Morgunblaðið - 11.06.1985, Qupperneq 50

50
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIDJUDAGUR 11. JtJNÍ 1985
Á FRIÐAR VEGI
— eftir Hermann
Þorsteinsson
Bróðir Lárus
Prófastur í Holti sendir mér, án
efa vel meint, en harla skrýtilegt
„svar“ hér í blaðinu 5. þ.m. vegna
greinar minnar í blaðinu 21. f.m.
og við tengir hann friðarþróunar-
pistilinn, sem hann flutti okkur í
Sigtuna (og þótti þar nokkuð lang-
ur) undir dagskrárliðnum: Núver-
andi friðarrannsóknir á Norður-
löndum. Grein þessi kaliar á
nokkra umfjöllun. Að upplýsa og
ræða málin er væntanlega leiðin
til aukins skilnings — og friðar.
— Ekki var um neinn misskiln-
ing að ræða í sambandi við Sig-
tuna-för mína. Af því sem upplýst
hefur verið skilja víst allir, sem
skilja vilja, að Kirkjuráð taldi
ekki rétt — eftir það sem á undan
var gengið á Kirkjuþingum — að
senda sr. Lárus einan úr landi á
kirkjunnar vegum sem talsmann
hennar í friðarmálum. Svo einfalt
er það. Enginn forfallaðist, en þeir
aðrir sem við var rætt um þessa
för kusu heldur að vera heima af
skiljanlegum ástæðum. Og ekki
sóttist ég eftir að fara þessa för,
síður en svo.
— Já, friðarfréttapistill hans
frá fslandi gaf ekki raunsanna
heildarmynd að mínu mati. Nú
geta aðrir einnig dæmt af grein
hans (og það hefur þegar verið
gert sbr. grein hér í blaðinu á bls.
9 laugardaginn 8. þ.m.) og einnig
hvort hann er á nótunum, sem
fyrirfram sérstaklega prentaður
fyrirlesari um efnið: Núverandi
friðarrannsóknir á fslandi. Ná-
kvæmnin sem hann nefnir er ekki
mín heldur segulbandsins sem var
fyrir allra augum á borði mínu og
nam fyrirlestra og umræður
þarna. Engu góðu ætti nákvæmni
að spilla.
— Það kann að skýra nokkuð
óróleika fundarstjórans, Kjell
Ove, er ég bað um orðið, að hann
er sagður hafa sérpantað hjá sr.
Lárusi pistil um „friðarmál á ís-
landi í dag“, og eflaust í samráði
við sr. Bernharð, sem þekkti
mætavel ástæður þess að ekki var
talið rétt að sr. Lárus yrði þarna
einn, sem talsmaður kirkjunnar.
— Það er rétt, að erindið sem
kynnt var í hinni prentuðu dag-
skrá „Hvers vegna kristin" (frið-
arrannsóknarstofnun)? féll niður
vegna forfalla fyrirlesarans, dr.
Brakenhielm. Það var skaði, því
full þörf var og er á að leggja
áherslu á hin kristnu viðhorf.
— „Delegates" — nafnið er frá
sr. Bernharði — ritara utanríkis-
nefndar ísl. þjóðkirkjunnar —
komið. Þannig umtalaði hann
okkur sr. Lárus í mín eyru, er
hann aðgreindi stöðu okkar og
hans þarna á ráðstefnunni. En
hvaða máli skiptir í þessu sam-
bandi, hvort við vorum „delegates"
eða þátttakendur? Við vorum
þarna sem fulltrúar ísl. kirkjunn-
ar og þarna fóru ekki fram neinar
atkvæðagreiðslur. — Sr. Lárus
upplýsir að sr. Bernharður hafi
verið þarna samkvæmt ósk hans?
Ekki hvarflaði að mér, kostnaðar
vegna, að taka með mér sérstakan
aðstoðarmann til trausts og halds.
— „Friðarmál í dag“ átti að
fjalla um, segir sr. Lárus, og telur
sig hafa gert það í pistli sínum, en
„út í hött“ segir hann mig hafa
talað. Má ég minna á Jón og séra
Jón í þessu sambandi.
— „Þetta var umræðufundur
guðfræðinga og friðarrannsókn-
armanna frá ýmsum friðar-vís-
inda-stofnunum“ skrifar hinn
lærði maður með nokkru yfirlæti,
svona til að vekja athygli á van-
hæfni minni til að vera þarna.
Víst er það rétt að ég hefi ekki
guðfræðipróf frá Háskóla íslands.
Þekking mín á Guði er ekki fræðil-
eg, heldur persónuleg, eftir að
hafa fengið að lifa lífi mínu i með-
vitaðri návist við hann og notið
elsku hans og umhyggju frá
blautu barnsbeini. Ekki er ég
heldur „friðarfræðingur" með próf
frá vísinda-stofnun (aðrir en sr.
Lárus láta sér nægja að tala um
rannsóknarstofnanir), en veit þó
samt nokkuð um gildi friðarins og
sjálfur á ég og „finn Guðs djúpa
frið í mínu hjarta" og á því vildi
ég nú ekki skipta og hinu að vera
jafnvel friðar- og/eða guðfræð-
ingur með háskólapróf, þótt hvoru
tveggja sé gott og nytsamlegt með.
— „Óyfirveguð og snöggsoðin"
eru ummæli mín í fyrri grein, sem
sr. Lárus vekur laglega sérstaka
athygli á. Það ber að þakka, því ég
er ekki einn um að meta Uppsala-
samþykktina frá ’83 þannig, jafn-
vel þótt biskup okkar hafi undir-
ritað hana. Það er svo að biskup
okkar er ekki óskeikull, eins og
páfarnir í Róm töldu sig fyrrum
vera, og fyrstur manna mundi
hann kannast við það. Um eigin-
leika kirkjuleiðtoga má í þessu
sambandi minna á Orðsk. 15:23 —
„Ótti Drottins er ögun til visku og
auðmýkt er undanfari virðingar".
Og úr því sr. Lárus minnir á
Uppsalasamþykktina ’83, þá er
ekki úr vegi að hafa inni í umræð-
unni friðar-tillögurnar þrjár á
Kirkjuþingi ’83 (enduróm af Upp-
sala-samþykktinni), sem honum
með kappi tókst að fá með sér
fjóra höfuðklerka sem meðflutn-
ingsmenn. Óyfirvegaður mun sá
meðflutningur nú víst vera talinn.
Ekki leist Kirkjuþingi á þessa til-
lögugerð og lagði til hliðar allar
þrjár, en sameinaðist í staðinn um
stuttorða ályktun, sem samþykkt
var samhljóða.
Sr. Lárus Þ. Guðmundsson
óskaði eftirfarandi bókunar: „Ég
tel mjög eðlilegt, sanngjarnt og
nauðsynlegt, að ég fái að lýsa yfir
vonbrigðum mínum vegna þeirra
undirtekta og meðferðar sem upp-
haflegu tillögur mínar hafa fengið
hjá nokkrum kirkjuþingsmönnum.
En þrátt fyrir að sú skinnpjatla,
sem ég lagði fram hér í upphafi (í
formi 33., 34. og 35. máls þessa
þings) sé orðin að þeim skækli sem
nú liggur frammi fyrir þingmönn-
um til samþykktar, þá legg ég
samt til að þetta nefndarálit verði
samþykkt og greiði því álitinu at-
kvæði þrátt fyrir að friðartréð sé
fallið að rótum réttlætisins."
Eftir „erfiða friðarumræðu" á
Kirkjuþingi ’83 vonuðu menn að
friður yrði um sinn um „friðar-
málin“ í kirkunni. En, nei, sr. Lár-
us kom klyfjaður radarstöðvamál-
um á Kirkjuþing ’84 og hélt þar
Hermann Þorsteinsson
áfram „friðarstarfinu". Þegar
honum varð loks ljóst í lok þings-
ins að málflutningur hans fékk
engan hljómgrunn þar, þá dró
hann tillögu sína til baka. Ekki
var sérstaklega skýrt frá öllu
þessu í Sigtuna.
Er nema von að Kirkjuráð teldi
það ekki ráðlegt að láta sr. Lárus
vera einan um að flytja friðarmál
ísl. kirkjunnar á erlendum vett-
vangi?
Sálmabók ísl. kirkjunnar geym-
ir margar perlur, m.a. bænasálm-
inn góða „Þú Guð, sem stýrir
stjarna her ... “ (nr. 357). Þar er
talað um friðarveg og friðarland.
Og þar er Guð beðinn um að stýra
með sterkri hendi í straumi lífs.
Og þar er talað um hug og hjarta,
tungu, hönd og fót ... „Á friðar
veg“. Það þarf margt að fara sam-
an til að sá vegur finnist. Það dug-
ar víst ekkert minna en „allt Guðs
ráð“ okkur mönnum til handa.
Þessi sálmur hefur verið ofarlega í
huga mínum eftir Sigtuna-förina,
en óteljandi sinnum hefi ég sungið
hann með börnunum í sunnudaga-
skólanum og hann var sunginn við
morgunguðsþjónustuna í kirkj-
unni minni í dag og það varð mér
sem staðfesting þess að hugsun
mín væri í réttum farvegi. Þenna
sálm ætti að syngja oft á íslandi
nú á ári æskunnar og ég trúi því
að ég og broðir Lárus eigum eftir
að syngja hann saman í góðra vina
hópi í sátt og samlyndi. Og þegar
við erum komnir í takt þá höldum
við áfram og syngjum einnig nr.
336:
Friður í kirkju’ og frelsi guðlegt ríki,
friður í landi, heift og sundrung viki,
friður í hjarta færi sumargróður,
faðir vor góður!
Höfundur er einn af fulltrúum leik-
manna á Kirkjuþingi ísl. þjóókirkj-
unnar.
A Islendingaslóðir
í Kaupmannahöfn
NORRÆNA félagið mun í sumar í
samvinnu við ferðaskrifstofuna
Úrval beita sér fyrir að farnar
verði skoðunarferðir um íslend-
ingaslóðir í miðborg Kaupmanna-
hafnar. Leiðsögumaður i ferðum
þessum verður séra Ágúst Sigurðs-
son prestur í Kaupmannahöfn.
Ferðir þessar verða farnar á
þriðjudögum í júní, júlí og fram-
an af ágúst. Lagt verður af stað
frá Sívalaturni kl. 15.00 og tekur
ferðin með viðkomu um tvær
klukkustundir.
Kaupmannahafnarfarþegar á
vegum Norræna félagsins og
ferðaskrifstofunnar Urval fá
ferðirnar ókeypis gegn framvís-
un ávísunar sem látin er í té á
skrifstofu Norræna félagsins í
Norræna húsinu og hjá ferða-
skrifstofunni Úrval við Austur-
völl. Aðrir þátttakendur þurfa
að greiða 50 danskar krónur við
upphaf ferðarinnar.
(Úr rrétutilkjnningu.)
k
* ,
HUSMOÐIRIN
Fjölskyldan og heimilið
— frá Hagsmunanefnd heimavinnandi húsmæðra
Er það virkilegt að börn og
unglingar í dag þekki ekki af eigin
raun merkingu þessara orða? Já,
því miður í allt of mörgum tilfell-
um, enda hefur komið fram að að-
eins um 15—20% kvenna séu
heimavinnandi húsmæður. Hvert
stefnir? Hvernig getum við líka
ætlast til að börn skilji hvað fjöl-
skylda og heimili þýða þegar
heimilin standa auð mestan hluta
dagsins? Börn, sem sum hver fá
húslykilinn um hálsinrr 7 ára göm-
ul og þar með talin af mörgum
orðin nógu stór tH að sjá um sig
sjálf. En getum við ætlast til að
svo sé? Hvernig þroskast slík börn
tilfinningalega? Er ekki hugsan-
legt að aukin neysla barna og
unglinga á vímuefnum stafi beint
ogóbeint af því að heimilin standa
auð flestum stundum. Er ekki lík-
legt að barn sem kemur heim í
auða íbúð eiri þar ekki heldur leiti
út aftur? Hvert? í næstu sjoppu,
spilasal eða á aðra staði í leit að
félagsskap, Dara einhverjum fé-
lagsskap, því oft vantar þroska til
að greina það góða frá hinu illa.
En hver er ábyrgð foreldra?
Til hvers erum við að eignast
þessi blessuð börn ef við getum
ekki fórnað þeim nokkrum árum
af ævi okkar? Þau ár eru ekki svo
mörg, sem þau eru undir okkar
verndarvæng. Og það sem meira
er. Þau ár koma aldrei aftur. Hvað
hefur breyst svona mikið á síðustu
1—2 áratugum, en þá var algeng-
ast að mæður væru heimavinn-
andi? Hefur afkoma fólks versnað
svo mikið eða eru lífsgæðakröf-
urnar orðnar svona miklu meiri í
dag? Kröfur úm lífsgæði, sem eru
eingöngu hjóm samanborið við
það að fá að vera með barni sínu í
æsku, fyljjjast með þro^ka þess og
taka þátt í gleði þess og sorgum,
það er tækifæri sem gefst aðeins
einu sinni og enginn er svo mátt-
ugur að geta fært tímann til baka
þegar öðrum kröfum hefur verið
fullnægt.
Að sjálfsögðu er fjöldi fólks sem
verður að vinna utan heimilis
hvort sem því líkar betur eða verr,
einungis til að hafa fyrir brýnustu
nauðsynjum.
Eins leggur ungt fólk mikið á
sig til að eignast þak yfir höfuðið.
En þá er spurningin hvort það
borgar sig yfirleitt fyrir eiginkonu
með t.d. 2 börn á skólaaldri að
vinna úti. Fái hún kr. 15.000 í laun
á máuði fyrir heils dags vinnu við
afgreiðslu, sem er með algengari
störfum kvenna á vinnumarkaði,
þarf hún að greiða dagmóður kr.
6.673 með hvoru barni eða kr.
13.340. Eftir eru kr.1.660 og af því
þarf að greiða strætisvagnagjald
eða benzín á bíl, skatta o.fl., þann-
ig að þegar upp er staðið virðist
ávinningurinn í mörgum tilfellum
ekki vera mikill.
Og oft á tíðum fara konur út á
vinnumarkað frá ungum börnum
vegna hins mikla þrýstjngs frá al-
menningi (öðrum konum) og
spurningum eins og „Hvers vegna
ertu eiginlega að hanga heima yfir
engu, geturðu ekki komið krökk-
unum í pössun og farið að vinna
eitthvað?" Það er þessi hugsun-
arháttur og þetta mat á húsmóð-
urstarfinu, sem hefur verið að
grafa undan þeim hornsteini sem
heimilin voru.
Kvenréttindakonur hafa ötul-
lega- barist fyrir rétti kvenna
gegnum árin og komið mörgu góðu
til leiðar. En jafnframt hafa þær
lagt á það fullmikið kapp, að allar
konur ættu að hazla sér völl á
vinnumarkaðnum. Rök þeirra
hafa m.a. verið þau, að heimavinn-
andi húsmæður væur innilokaðar,
fylgist ekki með því sem gerist í
þjóðfélaginu og drabbist niður
andlega og líkamlega. Þar með fá
þær konur, sem hafa verið heima-
vinnandi og annazt uppeldi barna
sinna sjálfar þann stimpil á sig að
vera ekki viðmælandi innan um
vinnandi fólk. Þetta er fjarstæða,
ekki sízt þegar tekið er tillit til
þess að a.m.k. 85% útivinnandi
kvenna eru í störfum, sem alls ekki
geta talizt uppbyggileg.
Hagsmunanefnd heimavinnandi
húsmæðra starfar á vegum
Bandalags kvenna í Reykjavík að
hagsmuna- og réttindamálum
heimavinnandi og hélt m.a. fjöl-
menna ráðstefnu um þessi mál sl.
haust, sem sýndi að mikill áhugi
er fyrir því að mat á störfum
heimavinnandi húsmæðra breytizt
til batnaðar.
Hagsmunanefndin hefir tekið
saman nokkra. punkta, serjj hún
vill leggja áherzlu á:
að húsmóðurstarfið verði hafið
til vegs og virðingar á ný og engin
kona þurfi að fyrirverða sig lengur
fyrir að sinna því göfuga og mik-
ilvæga starfi.
að heimilin verði aftur heimili,
griðastaður og hornsteinn fjöl-
skyldunnar.
að leiðrétt verði sú mismunun á
skattaálögum, að heimilin þar sem
húsmóðir er heimavinnandi beri
ekki hærri skatta en heimilin þar
sem bæði hjón vinna fyrir tekjum.
að allar konur standi jafnar
„Til hvers erum við að
eignast þessi blessuð
börn ef við getum ekki
fórnað þeim nokkrum
árum af ævi okkar? Þau
ár eru ekki svo mörg,
sem þau eru undir okk-
ar verndarvæng.“
hvað varðar fæðingarorlof og
sjúkradagpeninga. (Öll nýfædd
börn þarfnast þess sama.)
að konum verði opnuð leið að
lífeyrissjóðum á einn eða annan
hátt.
að skólatími sé sá sami hjá
barni á hverju ári til þess að auð-
velda mæðrum að skipuleggja
hlujastörf meðan bðrn ej-u í skóla.
— .Fráleitt er að barn sé alltaf
annað árið f.h. en hitt árið e.h.
eins og sums staðar tíðkazt.
Sem betur fer hefir skilningur
alþingismanna vaknað á mikil-
vægi þess að úrbætur fáist í
skatta og tryggingamálum heima-
vinnandi fólks. Glöggt dæmi um
það eru tvö frumvörp til laga, sem
lögð hafa verið fram á Alþingi í
vetur, annað um skattamál hjóna
og hitt um lífeyrisréttindi til
handa heimavinnandi húsmæðr-
um, og þingsályktunartillaga um
réttarstöðu heimavinnandi fólks.