Morgunblaðið - 13.12.1986, Síða 74

74
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 13. DESEMBER 1986
Bók þessi er gefin út í tilefni nítugasta afmælisdags
höfundar, Jóhanns Jónssonar. Hann var fæddur á
Snæfellsnesi 12. sept. 1896 og lést í Þýskalandi í
sept. 1932. Á Jóhanni Jónssyni höfðu vinir hans og
félagar meiri vonir festar til skáldskaparafreka en
flestum mönnum er í þann tíma óxu upp, segir vinur
hans Halldór Laxness en hann ritar um höfundinn í
þessari bók. Halldór segir einnig að frægasta Ijóð
Jóhanns „Söknuð“ megi telja einn fegursta gim-
stein í íslenskum Ijóðakveðskap síðustu áratuga.
/F tjjr Bókaúígófa /HENNING4RSJÓÐS
Ja B
noinini 111 SKÁLHOLTSSTÍG f • REVKJAVlK • SlMI 621822
Agnar og ísland
eftír Pétur Jónasson
Til Morgunblaðsins.
Þann 7. desember sl. birtist í
Morgunblaðinu grein þar sem Agn-
ar Þórðarson setur fram kenningar
um nafngiftir íslands. Ég skrifa
þessa grein sem svar við þessum
kenningum en rökin sem Agnar
færir fyrir þeim eru alveg út í hött.
Snemma á tólftu öldinni var far-
ið að safna saman frásögnum af
landnámi og landnámsmönnum. Ari
fróði Þorgilsson og Kolskeggur
fróði Ásbjamarson eru þeir sem
heist er vitað um að hafi unnið að
því verki en margir aðrir fróðir
menn hafa unnið við það. Öld seinna
safnaði Styrmir Kárason saman
þessu efni í mikla bók um landnám
og frá hans bók eru komnar þær
landnámsbækur sem til eru. Frá-
sögnin af Hrafna-Flóka hefur því
verið 250—300 ára gömul þegar
hún var fest á skinn. Þá urðu menn
að kunna að rekja ættir sínar í 5.
lið og því má telja að landnáms-
bækur hafi sterkt heimildagildi.
Næst bendir Agnar á að frásögn-
in sé ekki í íslendingabók Ara fróða
en sú bók fjallar aðeins um atburði
í sögu íslands frá landnámi Ingólfs
fram um daga Ara fróða og er því
eðlilegt að frásögnin sé ekki í henni.
Þá nefnir hann frásögnina um
að Flóki hafí eki hirt um að heyja
fyrir búfénað sinn og misst hann
allan þegar vetur gekk í garð. Hann
segir að Flóki hafí verið á litlu skipi
og hafí því ekki getað haft mikið
búfé og þar að auki hafi það verið
ólíkt norrænum mönnum að hugsa
ekki um búfénað sinn. Víkingaskip
þessa tíma voru einstaklega góð.
Víkingar gerðu árásir á sjávarþorp,
og námu á brott allt fémætt, slátr-
að kvikfé og fanga. Að auki voru
auðvitað víkingamir sjálfír á skip-
unum. Af því sést hvað víkingaskip-
in gátu í raun borið mikið. Flóki
kom hingað gagngert til að byggja
landið svo að auðvitað hefur hann
haft búfénað með sér. Hann hefur
haldið að hann gæti haft fé á beit
allt árið eins og hann hefur eflaust
gert í Noregi. Agnar vill einnig
meina að hér hafí verið svo gott
loftslag á landnámstímabilinu að
búfénaður hafí getað gengið sjálf-
ala ailt árið. Rétt er a.ð um 1100
versnaði loftslagið á íslandi og var
mjög lágt í margar aldir en stuttu
eftir aldamótin 1900 batnaði það
mjög og er nú betra en þegar Flóki
kom hingað. Getur búfénaður geng-
ið sjálfala allt árið núna, Agnar?
Athugaðu að þá var nautpeningur
miklu algengari en nú. Ög þetta
með að ísland hafi verið skógi vax-
ið milli §alls og fjöru. Þessi skógur
var aldrei neitt nema lítið kjarr.
Helstu viðartegundir voru birki og
reyniviður. Enda er oft nefnt íís-
lendingasögum að höfðingjar fari
til Noregs að ná sér í við til húsa-
smíða.
Hann segir að ekki sjái af fjöllun-
um kringum Vatns§örð niður í
nokkum flörð sem fyllst gæti af ís.
Norður af Vatnsfírði er fjallið
Gláma sem rís hæst u.þ.b. 950
metra yfír sjávarmál. Ég hef að
vísu ekki farið þangað upp, en mér
virðist ekki myndu vera nein vand-
kvæði á að sjá þar niður í ísafjarðar-
djúp og fírðina þar og jafnvel inn
í Jökulfírði (hvemig ætli þeir hafí
fengið nafn sitt?). Ekki ætti minna
að hafa verið um hafís þá en nú.
Þó að erindisbréf páfa til Aðal-
berts erkibiskups hafí verið skrifað
kringum 840 og ísland þar nefnt
þarf það ekki að þýða að nafngiftin
sé það gömul, því í endurrituninni
á tólftu öld hefur nafninu auðvitað
verið breytt svo það yrði það sama
og það sem var notað þá. Heimildin
er þar ekkert óáreiðanleg, nafninu
er bara breytt til hins rétta horfs.
Þar að auki eru heimildir fyrir því
að landið hafí verið skýrt Snæland
af Naddoði víkingi og Garðarshólmi
af Garðari Svavarssyni áður en
Hrafna-Flóki skírði það ísland.
Ástæðan fyrir því að ísland byggð-
ist ekki fyrr en svo seint, og þá svo
hratt, er að Hrafna-Flóki ber
landinu ákaflega illa söguna en
þegar síðan fréttist af góðum land-
kostum eftir að fyrstu landnemamir
komu hafa menn streymt til lands-
Pétur Jónasson
„Þó að erindisbréf páfa
til Aðalberts erkibisk-
ups hafi verið skrifað
kringum 810 og Island
þar nefnt þarf það ekki
að þýða að nafngiftin
sé það gömul.“
ins. Því er ekki ástæða til að ætla
að fundur íslands hafí verið fyrr
en menn ætla, enda byrjaði
Víkingaöldin fræga ekki fyrr en 800
en fundur íslands og landnám þess
er bara ein afleiðing hennar. ísland
fannst á því tímabili Víkingaaldar-
innar sem nefnt hefur verið fyrra
landvinningatímabilið 850—910.
Nú vil ég vitna í greinina: „Hvað
áttu þeir þá að kalla þetta land sem
reis í tign sinni úr hafí skógi klætt
með blá fjöll, krýnt hvítum jökl-
um?“ Hvað eðlilegra en ísland?
Og nú gerir Agnar slæma villu.
Hann talar um að orðstofninn „ís“,
sem hann vill tengja við hina fomu
guði, sé víða til í indó-evrópskum
tungumálum og vitnar svo í
finnsku! En eins og flestir vita þá
er fínnska afar fjarskyyld indó-
evrópskum tungumálum.
Með von um að Agnar sjái að
sér og snúi frá villu síns vegar.
Höfundur stundar nám við Versl-
unarskóla Ísínnds.
Þátttakendur í Dreifum af dagsláttu.
Dreifar af
dagsláttu
í Hótel Örk
LEIKFÉLAG Akureyrar sýnir
Dreifar af dagsláttu i Hótel Órk
Hveragerði i kvöld laugardag kl.
22.15. Sýningin er sett saman i til-
efni af 70 ára afmæli Kristjáns frá
Djúpalæk fyrr á árinu, en Kristján
var lengi búsettur i Hveragerði
og vann sem kennari bæði í Hvera-
gerði og Þorlákshöfn.
Hér er um að ræða leiklesna og
sungna dagskrá. Þátttakendur eru
leikarar hjá LA og fleiri. Dagskráin
hefur verið sýnd á Akureyri að und-
anfömu og hefur hún fengið mjög
góðar viðtökur áhorfenda og góða
dóma í blöðum.
Það er Sunna Borg leikkona sem
leikstýrir dagskránni en Sunna tók
hana einnig saman ásamt Kristjáni
Kristjánssyni syni skáldsins.
SÖGUÞRÆÐIR SÍMANS
Þróunarsaga íslenskra símamála, gefín út í tílefni af 80 ára
afmæli landssíma á íslandi.
Bókin skiptist 115 kafla, en heiti þeirra eru:
1. Upphaf rítsíma og hugmyndir um rítsímalínu um ísland 1854—1882.
2. Talsími kemur til sögunnar á íslandi.
3. Símamálið í ræðu og riti 1891—1904. Aðdragandi sæsímalagningar til
íslands.
4. Viðbrögð við ritsímasamningnum — loftskeytamóttaka hefst. Bænda-
fundurinn 1905.
5. Símastaurar rísa — sæsími lagður 1906.
6. Sæsímasamband tekið í notkun — landssími opnaður — fyrstu starfsárín.
7. Bæjarsímakerfm og einkalínur í dreifbýli — einkarekstur og opinber
rekstur.
8. Loftskeytasamband við ísland.
9. Þróun símakerfisins innanlands 1926—1940.
10. Talsamband við útlönd opnað.
11. Símamálin og hemámið.
12. Siminn frá stríðslokum og fram um 1960.
13. Frá handvirkni til sjálfvirkni i þéttbýli. Árin 1961—76.
14. Gervihnettir og örbylgjur — timabilió 1976—86.
15. Alþjóðlegt samstarf — nýir þræðir.
HEIMIR
ÞORLEIFSSJON
Bókin er 255 bls. aö stærð, prýdd fjölda Ijós-
mynda ásamt nafna- og myndaskrá. Verö
bókarinnar er kr. 1.980,- og fæst hún í öllum
bókaverslunum landsins.
Dreifingu annast Almenna bókafélagið, Aust-
urstræti 18, Reykjavík. Pöntunarsími 73055.
..... ■ ....—.... i ...i ■■■■ ... i .