Morgunblaðið - 05.09.1985, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAÖUR 5. áEPTEMBERÍ 1985
í nálægð
og fjarska
Bókmenntlr
Jóhann Hjálmarsson
Þór Eldon:
23 hundar.
Myndir: Margrél.
Útg. Medúsa 1985.
23 hundar sem Þór Eldon sigar
nú á ljóðaunnendur rúmast í
dálitlu kveri, blárri bók. Kverið
er myndskreytt af Margréti sem
líka kemur fyrir í ljóðunum í
hlutverki nýrrar ljóðadísar.
Þór Eldon yrkir oft um konur
og ástir, engin furða að hann
skuli halda upp á Robert Desnos
og tileinka honum Ijóð.
Hann getur ort af ástríðu,
samanber ljóðið Þá Björk (að
mínum dómi besta ljóð bókarinn-
ar) og líka í eins konar fjarska
frá yrkisefninu líkt og hann sé
að tjá draum:
Þór Eldon
Þásvaf hann
nótt með
nótt
inní stúlkunni
sem seldi
ishún
var með falleg
augu opin
og lokuð
voru þau
svört
(Úr Þrir himnar yfir mér)
í Þá Björk er meiri nálægð:
„skínandi lendar/ líf þitt/ og
sköp/ barnsandlit/ dauðans / og
smáar hendur".
Þór Eldon hefur lært af súr-
realistum, innlendum og erlend-
um, eins og fleiri Medúsumenn.
Áhrifin koma ekki að sök því að
Þór hefur upprunalega skynjun,
upprunalegan tón sem veldur því
að hann sker sig úr. 23 hundar
er enn til marks um leit að ljóð-
rænu tjáningarformi, aukið
frjálsræði í skáldskapnum sjálf-
um og líka uppsetningu Ijóðanna
á blað. Hann færist allur í auk-
ana í hinum áhyggjulausa leik
ungs manns við að koma hugsun-
um sínum í form. Þó vantar ekki
lífsþjáninguna, sársaukann í
þessi ljóð. Hann er meiri en í
fyrri bókunum.
Hér verður ekki brugðið á það
ráð að endursegja bók Þórs Eld-
on. Slík gagnrýni gæti í mesta
lagi orðið misskilningur eins og
dæmin sanna.
{ ljóðum Þórs Eldon er alveg
nægileg samkennd, þörf fyrir að
vera meira en hann sjálfur. Það
sanna ástarljóðin best. En hann
er líka töluvert á línunni ÉG UM
MIG. Mest er um vert að hann
tekst á við mál ljóðsins og úr
verður lífvænleg mynd, frækorn
til að sá í ljóðaakur framtíðar-
innar.
IO bfleigendur
veroa
lOþúsund kr.
ríkarí á morgun
10 ný bílnúmer veröa birt á öllum OLÍS
stöðvum á landinu í fyrramáliö.
Er þitt þar á meðal?
Komdu viö á næstu OLÍS stöö
og athugaðu málið.
Vertu með, fylgstu með.
10 ný bílnúmer í hverri viku.

Sólsetur
— eftir Gísla
Sigurbjörnsson
Nokkrir hafa hringt og spurt
um Sólsetursheimilin, sem Heim-
ilispósturinn og Morgunblaðið
hafa minnst á.
Þetta tekur sinn tíma, fólk skil-
ur þetta ekki enn þá, enda þótt
hugmyndin sé mjög einföld, einnig
auðveldlega framkvæmanleg.
Sólsetursheimili er ætlað öldr-
uðu fólki, sem hefur sæmilega
heilsu, en af ýmsum ástæðum
óskar eftir að vera á heimili, þar
sem það getur fengið aðstoð, ef
með þarf. Hér verða einstaklingar,
sem vilja vera á heimili með öðr-
um, því að einveran er oft erfiðust
þegar aldurinn færist yfir. Hjónin
þurfa húsnæði, þau geta bæði tek-
ið til hendinni. Hér verða sam-
hjálp og sjálfhjálp leiðarljósið.
Fólkið ætlar að stofna sitt eigið
heimili með aðstoð okkar hinna.
Fjárhagsgrundvöllur er ekki
enn fyrir hendi, úr því vandamáli
verður að leysa. Kaupa þarf hús-
eign sem er hentug fyrir starfsem-
ina, fallegur garður er æskilegur
og góð staðsetning, vegna umferð-
ar, strætisvagna og ekki utarlega í
borginni.
Hver á að stofna Sólsetursheim-
ili og starfrækja? Hugsjónafólk,
sem er reiðubúið til að starfa fyrir
aðra. Sjálfseignarheimili, sem á
marga stuðningsmenn og velunn-
ara, sem skilja, hvað verið er að
fara.
Fyrst verður að finna fólkið,
sem vill hefja starfið, síðan að
ráða ráðum okkar, markvisst og
örugglega, og byggja starfið á
grundvelli, sem ekki bregst. Ef
Drottinn byggir ekki húsið, þá erf-
iða smiðirnir til einskis.
Eillihjálpin er reiðubúin að
styðja að framgangi þessa máls.
Grund mun líka geta veitt mikils-
verða aðstoð, þegar þar að kemur.
En fyrst þurfum við að vekja at-
hygli, skilning og áhuga á þessu
máli, sem er í sjálfu sér ekkert
stórmál, ef rétt er að farið. Vissu-
lega liggur beinast viö, að söfnuðir
kirkjunnar taki málið til athugun-
ar og framkvæmda. Er mér kunn-
ugt um, að áhugafólk úr einum
söfnuði er þegar farið að vinna að
þessu máli. Safnaðarhjálp i
Reykjavík er að aukast, alls konar
starfsemi er þegar hafin, fönd-
urstarf, aðstoð á ýmsum sviðum,
svo sem ferðalög, sumardvalir,
heimilisaðstoð, hjúkrun, heimil-
ishjálp.
En við þurfum að ræða málin,
bera saman bækur okkar og hefja
starfið. Við skulum muna vel, að
það skiptir minnstu máli, hver
ríður á vaðið, en það skiptir öllu
máli, að rétt sé staðið að því. Það
þarf enga höll, aðeins hús, þar sem
nokkrir aldraðir og lúnir sam-
borgarar okkar geta fengið frið-
sælt ævikvöld á Sólsetursheimili
sínu.
Höfundur er forstjóri Elliheimilis-
ins (irundar.
Ellen Burstyn túlkar hina ógæfusömu skólastýru afburða vel — hér er
hún f hlutverki sínu í Alice Doesn’t Live Here Anymore.
Ástríðuglæpur
Jean Harris
Myndbönd
Árni Þórarinsson
Áhugamenn um sannsöguleg
og sérstæð sakamál muna eflaust
eftir láti bandaríska læknisins
og megrunarsérfræðingsins dr.
Hermans Tamower árið 1980.
Tarnower þessi var frægastur
fyrir metsölubók sína, The Scars-
dale Diet, sem bauð amerískum
offitusjúklingum auðvelda leið
til megrunar. Hann auðgaðist
mjög á kúr þessum, barst mikið
á og mun meðal annars hafa
stundað laxveiðar hér á íslandi
sér til skemmtunar. Tarnower
var einnig mikill kvennamaður
og það varð honum loks að fjör-
tjóni, eins og sumum öðrum.
Astkona hans í meira en áratug,
Jean Harris, miðaldra og virðu-
leg skólastýra, skaut hann tveim-
ur skotum kvöld eitt eftir mikið
sálarstríð vegna lauslætis hans.
Harris og verjandi hennar héldu
þvi fram að um slys hefði verið
að ræða, hún hafi í raun ætlað
að stytta sjálfri sér aldur. En
saksóknarinn krafðist þess að
Harris yrði dæmd fyrir morð að
yfirlögðu ráði.
Nú geta menn rifjað upp þetta
fræga sakamál á myndbandi sem
hér er komið á markað og nefnist
The People vs. Jean Harris eða
Ákæruvaldið gegn Jean Harris.
Hér er ekki um að ræða svokallað
„docudrama" eða leikna heim-
ildamynd um samband Harris
og Tarnower, lát hans og réttar-
höldin sem fylgdu á eftir. Mynd
þessi, sem frumsýnd var vestra
aðeins fimm vikum eftir að rétt-
arhöldunum lauk snemma árs
1981, er hrein og klár sviðsetning
á völdum köflum úr dómsskjöl-
unum og gerist öll í réttarsaln-
um. Eru þrír mánuðir styttir
niður í 147 mínútur. Við fyrstu
kynni virðist þetta form ætla að
verða býsna þreytandi og ein-
hæft. En málið sjálft er svo for-
vitnilegt og sjónvarpsvinnslan
svo fagmannleg að áður en langt
um líður er áhorfandi bergnum-
inn af hinum dæmdu persónum
þessa sannsögulega tilfinn-
ingadrama, einkum þó Jean
Harrissjálfri.
George Schaefer, einn fremsti
og mikilvirkasti dagskrárgerðar-
maður bandarísks sjónvarps,
leikstýrir þessu vandasama verki
af mikilli nærfærni, þannig að
áhorfandi fær tilfinningu jafnt
fyrir hlutlægri fréttahlið máls-
ns (fréttaþulur tengir atriðin
iaman) sem hinni dramatísku.
Þar nýtur Schaefer makalausrar
frammistöðu Ellen Burstyn í
hlutverki Jean Harris. t með-
förum Burstyn, sem flytur orð-
réttan texta Harris sjálfrar,
verður þessi ólánsama skólastýra
nánast harmræn persóna, niður-
brotin og niðurlægð en með fullri
reisn og djúpum skilningi á hlut-
skipti sínu. Ekki fer hjá því að
samúð áhorfenda beinist frekar
að henni en lækninum látna, sem
virðist jafnt fórnarlamb éigin
kaldlyndis sem ofurástar og
afbrýðisemi skólastýrunnar.
Afrek Burstyn er ekki lítið þegar
tekið er mið af því að hér er um
að ræða leikhúsvinnú fyrir fram-
an sjónvarpsvélar í nánast sam-
felldri upptöku sem undirbúin
var á mjög skömmum tíma, enda
fékk hún útnefningu til Emmy-
verðlaunanna þetta ár fyrir
besta leik I sjónvarpsþætti. Aðrir
leikarar, einkum Martin Belsam
sem verjandinn, Peter Coyote
sem saksóknarinn og Richard
Drysart sem dómarinn, standa
sig einnig með sóma.
Mál Jean Harris varð vita-
skuld gómsætur matur fyrir
síhungraða fjölmiðlana í Banda-
ríkjunum. Þótt það hafi nú ný-
lega fengið dýpri krufningu í
a.m.k. tveimur metsölubókum,
þá verður þessi samtímaskrá-
setning á myndband ekki sökuð
um hroðvirkni eða æsilega yfir-
borðsmennsku. Fyrst og fremst
helgast það auðvitað af greindar-
legum, nánast skáldlegum fram-
burði Jean Harris sjálfrar.
Stjörnugjöf: The People vs. Jean
Harris ★ ★ ★