Morgunblaðið - 28.08.1987, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 28. ÁGÚST 1987
Engiim einuin er treyst-
andi til að kaupa rfldsbanka
eftir Halldór Blöndal
Á undanförnum árum hefur sú
skoðun notið vaxandi fylgis að
nauðsynlegt sé að efla starfsemi
einkabanka hér á landi. í samræmi
við það var Útvegsbankanum breytt
í hlutafélag og hlutabréfin sett á
almennan markað. í söluskilmálum
var sá vamagli sleginn, — og það
er grundvallaratriði, — að áður en
kaup færu fram yrði að leita sam-
þykkis ráðherra ef einn aðili,
móður- og dótturfélag, óskaði að
kaupa hlutabréf fyrir 50 milljónir
króna eða meira.
Þessi fyrirvari er auðvitað ekki
settur inn að ástæðulausu. Á bak
við hann býr sú hugsun að það sé
í senn óheilbrigt, óæskilegt og sið-
laust að einn aðili, — hver sem
hann er — fái ríkisbanka afhentan
til eignar og umráða þó að fullt
verð komi fyrir. Það er misskilning-
ur ef einhver heldur að siðfræðilegt
mat skipti máli í þessu sambandi —
t.d. hvort hugsjónir og sönn félags-
hyggja ráði stefnu SÍS á Svalbarðs-
eyri og í Útvegsbankanum eða ekki.
Ifyrirvarinn snýr auðvitað að einok-
unaraðilanum og bitnar á honum,
af því að fyrirvaranum er ætlað að
vemda hagsmuni viðskiptamanna
ríkisbankans eftir að hann er orðinn
einkabanki.
Ffyrirvarinn er enn fremur og
ekki síður nauðsynlegur og stefnu-
markandi varðandi Búnaðarbank-
ann og Landsbankann. Ekki trúi
ég því að í huga nokkurs geti það
þótt heppilegt ef viðskiptamenn
þessara ríkisbanka mega búast við
því kannske hvaða dag sem er að
eiga hagsmuni sína undir einhveij-
um einum aðila sem ofan í kaupið
er þeirra helzti keppinautur á sviði
atvinnu- eða á viðskiptasviðinu. Við
getum látið hugann reika til Vest-
mannaeyja nú í þessu sambandi og
þeirra svem yfirlýsinga sem sam-
bandsmenn hafa gefíð um það að
þeir ásælist þann hluta sjávarút-
vegsins, sem enn er ekki í þeirra
höndum. DV hefur eftir Steingrími
Hermannssyni að innan samvinnu-
hreyfingarinnar væm menn „sem
vildu Utvegsbankann til þess að
komast meira inn í sjávarútveginn
og þeir hinir sömu menn bentu á
að þeir væm hvort sem er sterkir
innan landbúnaðarins." Þetta sagð-
ist Steingrímur hafa hlerað ofan í
menn.
Það er svo sérstakt athugunar-
efni með hliðsjón af þeim tökum,
sem samvinnuhreyfíngin hefur víða
haft á bændum, hvemig þeir sam-
vinnumenn hyggjast nota Útvegs-
bankann „til þess að komast meir
inn í sjávarútveginn“.
Ég vil ekki ætla Jóni Sigurðssyni
viðskiptaráðherra neitt að óreyndu,
en ég hlýt þó að láta í ljós ugg
minn yfír þeim yfírlýsingum sern
hann hefur gefíð eftir að tilboð SÍS
í hlutabréf Utvegsbankans var opn-
að og þó kannske fyrst og fremst
eftir að fyrir lá að 33 aðilar undir
forystu Landssambands ísl. útvegs-
manna vildu kaupa þau hlutabréf
sem óseld em í Útvegsbankanum.
Strax þriðjudaginn 18. ágúst var
viðtal við hann í Alþýðublaðinu en
þar er eftir honum haft: „Ég reyni
að líta á málið frá þremur markmið-
um. í fyrsta lagi því að treysta
fjárhag ríkisins sem bezt og fá fram
sem hagstæðust og ömggust
greiðslukjör á því hlutafé sem selt
verður einkaaðilum eða félögum. I
öðm lagi því markmiði að bæta
skipulag bankanna sem bezt og í
þriðja lagi að um málið sé sæmileg-
ur friður því það eitt er ekki sízt
mikilvægt.“
Það vekur auðvitað undireins
athygli að viðskiptaráðherrann sem
æðsti yfírmaður ríkisbankanna
skuli ekki víkja einu einasta orði
að hagsmunum þeirra sem við Út-
vegsbankann hafa skipt, sem hlýtur
þó að vera ein af höfuðskyldum
Blaöburðarfólk
óskast!
AUSTURBÆR VESTURBÆR
Ingólfsstræti
Skúlagata
Skipholt
Lindargata frá 39-63
Laugavegurfrá 32-80
Meðalholt
Þingholtsstræti
Sóleyjargata
Ægissíða
frá 44-98
Aragata
Nesbali
ÚTHVERFI
Básendi
bankamálaráðherrans á hvetjum
tíma. Þetta stingur enn meira í
augu og verður alvarlegra þegar
jafnframt er eftir ráðherranum haft
í þessu viðtali: „Ég mun ekki mis-
gera neitt við sambandsmennina"
því það er berlega ljóst að þessum
orðum sögðum að hann telur 50
milljóna króna fyrirvarann ekki einu
sinni virði þess pappírs sem hann
var skrifaður á. Hann telur með
öðrum orðum að ekkert sé við það
athugavert þótt einn aðili, í þessu
tilviki SÍS, gleypi þennan gamla
ríkisbanka með húð og hári.
í lokin segir svo ráðherrann:
„Auðvitað er þó á öllum málum af
þessu tagi stjórnmálaleg sjónarmið
eða stjórnmálalegar hliðar. Ég lít
alls ekki á þetta sem flokkspólitískt
mál. Það getur vel verið að ein-
hveijir geri það en flokksskírteini
eiga ekki að ráða í slíkum málum."
I svipuðum hálfkæringi hefur for-
maður Alþýðuflokksins, Jón Bald-
vin Hannibalsson, fjármálaráð-
herra, talað um þessi mál. Það
kveður sannarlega við nýjan tón
hjá þeim alþýðuflokksmönnum sem
á undanfömum misserum og árum
hafa ekki verið eftirbátar annarra
við að vara við þeirri hættu sem
okkur kann að stafa af SÍS eins
og það er uppbyggt og vil ég síst
gera lítið úr því að nauðsynlegt sé
að setja þegar í stað fastari skorður
við því að auðhringir geti myndast
Halldór Blöndal
hér á landi sem gíni yfir hvers
manns koppi og ógni eðlilegum við-
skiptaháttum í landinu. Það er
berlega ljóst nú eftir að Útvegs-
bankamálið kom upp að sú hætta
er yfirvofandi og nær en menn
héldu.
Eins og ég hef áður lagt áherzlu
á er í mínum huga grundvallaratr-
iði við sölu Útvegsbankans að
enginn einn aðili fái þar bæði tögl
og hagldir. Þetta er í rauninni nóg
og meira þarf ekki til að útiloka
SIS og dótturfyrirtæki þess. 50
milljóna króna fyrirvarinn átti að
vera nægileg leiðbeining fyrir for-
ráðamenn SIS til að þeir byðu ekki
í hlutabréf Útvegsbankans eins og
þeir hafa gert.
í dagsinsöim
eftir Halldór Jónsson
Þegar menn aka um landið okkar,
á síbatnandi vegum, þá bregst það
ekki, að kindur standa í röðum með-
fram vegunum og bíta blessað
Vegagerðargrasið. Nú er víst blýinni-
hald vegagrassins tíðum yfir hættu-
mörkunum og hlýtur þá að vera til
takmarkaðs bragðbætis í kótilettun-
um og hangikjötinu, án þess að ég
hafí handbærar tölur þar um ...
Sagt hefur verið, að fjallalambið
okkar og frændsystkini þess ónefnd
kosti okkur um tvo milljarða króna
á þessu ári. Á næsta ári verður það
enn meira ef svo fer fram sem horf-
ir. Landið okkar stynur undan ofbeit.
Það er að blása upp og verða að
eyðimörk. Á sautjánda júní heitir það
að íslendingar eigi þetta land, ætt-
jörðina, Fjallkonuna og allt það.
Raunveruleikinn virðist hinsvegar
vera sá, að það eru nokkrir bændur
sem eiga þessa ættjörð og eru að
eyða lífríki hennar upp. Við þurrabúð-
armenn megum ekki tjalda á landinu,
ekki tína ber í móanum, ekki veiða
físk né fugl, ekki byggja sumarhús
né stinga niður hríslum, án þess að
greiða eigendum landsins fyrir. Þeir
mega hinsvegar rányrkja gróðurríkið
að vild sinni og standa fyrir upp-
blæstri, alveg án tillits til okkar
hinna. Og meira en það. Þeir láta
okkur hina landlausu borga sér kaup
fyrir verknaðinn.
Haustslátrun dilka stendur nú fyr-
ir dyrum. Mikil atvinna eins og það
er kallað verður í sláturhúsunum um
allt land. SÍS stendur með ginið opið
til þess að kjamsa í sig uppbætur,
sölulaun, vaxta- og geymslukostnað,
flutningsgjöld, auk þess að selja alls-
kyns þjónustu vegna þessa atburðar.
Næsta ár keyrum við svo kjötið frá
1985 og 1986 á haugana, þegar við
erum búin að borga SÍS geymslu-
kostnaðinn og vextina. Er þetta
óumflýjanlegt?
Mér hefur flogið í hug hvort til sé
leið út úr þessu vandamáli okkar
þurrabúðarmanna. Hún er svona:
Tökum 3—500.000 fjár frá slátrun
í haust. Þetta fé setjum við um borð
í skip og sendum til Abbyssíníu, —
frítt. Við gætum líka reynt að selja
það á fæti til Rhyad, þar sem þá
mun vanta ósémóbílað rolluket og
„Mér líkar allilla, að
þeir vinir mínir, sem nú
hafa valizt til þess að
veita þessum banka f or-
stöðu og til þess að
reyna að efla hann á
nýtil sjálfsbjargar,
skuli nú horfa fram á
það, að verða reknir út
í skiptum fyrir ein-
hveija Síslendinga án
þess að hafa fengið
tækifæri til þess að
sýna hvað í þeim býr.“
blóð. Þeir vilja hinsvegar endilega fá
að draga sjálfír á barkann á rollun-
um, þó það sé íslenzkum dýravinum
til einhverrar hremmingar. Auk þess
væri ef til vill hægt að vekja athygli
Bandaríkjamanna á því, að þetta er
óhormónabætt kjöt. En sagt er að
Kanar séu sem óðast að fá vaxtarlag
holdakjúklinga, vegna framleiðni
kjúklingabænda þar í landi, sem
byggist á hormónagjöf með fóðrinu.
Sé þetta vandkvæðum bundið, þá
skerum við þessar skjátur sjálfír uppi
á haugum og ýtum svo yfír þær strax.
Greiðum bændunum fullt verð fyr-
ir þetta. 2 milljarða af skattfé
greiðum við þessum sömu bændum
sem vinnulaun við það að planta skógi
eða græða land á annan hátt og friða
lönd með því skilyrði, að þeir lembi
ekki nema svo sem 200.000 kindur
f haust. Kaupum allar þær jarðir, sem
bændur vilja selja og leggjum niður
búskap á þeim eftir því sem þurfa
þykir. Hagnaðinum af þessum ráð-
stöfunum verði varið til þess að
græða upp landið og efla búskap í
landinu í stað rányrkju. í því sama
skyni verði lagður svo sem 4000
króna þungaskattur á hvert hross í
landinu og þeim þannig fækkað í
landbótaskyni.
Útvegsbankinn
Um fátt hefur verið meira rætt
undanfarið en málefni míns hijáða
banka, Útvegsbankans. Mér er hlýtt
til þeirrar stofnunar, því að í honum
En forráðamenn SÍS eru ekki
vanir því að fá ekki það sem þeir
ásælast, enda eiga þeir mikið undir
sér: farskip og fískiskip lúta þeirra
stjórn, fiskvinnslustöðvar, kaup-
félög, sláturhús, mjólkursamlög,
verksmiðjur, kaffibrennsla, a.m.k.
tvö tryggingarfélög, olíufélag, inn-
flutningsfyrirtæki af ýmsum
stærðum og gerðum, hótel, margir
samvinnusparisjóðir, samvinnu-
banki, skóli, stjórnmálaflokkur og
tvö dagblöð. Það er ekki ástæða til
að hafa þessa upptalningu lengri
eða nákvæmlega sundurgreinda.
En einhvem tíma var sagt: Allt
vald spillir. Algert vald spillir alger-
lega.
Viðskiptaráðherra tekur auðvitað
sínar ákvarðanir. Vonandi er hann
ekki lengur þeirrar skoðunar, að
ríkið hafi engar skyldur við þá sem
verið hafa viðskiptamenn ríkis-
banka, jafnvel um áratugi. Vonandi
skilur hann nú, að Útvegsbankinn
má ekki lenda í höndum neins eins
aðila, sem teygir atvinnu- og við-
skiptahagsmuni sína í öll byggðar-
lög landsins og á þar í harðri
samkeppni. Vonandi gerir hann sér
grein fyrir, að yfirtaka Samvinnu-
bankans á Útvegsbankanum kallar
á ný bankaútibú, a.m.k. í Vest-
mannaeyjum, ísafirði og Siglufirði
og gerir þær kröfur til ríkisbank-
anna tveggja, Búnaðarbankans og
Landsbankans, að þeir taki við öll-
um þeim viðskiptamönnum Útvegs-
bankans, sem þar er ekki lengur
vært, eftir að SÍS-stimpillinn þarf
á allar afgreiðslur þaðan. Vonandi
gerir viðskiptaráðherra sér ljóst, að
Búnaðarbankinn verður hvorki not-
aður sem skiptimynt né í hrossa-
kaupum nú né endranær.
Höfundur er alþingismaður fyrir
Sjálfstæðisflokkinn íNorður-
landskjördæmi eystra.
sló ég minn fyrsta víxil á ævinni
hjá Jóhannesi blessuðum Hafstein,
sem var þekktur fyrir að vilja öðrum
bankastjórum fremur leysa vanda
þeirra smáu í , þjóðfélaginu. Ég
keypti mér því bréf í bankanum
þegar þau voru boðin út og vildi
leggja mitt af mörkum til þess að
þessi banki yrði almenningshlutafé-
lag í eykonskum skilningi þess orðs.
En nú á ég skyndilega að verða
bólfélagi SIS í þessum banka, sem
býðst til að gleypa hann með húð
og hári. Og nú standa forkólfar
Sjálfstæðisflokksins í sporum
Hrafnkels Freysgoða og iðrar þess
að hafa nú mælt fleira en þá fýsir
að standa við í þessari nýju stöðu.
Mér líkar allilla, að þeir vinir
mínir, sem nú hafa valizt til þess
að veita þessum banka forstöðu og
til þess að reyna að efla hann á ný
til sjálfsbjargar, skuli nú horfa fram
á það, að verða reknir út í skiptum
fyrir einhveija Síslendinga án þess
að hafa fengið tækifæri til þess að
sýna hvað í þeim býr. Annars gruna
ég nú SÍS prívat alveg eins um þá
græsku, að þeir hafi sett fram til-
boðið til þess að fá fjármagnsfjöl-
skyldumar til þess að blánkera sig
á því að kaupa þennan vonarpen-
ing, sem bankinn er víst, svo SÍS
geti betur nýtt sitt fjármagn í sam-
keppni við á í sjávarútvegi. Það er
einnig allrar athygli vert, að SÍS
sýnist hafa það sterka stöðu í
Landsbankanum, að því séu svona
vegir færir þegar þurfa þykir.
En ég hef eitt við þetta allt að
athuga. Ég á nefnilega Útvegs-
bankann. Með þér og þér líka. Það
voru okkar peningar, sem var tapað
þarna. Mest fyrir tilverknað stjóm-
málamanna, þar sem Hafskip er
bara brot af dæminu. Við eigum
þennan eina og hálfa milljarð, sem
búið er að pumpa í bankann og
þessir tilboðsgjafar vilja nú fá
keyptan á hálfvirði. Mér fínnst að
ég eigi að fá sent mitt hlutabréf
heim í pósti og þú og þú líka. Eitt
stykki á hvem skattgreiðanda þessa
lands. Við getum svo selt þau til
SÍS eða Eimskips alveg án milli-
göngu Amarhvols. Eða átt þau og
vonað að við munum geta rekið
þessa ágætu stofnun vel í framtíð-
inni, sem raunvemlegt almennings-
hlutafélag. Eða því þegir nú Eykon?
Er ekki hægt að sjá skóginn fyr-
ir tijánum í dagsins önn?
Höfundur er verkfræðingvr.