er svo
heimskuleg kenning, að hún gerir
ráð fyrir að fæða í hafinu bíði eftir
því að við látum þorskinn í friði! Þeg-
ar þorskurinn hættir að vaxa við frið-
un (vegna fæðuskorts) reikna fræðin
sjálfvirkt út „ofveiði“. Fiskimönnum
er þannig ranglega kennt um - hvað
eftir annað - að það vanti þorsk í
„bókhaldið", þegar vaxtarhraði hef-
ur fallið um 20% eða 50% fyrir svo
utan utan aukið sjálfát vegna hung-
urs. Nú í vor týndust t.d. 18% af
stofnstærð þorsks vegna þessarar
tilraunastarfsemi. Þá einhenda ráð-
gjafar sér í að dubba upp prófessora
í hlýðninámskeiðum - til að staðfesta
að rétt væri reiknað í dag en vitlaust
reiknað fyrir fyrir ári síðan - með ná-
kvæmlega sömu aðferðinni bæði ár-
in!? Hefði ekki verið nær að hefja
loksins umræðu um hvað hefði farið
úrskeiðis ? Ég tel að útreikningar
séu jafn réttir bæði árin. 18% mis-
munur er sterk vísbending um að
fæðu hafi vantað til þess að þorsk-
stofninn gæti stækkað. Þetta er af-
leiðing af of lítilli veiði þorsks. Það
sem prófessorum og ráðgjöfum yfir-
sést er að þorskur getur ekki borðað
reiknaða fæðu. Er hægt að kalla
svona dellu annað en
heimsku? „Ekki er kyn
þótt keraldið leki.
Botninn er suður í
Borgarfirði.
Á sama tíma er jafn-
framt reynt að bera
sólskinið inn í pokum á
Skúlagötu 4 um „ár-
angur“. Ef heimska er
ekki rétt orð yfir svona
- hvað orð á þá að nota í
staðinn?
Hvað gera skal
Það verður að taka
mánaðarlega sýni af
vaxtarhraða (aldurs-
greining, lengd, þyngd) af smáþorski
í öllum fjörðum og flóum við landið.
Söfnun á slíkum gögnum í fiskverk-
unum og veiðiskipum kring um land-
ið er mjög auðveld í framkvæmd.
Þátttaka í þessu er bara borgaraleg
Fiskveiðistjórnun
Vaxtarhraði 7 ára
þorsks hefur fallið um
12%, segir Kristinn
Pétursson, hér við land
á þremur árum.
skylda sem flestir myndu taka þátt í
án greiðslu. Niðurstöður á svo að
birta mánaðarlega. Svo á ekki að
loka veiðisvæði með smáfiski ef lítil
fæða er á svæðinu.
Nú er staðan: Við höfum fengið
mikið magn þorskseiða fjögur ár í
röð. Hitastig hefur hækkað fyrir
Norðurlandi. Við hækkandi hitastig
vex þorskur hraðar og þarf meiri
fæðu. Fæðuþörf ungþorsks við ís-
land gæti því verið fimm sinnum
meiri veturinn 2000/2001 en fæðu-
þörfin var t.d veturinn 1996/1997. Er
annars einhver að fylgjast með svona
staðreyndum og athuga þetta? Nei,
því miður. Heimskulega reiknilíkan-
ið ræður ferðinni, blindandi, því þar
er nóg af reiknaðri fæðu. Hvenær
skyldi verða breytt um stefnu og far-
ið að stjóma þessu eins og um nátt-
úrulega fiskirækt sé að ræða - eins
og það ætti að vera. Hugtakið „sjálf-
bær þróun“ getur varla átt við að
svelta eigi smáþorsk til að éta reikn-
aða fæðu?! „Byltingin étur börnin
sín“ og þorskstofninn getur horast
niður og úrkynjast eins og við Labra-
dor og nú síðast í Barentshafi. Vaxt-
arhraði á íslandsmiðum hefur alltaf
fallið við tilraunastarfsemi til að láta
þorsk éta reiknaðan mat. Vaxtar-
hraði 7 ára þorsks hefur fallið um
12% hér við land á þremur árum sem
staðfestir að þorskurinn gat ekki étið
reiknaða fæðu. Við áttum að veiða
meira þá hefði vaxtarhraði ekki fallið
eins mikið. Það er reynslan.
í dag ætti - samhliða vönduðum
fæðurannsóknum í öllum fjörðum og
flóum við landið - að láta 50-60 cm
þorsk að gilda t.d. 70% af kvóta.
Undirmálsþorskur ætti að vera 50%
af kvóta. Þannig væri hluti smá-
þorsks tekinn út úr kvóta og brott-
kast þannig minnkað á þann eina
raunhæfa hátt sem hægt er.
Reynslan sýndi að það var engin
áhætta frá 1940-1980 að veiða smá-
þorsk því þorskstofninn gaf af sér
430 þúsund tonn að meðaltali árlega
þegar veitt var langtum meira af
smáþorski. Það er enginn að tala um
að veiða of mikið. Það er heldur eng-
inn að tala um „grisjun“. Það er bara
ómerkilegur útúrsnúningur til að
gera aðra tortryggilega. Veiða bara
svipað og staðfest reynsla hefur sýnt
að var engin áhætta og hætta til-
raunastarfseminni að reyna láta
smáþorsk éta reiknaða fæðu.
Kristinn Pétursson
Suðuriandsbraut 6 • s. S68 3333
Höfundur er framkvæmdastjóri.