Morgunblaðið - 12.11.1987, Side 47

Morgunblaðið - 12.11.1987, Side 47
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 12. NÓVEMBER 1987 47 ~r SEFJUN eftir Steinar Guðmundsson Að hugsa sig inn í eitthvert ástand — sefja sjálfan sig — er þekkt fyrirbæri og sívakandi meðal manna. Jafnn lengi og það skaðar ekki aðra má telja það saklaust, og jafnvel gagnlegt í sumum tilvikum. Svo var t.d. um sefjun mína þegar ég hafði áttað mig á að ég væri kominn „inn í“ AA-samtökin. Þá taldi ég sjálfgefið að ég væri hætt- ur að drekka, því ég taldi AA-sókn og drykkjuskap ekki geta átt sam- leið. Þar með sefjaði ég sjálfan mig til að trúa því að ég væri hættur — og það hélt, og heldur. En oft getur verið stutt á milli sefjunar og blekkingar. Þar trónar hæst í huga mér afstaða útvaldra lækna til ofdryklquvandamálsins. Þegar AA varð að veruleika og náði tökum á þessu illviðráðanlega meini á fjórða og fimmta áratug aldarinnar, þá var það hvorki lyfjum né lækniskúnst að þakka, heldur skefjalausri hreinskilni og ábend- ingum til sjálfsefjunar í þá átt, að sá sem ætlaði sér að hætta að drekka gæti það ef hann gæfist upp á að telja sér trú um að hann gæti það ekki — eða þyrfti jafnvel ekki á því að halda. M.ö.o. og skiljanlegri: Að sá sem ætlaði sér að hætta að drekka gæti það ef hann tæki eigið of- drykkjuvandamál sem verkefni, sem honum bæri sjálfum að leysa, og sætti sig við að beita til þess fullri og afdráttarlausri hreinskilni. Þama kemur AA inn sem leið- beinandi, því hreinskilnin getur verið ansi erfíð í taumi — en það er önnur saga. Eftir að löggjafínn hafði gert þau skiljanlegu mistök að hleypa geð- læknum á drykkjumanninn, og eftir að geðlæknar höfðu sannað að þeir réðu ekki við verkefnið, og eftir að AA kom til sögunnar og sýndi að verkefnið var viðráðanlegt, komust hinir útvöldu læknar í mikinn vanda. En þeir leystu hann, að sínu mati á mjög einfaldan hátt. Þeir seQuðu sjálfa sig til að trúa því að þeir réðu við alkóhólisma — gætu stöðvað drykkjuskap. En til að tryggja sér yfírráðarétt yfír alkóh- ólismanum urðu þeir að samhæfa hann menntun sinni og gera úr honum sjúkdóm. Þama kom bakslag sequnarinn- ar, og það lenti með fullum þunga á sárasaklausum drykkjumönnum, því til að sjálfseijun læknanna héldi, urðu þeir að telja drykkjumanninum trú um að drykkjuskapur hans væri sjúkdómur. Sem sagt, sjálfsefjun á kostnað annarra. Neikvæð sefjun. Krílið, sem nú er í vöggunni, þarf því ekki að bjarga sjálfu sér ef ofdrykkja yrði hlutskiptið — bara „panta pláss", eins og það er nú kallað á íslensku. En ef þessi kórvilla kemst inn í skólabækur bama og unglinga er hætt við að Vogur verði fljótt bara svolítil annexía frá aðalstöðv- unum. Og meira um sefjun — enda kem ég hér að ástæðunni til að ég sett- ist niður til að andvarpa þessu frá mér. Alþingismaður sat fyrir svömm sjónvarpsmanns og fómst orð eitt- hvað á þessa leið: „Ég hlýt að vera á móti bjómum, vegna þess að heil- brigðisráð Sameinuðu þjóðanna fullyrðir að aukið framboð á áfengi leiði til aukins drykkjuskapar." Hér var verið að tala um bjórmál- ið íslenska, en bjórsaga íslands er svo sérstæð að hliðstæðu getur hún varla átt nokkurs staðar í veröld- inni. Heilbrigðisráð gat því ekki hafa ályktað út frá þessu ástandi eða neinu því skyldu. En ályktunin var auðvitað laukrétt, því aukið ffamboð eykur neyslu, hvort heldur um áfengi er að ræða eða eitthvað annað. Samhengið milli framboðs og neyslu var hvorki fundið upp inn við Sund, upp við Skólavörðuholt né út við Austurvöll. En alþingismaðurinn í sjónvarp- inu er læknir og sem þingmanni bar honum að taka afstöðu í bjór- málinu. En þjóðfélagsstaða h'ennar setti hana óvart, en sjálfkrafa, á bekk með heilbrigðisráðinu. Vegna þess að bjór er áfengi virðist hún hafa látið seíjast til að slá því föstu að ályktun ráðsins um aukna neyslu við aukið framboð hlyti að eiga við hörmungina íslensku. Rök víkja fyrir sefjun. Hún neitaði sér um að leyfa skyn- seminni að flögra um hliðarverkan- ir, en það er einmitt aðaleinkenni sefjunar. Vonandi er það ekki lítratalan, sem drukkin er, sem um er karpað, heldur afleiðingar þess misréttis og ófrelsis, sem laðar fram óheilbrigðar drykkjuvenjur. Ekki get ég skilið svo við sjálf- sefjunina í sambandi við ofdrykkju- vamir þjóðar minnar að ég minnist ekki sálufélaga minna, templar- anna. Sjálfsefjun læknanna er skiljanleg, og þingmannsins líka, en innþomað hugmyndaflug reglu- mannanna er langt fyrir neðan það sem aðlaðandi persónuleiki flestra þeirra lofar. Sennilega er þeim ekki sjálfrátt þegar þeir bera saman meðferð Svía á léttölinu og fyrirhugaða meðferð íslendinga á bjómum. Léttöli, sem að styrkleika er á Iægstu mörkum þess að geta talist áfengi, og alls ekki flokkað sem slíkt, var potað í hverja einustu matvöm-, tóbaks- og sælgætis- verslun, sem tímdi að spandéra hilluplássi undir vaminginn, en bjómum íslenska er ætlaður bás í dreifingarkerfí annars áfengis. Og furðulegt er að yfírlýstir bind- indismenn skuli ríghalda sér saman um hið stórkostlega afrek sem bind- indisfélögin bresku unnu um miðja síðustu öld, afrek sem hver heiðar- legur bindindismaður breskur er stoltur af. Hér á ég við mótleik Breta gegn kartöflubrennivíninu belgíska. Þegnar hennar hátignar vora að sligast undan drykkjuskap, at- vinnuvegir í rúst og heilu verka- mannahverfín í upplausn. Allt var þetta rakið til offramleiðslu á kart- öflum í Belgíu. Belga-ginið flóði og Bretar drakku. Samkeppni sprútt- salanna harðnaði og verðið féll og féll uns segja mátti að hægt væri að fá ginpottinn fyrir andvirði brauðhleifsins. Stundum nefna breskir sagnfræðingar 19. öldina „gin-öldina“. Ekkert virtist ætla að duga til að hefta drykkjuskapinn. Atvinnu- rekendur og hið opinbera tóku höndum saman og júffertur í hundr- aðatali skipulögðu aðfarir að brennivínsbúllunum og bindindis- félög efldust, en allt kom fyrir ekki. Þá breyttu bindindisfélögin um starfsaðferðir og hófu braggun bjórs, sem dreift var skipulega meðal verkalýðsins, en þó utan vinnustaða, og seldu hann á svo lágu verði að ásóknin í kartöflu- ginið rénaði uns það hvarf með öllu þegar sprúttsalamir loksins fóra á hausinn. Þetta var svo stórkostleg- ur sigur að hans mun ætíð verða getið í atvinnusögu Englands. Þessi brugghús eru enn við Iýði og rekin af bindindismönnum, afkomendum hinna framsýnu baráttumanna. Stundum hefí ég spurt sjálfan mig hvort templarar séu í alvöru að beijast gegn bjór, eða þá hitt, sem ég tel líklegra, að þeir séu að veija síðasta vígið í töpuðu stríði aðflutningsbannsins á áfengi, og hafí því orðið að gefa skynseminni frí og gefa sig sefjuninni á vald. Sama er að segja um fv. ráðherra, sem ég heyrði nýlega í útvarpinu slá upp mynd af útúrfullum hafnar- verkamönnum úti í Kaupmanna- höfn að loknu, eða hálfunnu, dagsverki. Það virðist ómögulegt að fá menn til að skilja það, að Danir era fyrir löngu vaknaðir til Steinar Guðmundsson vitundar um þau vandræði sem drykkjuskapur á vinnustað vissu- lega var. Þeir hafa gert og era að gera og hafa skipulagt vamarað- gerðir sem felast eingöngu í því að afnema bjórdrykkju launþegans á vinnustað og komist að raun um að þetta átak var mun auðveldara en búist var við. En sefjun skal það vera, skyn- „Grein þessari var ekki ætlað að vera innlegg í karpið um bjórinn, heldur ofbauð mér skinhelgi manna sem ég annars dái fyrir greind og dugnað. Brennivínið ruglar okk- ur fyllibytturnar ekki nema við drekkum það, en bjórinn virðist rugla hina án þess að þeir dreypi á honum.“ semin í frí, líka hjá fráfarandi menntamálaráðherra. Að eðlisfari er hann hvatur og hefur vafalaust ekki gert sér grein fyrir því van- trausti sem hann sýnir forráða- mönnum íslensku atvinnuveganna með því að ætla þeim að setjast í drallupollinn sem Danir era að skríða upp úr. Grein þessari var ekki ætlað að vera innlegg í karpið um bjórinn, heldur ofbauð mér skinhelgi manna sem ég annars dái fyrir greind og dugnað. Brennivínið raglar okkur fyllibyttumar ekki nema við drekk- um það, en bjórinn virðist ragla hina án þess að þeir dreypi á hon- um, því ótrúlegt þykir mér að þessir andstæðingar bjórsins kippi með sér dós eða kassa þegar þeir fara um' Keflavíkurvöllinn. Og að endingu þetta: Hættum að kalla diykkjuskap sjúkdóm. Hugsum til bamabamanna okkar og setjum okkur í spor þeirra sem - í vandræðum lenda og sjálfheldu diykkjuskaparins eftir að auðtrúa kennarar og rangfærðar lexíur hafa sannfært þau um að svo lengi sem gaman sé að drekka þá eigi þau að njóta þess, en missi þau tökin þá sé það ekki þeirra mál heldur heilbrigðiskerfísins. Tryggingamar sjá svo um kostn- aðarhliðina, en ættingjum og atvinnuvegum blæðir. Höfundur er leiðbeinandi í ofdrykkjuvömum. 9-fóteí Rrlqir vwm ‘u&p á LÍxmtei og sál. 9jú bjóðutn við á íH&TEL cCaga firessingarcCvöt, frá sunnudegi tiCföstucCags. Á ChC&VLL ÖútjKjjeturþú íwifuffrá annrífj íwers- dagsins, sCafað á o£ f&míð nýr og Betri maður tdstarfa á eftir. Verð frá kr. 12,250,pr.m. (miðaö við tveggja manna herbergi) Hið Bjóðum upp á Ccefnissfpcfun, Ceiffimi, nudd, Cjós, CeirBöð, og í nágrenni 9ÍÓTLL zdða mjöjj ofjfofjurt AttOTEL nvíidarog hressi HÓTEL ÖE2K < Hveragerði okict i—Mwawmri M 1

x

Morgunblaðið

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.