Morgunblaðið - 11.06.1985, Blaðsíða 54

54
c8ei tt'PJl ,IÍ ÍI JOAOUtdlflí .aiGi JHiílíOflOM
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 11. JÚNÍ 1985
HINN MANNLEGI ÞÁTTUR/eftir Ásgeir Hvítaskáld
Forboðni bjórinn
Herra, Ólafur J.B. Kveldúlfsson,
góðtemplari frá Jólabóli var á
gangi niður við höfn seint um
sunnudagskvöld. Hann var ný-
kominn af stórstúkufundi þar sem
hann hafði haldið stormandi ræðu
og predikað út af áfengisbölinu.
Þessi 66 ár sem hann hafði lifað
hafði aldrei áfengi komið inn fyrir
varir hans, ekki svo mikið sem
einn dropi. Þessvegna var hann
æðsti maður stórstúkunnar. Hann
heyrði sitt eigið fótatak í kvöld-
kyrrðinni og hóstaði vegna flensu
sem lengi hafði angrað hann.
Virðuleiki var i öllu fari hans,
mest í svipnum. En það var bara á
yfirborðinu.
ólafur J.B. var varaþingmaður
fyrir Austurlandskjördæmi eystra
og sat oft á Alþingi. Hann beitti
sér sérstaklega gegn nokkrum
ungum mönnum sem vildu leyfa
bjórdrykkju í landinu. En á ís-
landi var bannað að selja bjór og
stranglega bannað að drekka
hann. Það varðaði fangelsi og ef
um slæm tilfelli var að ræða þá
gat sökudólgurinn átt von á að
vera sendur til Ameríku þar sem
hann yrði látinn dúsa á 8 mánaða
betrunarnámskeiði. En margir
sátu í fangelsi út af bjórdrykkju
um þessar mundir. ólafur J.B. frá
Jólabóli var viss um að ef leyft
yrði að drekka bjór á íslandi þá
myndi hann eyðileggja lifrina í
þjóðinni og menn myndu fá sér
þegar þeim sjálfum sýndist. Hon-
um fannst allt í lagi þó nokkrir
drykkju brennivín að víkingasið
og lúskruðu á konum sínum. Bjór-
inn myndi kenna mönnum að
drekka í hófi, það var ekki hægt.
Þá kæmu eldgos og öskufall og
skrattinn myndi birtast. Nei, bjór
var hámark eitursins.
Ólafur J.B. hafði fundið fyrir
einhverri undarlegri tilfinningu
þetta kvöld. Aðeins þessa helgi
yrði hann í bænum, snemma
næsta morgun færi hann með rútu
heim í heiðardalinn. Hann fann
fyrir einhverri undarlegri löngun
til að gera eitthvað ljótt. Þess
vegna gekk hann þarna í rökkrinu
niður á kæja, þar sem angaði af
blautu mjöli. Fjallfoss lá við
bryggju og var hálfnað við að
skipa upp úr honum. Bretti stóðu í
stöflum við skipshlið, gámar og
ýmislegt dót. Ólafur hneppti að
sér fína frakkanum og um hann
fóru illar hugsanir. Þegar hann
Baer á Höfðaströnd í Skagafirði, 10. júní.
EFTIR hvítasunnuhret hefur ekki
hlýnað verulega og ennþá er nokk-
ur fönn í fjöllum eftír það hret. En
þó má heita gott veður á degi
Kristneshæli:
Engar tak-
markanir
„ÞAÐ ER rangt að takmarkanir
verði á starfi Kristneshælis í
sumar vegna sumarleyfa starfs-
fólks. við munum halda uppi fullu
starfi í sumar,“ sagði Bjarni Arth-
úrsson, framkvæmdastjóri
Kristnesshælis, í samtali við
Morgunblaðið vegna fréttar á
sunnudag um að takmarkanir
verði á starfi hælisins í sumar.
horfði á ryðgaða síðu fraktskips-
ins langaði hann til subbulegra
hafna i fjarlægum löndum. ólafur
fann að innst inni þráði hann að
fara í ferð með svona skipi, vera
órakaður og ganga um í vinnuföt-
um, drekka bjór og brennivín, láta
tattovera sig á handlegginn og
hafa viðskipti við spænskar, jafn-
vel þeldökkar konur. Allar sálir
þrá að vera frjálsar. Hví gæti
hann ekki verið manneskja um
tíma. Ólafur J.B. barðist gegn
þessum hugsunum. Hann var
heiðursfélagi ungtemplarafélags-
ins, kennari í sunnudagaskólan-
um. Hann mátti ekki hugsa svona,
átti að vera góð fyrirmynd. Svo
hann hraðaði för sinni, ætlaði upp
á Hótel Sögu, þar sem hann hélt
til, eins og virðulegum bónda og
þingmanni sæmir.
En allt í einu sá hann glitta í
litla flösku sem stóð í holu í timb-
urbúnti. Líkt og einhver væri að
fela hana þar. Ólafur vildi halda
förinni áfram en eitthvað dró
hann til að athuga málið. Þar
byrjuðu mistökin. Þetta var lítil
flaska með löngum ávölum stút og
yfir tappanurri var gulllitaður silf-
urpappír. Áður en hann vissi hafði
hönd hans tekið flöskuna og hann
las utan á miðann. Þetta var
danskur bjór Tuborg gull, óupp-
tekinn. Einhver hafði falið flösk-
una þarna fyrir tollyfirvöldum og
smyglað henni svona inn í landið.
Ólafur J.B. sá fyrir sér glans-
myndir af Jesú og hvar Guð al-
máttugur gráhærður fylgdist með
honum. Það var þangað í himna-
ríki sem hann langaði svo að kom-
ast á efsta degi. En í æðum ólafs
J.B. brann löngun. Löngun til að
drekka þennan umtalaða og bann-
aða bjór, án þess nokkur sæi.
Hann streittist á móti freisting-
unni, en tapaði. Á móti sínum ytri
vilja stakk hann flöskunni inn á
sig og gekk af stað. Hann sá róna
sem var að gramsa í öskutunnu og
leit upp. Sá var í rifnum og
krumpuðum frakka, bólugrafinn,
og þegar Ólafur sá soltin augu
hans varð hann hræddur og tók til
fótanna. Með bjórinn ískaldann
inn á sér sá hann sjálfan sig í
predikunarstólnum. Hann reyndi
að hlaupa burt frá guðamyndun-
um. Lögreglubíll ók rólega
Tryggvagötuna og skelfingu lost-
inn flúði Ólafur J.B. inn í sund.
Svitinn spratt fram á enni hans;
hjartað hamaðist í brjóstinu.
hverjum, 4 til 10 stiga hiti um há-
daginn. Gróðri skilar vel, eða svip-
að og á síðasta vori. Sums staðar
er þegar farið að láta út naut-
pening. Sauðburður gekk alls stað-
ar vel sem til er vitað og kartöflur
eru að skjóta upp blöðum og lofa
góðu ef sumar verður hlýtt.
Fiskafli var góður í maí í Skaga-
firði og áta var mikil inni á firðin-
um. Ennþá er silungur í sjó út-
troðinn af loðnu. En fiskur inni á
firðinum virðist vera uppurinn að
mestu, að minnsta kosti í bili. At-
vinna í frystihúsum er eins og að
venju uppistaða í atvinnulífi
fólksins. Byggingaframkvæmdir á
Sauðárkróki eru þó miklar en lítið
byggt í sveitinni. Það má heita að
sumarhugur sé nú í öllu fólki,
enda er sumarið komið.
Björn í Bæ
Ólafur vissi að hann hafði orðið
freistingunni að bráð.
Þegar löggan var farin skellti
hann sér inn í símaklefann beint á
móti Bæjarins bestu. Þar hringdi
hann utanbæjarsímtal.
„Já, halló, mamma. Þetta er ég.
Ég kemst ekki með rútunni í
fyrramálið. Ég verð upptekinn í
alla nótt við að predika fyrir mjög
villtum ungmennum sem hafa orð-
ið svalllífi að bráð. Kem kannski
með seinni rútunni. Þó getur farið
svo að ég verði hér í bænum í
nokkra daga. Þú lítur eftir fjár-
húsunum og mundu að kitla Bú-
kollu á bak við eyrun áður en hún
er mjólkuð."
Ólafur vissi ekki að honum var
veitt eftirför. Á bak við Bæjarins
bestu, þar sem stóð ruslagrind
með svörtum plastpoka, dró Ólaf-
ur J.B. yfirtemplari upp bjórflösk-
una. Og nú var ekki lengur virðing
yfir svipnum. Hann strauk mjúk-
ar línur flöskunnar og bar hana
upp í Ijósið. Glampinn i augum
hans var fullur losta. Hann var á
valdi freistinganna. Holdið er
veikt. Varlega, til að brjóta ekki
stútinn, byrjaði hann að ná tapp-
anum af með lykli. Titraði og skalf
af hræðslu; líkaminn sjúkur af
löngun. Það var of seint að snúa
við. Hann vildi smakka þennan
drykk eins og allir frjálsir menn í
öðrum löndum.
„Blúbb," sagði tappinn og
skaust út í loftið.
Froða steig upp í stútnum.
Fyrst þefaði ðlafur af drykknum.
Næst bar hann votann stútinn upp
að vörunum svo hallaði hann
flöskunni og lokaði augunum.
Hvað myndi ske, yrði hann
drykkjusjúklingur, já ábyggilega.
Myndi hann tapa jörðinni og öll-
um eigum sínum, já ábyggilega.
Myndi lifrin í honum skemmast,
já ábyggilega. Rannsóknir höfðu
sýnt að í bjórlöndum var mun
meira um lifrarskemmdir. ólafur
vissi að íslendingar voru ekki fær-
ir um að ákveða sjálfir hvað þeim
var fyrir bestu, þar var hann með-
talinn. Þetta var hans dauðadóm-
ur. En löngur.in var sterkari.
Hann fann kaldan vökvann renna
upp í sig og niður vélindað. Þetta
var framandi á braðið, eins og
sykurlaus gosdrykkur. Þarna stóð,
miðaldra virðulegur maður í roki,
að drekka bjór í felum seint á
sunnudagskvöldi. Hann vissi ekki
hvað hann átti í vændum. Brátt
var flaskan hálf. Þá allt í einu
skaut róni höfði fyrir horn.
„Hæ, félagi. Fannstu eitthvað
liðugt?"
Ólafur J.B. hrökk í kút. Sam-
stundis var flaskan komin undir
frakkann.
„Gefurðu ekki bróðir þínum og
samstarfsmanni og félaga á sömu
braut, smá sopa. Svona til hress-
ingar aumri og einmana sál.“
Ólafur hristi hausinn og vildi
strunsa burt. En róninn gekk í veg
fyrir hann.
„Ég sá þú fannst flösku í timb-
urstafla."
„Nei, herra, ég er ekki með
neitt."
„Þú kallar mig herra. Ert þú
nýr hér í strætinu. Sérðu ekki að
ég er enginn herra, ég er eins og
þú. Gefðu bróður þínum smá sopa,
bara smá.“
Rokið feykti slitnu hári hans og
soltin augu störðu á frakka Ólafs.
„Ég er ekki með neitt."
„Ég veit hvað þú ert með. Ef þú
deilir þessu ekki með þjáninga-
bróður þínum þá næ ég í lögregl-
una. Þú veist hvað er gert við
menn sem drekka svona bannaða
bjórdrykki."
ólafur titraði í hnjánum af
hræðslu. Hann vissi ekkert betra
ráð en að taka til fótanna. Róninn
tók stefnuna á lögregluvarðstof-
una í Tollhúsinu. Hlaupandi eins
og fætur toguðu, fór Ólafur fram-
hjá Pósthúsinu, með þumalputt-
ann í stútnum.
Þessi flaska hafði dregið hann
inn í heim syndanna; niður í sor-
ann, á einu andartaki. Honum
skrikaði fótur, kylliflatur datt
þungur líkaminn í götuna. Er
hann opnaði augun var andlitið
klesst ofan í göturæsið; sá rimlana
og fann skolpfýluna sem steig upp.
„Guði sé lof,“ sagði hann er kom
í ljós eftir þukl, að flaskan var
ekki brotin.
Ólafur J.B. sem var fyrrverandi
virðulegur templari staulaðist á
fætur. Frakkinn hafði rifnað, all-
ur orðinn krumpaður, ataður ryki
og skít. Drulluklessa var komin á
aðra kinnina. Þar sem hann hljóp
út á Austurstrætið var hann nán-
ast óþekkjanlegur frá þvi sem áð-
ur var. Allur virðuleikinn í nýrök-
uðu andlitinu var á bak og burt,
slæpingjahrukkur komnar í stað-
inn.
Vindurinn gnauðaði í grjótbygg-
ingunum við göngugötuna, pylsu-
vagn á hjólum stóð þar og var búið
að setja hlera fyrir alla glugga.
Ólafur var einn með bjórnum. í
skoti fékk hann sér sopa.
„Aha ... “ stundi hann af
ánægju.
Freistingin er sæt. Nú var hann
alveg hættur að streitast á móti,
allar guðamyndir voru á brott.
Honum var andskotanum sama
um allt mannorðið eins og það
lagði sig. Hann fann að alkohólið
sem læðst hafði inn í æðarnar
hafði rekið flensuna úr líkaman-
um. Ekkert hor var lengur í nef-
inu, enginn særindi í hálsinum og
enginn hósti. Þar fyrir utan kom
enginn verkur í lifrina. En hann
vissi að menn sem drukku bjór á
íslandi urðu að gjalda það háu
verði. Og það heyrðist sírenuvæl.
Fyrst eitt í fjarska en svo mörg úr
öllum áttum og nálguðust óðfluga.
Ólafur hljóð inn í portið hjá Nýja
Bíó, þar komst hann ekki lengra.
Brátt heyrði hann bílhurðum
skellt og sá blikkandi ljósglampa á
húsveggjum. Honum tókst að
klifra upp þakrennu og brátt var
hann kominn upp á bárujárnsþak-
ið á Hressingarskálanum. Þá sá
hann fjóra lögreglubíla á Lækjar-
torgi og einn sjúkrabíl keyra upp á
kantsteininn.
„Þarna er hann,“ heyrðist sagt
og þeir beindu ljóskösturum á
hann.
„Það er bannað að drekka bjór á
íslandi. Viltu koma niður og þú
færð vægan dóm,“ galaði yfirlög-
regluþjónn í gjallhorn.
Olafur steytti hnefa á móti og
stökk út í tré og lét sig síga niður í
garðinn á bak við Hressó. Þar
stóðu hvítir garðstólar í óreiðu,
líkt og skilið hefði verið við þá í
flýti. ðlafur raðaði stólum við eitt
borðið, settist og ímyndaði sér að
hann væri á útikaffihúsi. Drakk
svo bjórinn í rólegheitum og naut
þess. Taldi sopana, hafði þá litla
til að drýgja flöskuna. Honum var
sama þó Iöggan væri á hælunum.
Bara ef hann fengi að drekka
þennan bjór til hinsta dropa.
Skagafjörður:
Enn fönn í fjöllum
eftir hvítasunnuhretið
Vegna þess hann var fyrirmynd
ungmenna þá fengi hann þungan
dóm, þyngsta dóm sem nokkur
maður gat fengið fyrir að drekka
bjór. Á íslandi var það stór glæp-
ur. Ólafur heyrði trampið í lög-
regluþjónunum uppi á þakinu,
heyrði þytinn í laufinu og fann
sætleikann streyma í æðum sér.
Hann verkjaði ekkert í lifrina,
skrítið. ólafur vissi að hann var
kenndur i fyrsta sinn og honum
fannst það dásamlegt. Héðan í frá
mundi hann drekka á hverjum
degi.
„Hvað ætli hún Búkolla mín
myndi segja ef hún sæi mig núna,
sú yrði hneyksluð, ha, ha, ha ... “
röflaði hann við sjálfan sig.
„Þú litla bjórflaska sem komst
inn í mitt auma líf. Þú dásamlega
flaska með þínum töfradrykk.
Hvað er svona slæmt við þig. Má
maður ekki sjálfur ákveða sín ör-
lög. Hví er íslendingum bannað að
njóta þín. Það rennur af mér á
morgun, og ég verð samur maður á
ný.“
Með stigum og aðstoð körfubíls
komu lögregluþjónarnir niður í
garðinn. Ólafur stóð upp og öskr-
aði á móti þeim:
„Komið bara og takið mig. Ég
hef ekkert gert af mér, þó ég hafi
drukkið einn bjór. Víkingarnir
flúðu frá óréttlæti í Noregi og til
íslands þar sem þeir stofnuðu nýtt
ríki með nýjum sanngjörnum lög-
um. En þetta er kúgun. Það hefur
hver maður rétt til að ákveða
sjálfur hvað fer inn fyrir hans
varir.“
„Ekki vera með mótþróa, gefðu
þig okkur á vald og dómurinn
verður aðeins fangelsisvist."
Ólafur sá hvítar kollhúfur um
allt. Hann vissi að lögregluforing-
inn var að ljúga þessu til að fá
minni mótspyrnu. Þrátt fyrir allt
yrði hann sendur til Ameríku og
settur í rafmagnsstólinn. Hann
flýtti sér að taka síðasta sopann.
„Ég vil fá að vera manneskja,"
galaði hann. Skyndilega var gripið
fast um handlegginn á honum.
Þeir höfðu náð honum, glóðvolg-
um með flösku í hendi. Lögreglu-
foringinn glotti. Ólafur vissi að
hans beið 8 mánaða námskeið á
lokuðu hæli með sálfræðiívafi.
Hann vildi slíta sig lausan og
hlaupa út í frelsið.
„Ólafur, J.B. Herra, Ólafur J.B.
vaknaðu, maður."
Heyrði ólafur í svefnrofunum.
Allt í einu vaknaði hann upp af
vondum draumi. Hann sat á hörð-
um stól inn á Alþingi og hafði
sofnað fram á borðið, kominn með
krumpaða kinn. Það var Albert
Guðmundsson sem hélt í arm
hans. Sólin skein inn um gluggann
og í salnum var þykk hitamolla og
svitalykt.
„Ætlarðu ekki að greiða bjór-
frumvarpinu atkvæði þitt.“
„Ha, hva ... “ sagði Ólafur og
þurrkaði framan úr sér svitann.
„Ertu með eða á rnóti."
Allir alþingiskarlarnir horfðu á
hann.
„Þeir sem eru með bjórfrum-
varpinu, vinsamlegast rétti upp
hönd,“ endurtók fundarstjóri,
neðri málstofu, neðri deildar.
ólafur J.B. Kveldúlfsson frá
Jólabóli rétti upp hönd. Allur
þingheimur ætlaði að missa út úr
sér augun.
„Ólafur, hvað ertu að hugsa, það
er ekki þér líkt að láta bjórmálið
fara í gegn. Það veltur allt á þínu
atkvæði."
Þá mundi Ólafur að hann var
formaður stórstúkunnar, hafði
haldið ræður og skrifað greinar
gegn bjórnum. Var góð fyrirmynd
ungtemplara, hafði aldrei látið vín
inn fyrir sínar varir nema í
draumi. Hann hafði varað við
hættunni á lifrarsjúkdómum ef
bjór yrði leyfður í landinu.
„Afsakið, ég var hálf sofandi,"
sagði ólafur og tók niður hendina.
Og rétt einu sinni í 13. sinn var
bjórfrumvarpið fellt á Alþingi ís-
lands. Alþingið sem stofnað var á
Þingvöllum árið 1000 í nafni rétt-
lætis og til að varðveita persónu-
frelsi. I fjarska heyrði ólafur J.B.
er fundarstjórinn sló með tréham-
ar, sem þýddi að fundi var slitið og
allir áttu frí það sem eftír var
dagsins. ólafur J.B. setti aftur upp
sinn fyrri virðingarsvip.