Skírnir - 01.01.1911, Side 5

Leo Tolstoj.
5
sjónaríkir, ei'u þeir djúphugulir og gjarnir á heilabrot og
hugarvingl. Yflrleitt mega þeir heita mjög trúhneigðir
menn. Otal margir sérkredduflokkar hafa risið og rísa upp
þar í landi, stundum á fárra ára fresti. Ber þeim margt
í milli, en eiga þó flestir sammerkt í aðalatriðunum:
þeir boða meinlæti og þolgæði og halda fast fram
innbyrðis kærleika og bræðralagi mannkynsins. Þessi
sameiginlega tilhneiging á annarsvegar rót sína að rekja
til austræna eðlisins og hinsvegar til þjóðskipulagsins. Það
hefir alið og aukið þolgæði þjóðarinnar og kent rússneskri
alþýðu að bera möglunarlaust öldum satnan harðstjói nar-
ok og þjáningar. Byltingarstefna sú, er á seinni árum
hefir rutt sér til rúms þar í landi, er eingöngu af vest-
rænum rótum runnin og hefir aldrei til muna náð tökum
á alþýðunni.
Af sérkredduflokkunum rússnesku eru Duchobortsar
kunnastir, enda orðið tiðræddast um þá í vestrænum blöð-
um. Voru þeir flæmdir úr landi eigi alls fyrir löngu, og
fluttust vestur um haf, mest fyrir þá sök, að þeir af trú-
arástæðum neituðu með öllu að vinna hollustueið og gegna
herkvöðum. En þótt þeir kunni að hafa haft einhver
áhrif á Tolstoj, og að minsta kosti hafi haft fulla samhygð
hans og hluttekning,1 þá ber þó flestum saman um, að úr
annari átt hafi þau áhrif stafað, er mestu hafi um valdið
stefnu þá, er hann tók um fimtugsaldur.
Maður er nefndur Soutajeff. Hann var múrariogfá-
kunnandi mjög í upphafi, hvorki læs né skrifandi. Frá
æsku hneigðist hann til íhugunar og heilabrota út af böli
lífsins, en átti örðugt með að komast að nokkurrí niður-
stöðu. I þessari óvissu sinni sneri hann sér til klerkanna,
en fekk þar enga fullnægjandi úrlausn, þar til einn þeirra
réð honum að leita fyrir sér í guðspjöllunum. Soutajeff
var þetta svo mikið áhugamál, að hann lærði að lesa á
fullorðinsaldri og tók sér fyrir hendur að rannsaka ritning-
arnar. Enhverju sinni kom hann til kirkju með lík son-
') Tolstoj ánafnaði Durhobortsum allar tekjarnar af skáldsögu
sinni „Upprisan11, er þeir fluttust vestur nm haf, og nam það stórfé.