Morgunn - 01.06.1946, Blaðsíða 51

MORGUNN
41
hafa þeir í hendi sinni, ef þeir vilja. Þeir ættu að nota vits-
muni sína til þess að rannsaka í stað þess, að afneita, án
þess að þekkja. Tilfinningar þeirra, en ekki vit, leiða þá
út í þessa torfæru.
Hvað viðvíkur gagnrýni mótmælendatrúarmanna er
kannske skynsamlegust afstaða biskupsins í Oxford, sem
segist óttast, að áhuginn fyrir sálrænum fyrirbrigðum
kunni að leiða hugi mannanna frá æðri viðfangsefnum.
En þetta má einnig segja um önnur fyrirbrigði tilverunn-
ar og vísindin yfirleitt, þótt sálarrannsóknirnar snerti
raunar trúarlífið meira almennt. Vafalaust vakir það fyrir
biskupinum, að hann óttast, að menn hugsi svo mikið um
hinar ytri sannanir fyrir andaheiminum, að þeir vanræki
hina innri þróun. Þetta mál er þess vert, að það sé at-
hugað nánara.
Mannlega orku má nota til þess, að ávinna reynslu í
ýmsum efnum, og þá ber þess að gæta, að halda heilbrigðu
jafnvægi. Um Indverja er það t. d. að segja, að þeir hafa
lagt svo einhliða rækt við hinn innra veg dulhyggjunnar,
að þeir hafa gleymt hinum ytra heimi. Fom-Grikkir lögðu
mikla stund á hið ytra og þeim tókst að skapa óviðjafnan-
lega formfegurð og mikil vitsmunaafrek. Rómverjar
beittu sér af alefli að því, að efla gengi heimsveldis síns,
en glötuðu sál sinni, og Þjóðverjar hafa gert hið sama.
Vegna þess, að um hina ytri umgerð eina hafði verið
hugsað, orsakaði hrun Rómaveldis andlegt hrun í Evrópu,
sem ekki varð bætt fyrr en þúsund árum síðar, þegar
endurlifnunartímabilið hófst. Visindin komu þá fram og
stórmikið fór að vinnast, þegar menn tóku að læra að
sPyrja vísindalega og sjálfstætt. Þær þrjár til fjórar aldir,
sem liðnar eru síðan Bacon kom fram, hafa valdið meiri
breytingum en nokkur dæmi eru til í mannkynssögunni
áður. Því til sönnunar má nefna, að þangað til menn fengu
járnbrautarlestirnar undir miðja síðustu öld, höfðu þeir
ferðast allar aldir með sömu farartækjunum og Caesar
hotaði. En á þeirri einu öld, sem síðan er liðin hafa þær