Morgunblaðið - 17.11.1988, Qupperneq 16

I

n
88eí H39M3VÖH .Ví HU0AQUTMMI3 .aiOAJHHUOHOM
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 17. NÓVEMBER 1988
Nýtt álver á íslandi?
eftir Jónas Elíasson
Hvert er framhaldið?
Tuttugu ár eru liðin síðan upp-
bygging stóriðju hófst á íslandi.
Þá voru byggðar tvær rafbræðslu-
verksmiðjur, álverið í Straumsvík
og jámblendiverksmiðjan á Grund-
artanga. Fyrir tíu árum fór að
hægja á stóriðjuframkvæmdum og
síðustu árin hefur alger stöðnun
ríkt í þessum málum. Þegar síðasta
tilraunin var gerð til að komast af
stað aftur stóð.til að byggja kíisil-
málmverksmiðju sem er ein raf-
bræðslan í viðbót. Þessi tilraun
strandaði á því, að framkvæmda-
kostnaður reyndist of mikill á þeim
stað sem valinn var og fjárfestingin
ekki hagkvæm eins og útlit var á
markaðsmálum iðnaðarins þá. Við
þurfum að koma þessari iðnaðar-
uppbyggingu af stað aftur, annars
stöndum við frammi fyrir því _að
rafbræðsluiðnaður leggist af á ís-
landi þegar núverandi verksmiðjur
verða gamlar og óhagkvæmar í
rekstri.
Útflutningur
ísland býr yfir miklum orkulind-
um, og þjóðin er fullfær um að
virkja þær og flytja út orkuna ef
einhver finnst kaupandinn. Nú virð-
ist hilla undir að flytja megi raforku
á erlendan markað eftir sækapli,
en væntanlega líður töluverður tími
áður en slíkt verður hagkvæmt.
Þangað til virðast ekki aðrar leiðir
færar til að koma orku okkar í verð
en framleiðsla á orkuberandi hrá-
efnum í verksmiðjum sem byggðar
eru hér. En meðan tilgangurinn
með þesum atvinnurekstri er fyrst
og fremst sá að koma orku okkar
í verð, þá er það ekki keppikefli
fyrir okkur að eiga verksmiðjurnar,
þvert á móti ætti það að vera okk-
ar hagur að kaupandi orkunnar
beri sjálfur áhættuna, af verk-
smiðjurekstrinum. Svona var stór-
iðjudæmið upphaflega hugsað og
reynslan bendir til að þessi upphaf-
lega hugsun hafi verið rétt, hvemig
svo sem framhaldið verður.
Framlegð til
þjóðarbúskapar
Hér áður álitu margir að raf-
bræðsla væri aðeins aðferð til að
flytja út raforku og ekkert keppi-
kefli fyrir íslendinga að hafa slíkar
verksmiðjur í landinu, við gætum
sem best lifað af fiskimiðunum sem
mundu endast okkur nánast til
eilífðar þegar við værum laus við
rányrkju erlendra togara. Reynslan
hefur nú kennt okkur rafbræðslan
var ný stoð undir atvinnulíf þjóðar-
innar sem við viljum ekki vera án
í dag. Framlegð hennartil þjóðarbú-
skaparins hefur reynst helmingi
hærri en nemur raforkukaupum
verksmiðjanna, svo ef mönnum
fínnst raforkuverið til þeirra lágt,
þá er það alveg afsakanlegt að láta
þessi fyrirtæki fá raforku á vægu
verði. Auðvitað mælir enginn með
því að selja raforku til erlendra iðn-
fyrirtækja undir kostnaðarverði, en
hefur ekki reynslan sýnt að þjóð-
inni er slík búbót í þessum fyrir-
tækjumum að einhver áhætta í ra-
forkuviðskiptum er vel þess virði
að taka hana, megi hún verða til
þess að fá fleiri fyrirtæki inn í
landið? Hér verður auðvitað hver
að dæma fyrir sig, en margir eru
þessarar skoðunar.
Mengun
Verksmiðjurekstri fylgir sá
ókostur að veruleg mengun stafar
af honum nema fyllstu varúðar sé
gætt. Mengunin frá rafbræðsluiðn-
aðinum hér eru ekki hættuleg sem
betur fer, þannig að úrgangsefnum
frá þessum iðnaði þarf ekki að eyða,
aðeins halda framleiðslu þeirra inn-
an næfílegra marka. Fregnir hafa
borist af því að tækninni fari stöð-
ugt fram á þessu sviði, til dæmis
stafí miklu minni mengun frá nýjum
álverum sem nota nýjustu fram-
leiðslutækni heldur en þeim gömlu.
Ef hingað koma nýjar verksmiðjur
sem eiga auðvelt með að halda sig
innan mengunarmarka, þá ætti að
vera auðveldara að setja þeim
Jónas Elíasson
„ Auðvitað mælir eng-
inn með því að selja
raforku til erlendra
iðnfyrirtækja undir
kostnaðarverði, en hef-
ur ekki reynslan sýnt
að þjóðinni er slík búbót
í þessum fyrirtækjum
að einhver áhætta í raf-
orkuviðskiptum er vel
þess virði að taka
hana.“
gömlu stólinn fyrir dymar þannig
að þau haldi sig á mottunni hvað
mengun varðar. Það er að vísu erf-
itt að framfylgja settum reglum í
þessum efnum af fullri hörku, til
dæmis er erfitt að grípa til fram-
leiðslustöðvunar hjá fyrirtækjum
þegar slíkt kostar að margt fólk
missir atvinnuna. Þetta þekkja þeir
íslendingar, sem eru aldir 'upp í
meiri og minni fískimjölspest,
manna best. Fólk er hinsvegar að
vakna til æ meiri vitundar um þessi
mál, og engin ástæða til að óttast
að rafbræðsluiðnaður komist upp
jón, Ari og Nra sitjo símafund
með Sérþjónustu stafrœna símakerfisins
mm
f símanúmerið þitt
er tengt stafræna
: símakerfinu og þú
ert með tónvalssíma
með tökkunum □ H og □ getur
þú haldið þriggja manna símafundi
með SÉRÞJÓNUSTU STAFRÆNA
SlMAKERFISINS.
f’riggjo manna tol
kallast þessi þjónustu-
þáttur og býður hann upp
á ýmsa möguleika.
Þú getur haldið símafund
þriggja aðila þar sem
allir heyra í öllum og
allir geta talað saman
(síminn er nýr og þægi-
legur fundarstaður).
Annar möguleiki er sá,
að þú getur „geymt"
viðmælanda þinn ef þú
þarft nauðsynlega að
hafa samband við þriðja
aðila á meðan símtal
stendur yfir (VIÐMÆL-
ANDI „GEYMDUR"). Svo er
líka hægt að skipta um við-
mælanda eins oft og þú vilt og sá
sem er „geymdur" hverju sinni
heyrir ekki hvað fram fer á meðan
(SÍMTALAVÍXL). Kynntu þér
SÉRÞJÓNUSTU STAFRÆNA SlMA-
KERFISINS nánar í sölu-
deildum Pósts og síma
eða á póst- og símstöðvum.
Þar færðu einnig áskrift
að þessari skemmtilegu
þjónustu.
* ö
5 E
í
s i
RÞJONUSTA
STAFRÆNA
MAKERFINU
POSTUR OG SIMI
með óæskilega mengun í framtíð-
inni.
Þensluáhrif
Þær áætlanir sem nú eru uppi
gera ráð fyrir að byggt verði nýtt
álver í Straumsvík og stærð þess
verði nálægt 100.000 tonna af-
kastagetu. Nú er ný virkjun að
verða tilbúin á sama tíma og nýja
verksmiðjan, en það þýðir að íjár-
festingar sem virkjunarkerfíð þarf
að taka á sig vegna nýs álvers koma
ekki fyrr en álverið sjálft er tilbúið.
Af þessu leiðir að fjárfestingar
vegna nýrrar verksmiðju dreifast
meira en áður þegar verksmiðju-
bygging og virkjanagerð vegna
þeirra voru í gangi meira eða minna
á sama tíma. Þær fjárfestingar sem
leggja þarf í vegna nýs álvers verða
því allmiklu lægri en þær sem við
höfum áður séð. Nái þetta fram að
ganga, getur framkvæmdin komið
á heppilegum tíma. Fjárfesting sem
henni fylgir mundir hleypa nýju lífi
í verktakastarfsemina sem að öðr-
um kosti horfír fram á mikinn sam-
drátt. Líkur benda því til, að þenslu-
áhrif vegna nýs álvers verði hverf-
andi.
Raforkuverð
Fyrir nokkrum árum fékkst veru-
leg leiðrétting á raforkuverði því
sem upphaflega var samið um við
Alusuisse. Ekki getur verðið talist
hátt, en sæmilega viðunandi. Þó
ekkert sé vitað um raforkuverð til
nýs álvers á þessari stundu, má
auðvitað búast við að það verði eitt-
hvað í stíl við það verð sem ísal
borgar nú vonandi eitthvað hærra.
Tæplega er hægt að hugsa sér verð-
ið lækki. Nú er það venja i viðskipt-
um af þesu tagi að framleiðandinn
leggur svokallað jaðarkostnaðar-
verð til grundvallar fyrir söluverði
sínu en það er talsvert lægra en
meðalkostnaðarverð. Þessu verður
við íslendingar að fylgja til að vera
samkeppnisfærir í orkuverðinu. En
vegna þess að nýtt álver kemur á
heppilegum tíma fyrir raforkukerf-
ið, þá er góð von til þess að hægt
sé að bjóða álveri, sem tekur til
starfa um leið og Blönduvirkjun er
tilbúin, raforku á hagstæðu verði.
Þetta er mjög þýðingamikið, sam-
keppnin er erfið á þessu sviði því
ný álver eiga þess kost að fá raf-
orku á verulega niðurgreiddu verði
í mörgum löndum.
Á að semja við útlendinga?
Oft heyrast raddir um að íslend-
ingar eigi ekki að semja við erlend
stórfyrirtæki um atvinnurekstur
hér heima. Til þess séum við of
veikburða sem þjóð og of reynslu-
litlir í viðskiptum. Ég trúi þessu nú
ekki fyrir það fyrsta, og í öðru lagi
finnst mér að íslenskir stjórnmála-
menn eigi að bera höfuð hærra en
þetta. Það getur alltaf gerst að
samningar reynist ekki sú auðsupp-
spretta sem vonast var eftir, en það
þýðir ekki endilega að einhver hafi
verið plataður, í milliríkjaviðskipt-
um er alltaf tekin áhætta og það
er alltaf hægt að vera óheppinn.
Og einhvern veginn finnst flestum,
að þó íslendingar séu kannski fáir,
fátækir og smáir eins og einu sinni
var sagt, þá verða menn að standa
beinir í baki og leita eftir þeim
milliríkjaviðskiptum fyrir landsins
hönd sem geta verið arðvænleg.
Það er aldeilis ófært að leggjast í
slíkt hugarvíl útaf smæð sinni og
reynsluleysi að það sé ekki einu
sinni gerð tilraun til þess að koma
íslenskri orku í verð á alþjóðamark-
aði.
Höfundur er prófessor í verk-
frceði og formaður Orkunefhdar
Sjálfstæðisflokksins.
„Lífsreynsla
Frásagnir af eftirminnilegri reynslu
Á síðastliðnu ári kom út hjá
Hörpuútgáfunni 1. bindi
„Lífsreynslu“ sem hlaut mjög
góðar viðtökur. Nú er komin út
2. bók í sama flokki. „Eins og í
fyrri bókinni er hér um að ræða
frásagnir af viðburðaríkri og
sérstæðri reynslu. Fólk úr öllum
landsfjórðungum segir frá. Allar
frásagnir eru skráðar sérstak-
lega vegna útkomu þessarar bók-
ar,“ segir m.a. í frétt frá útgáf-
nnni.
Efni bókarinnar er sem hér segir:
Ingimar Eydal, Akureyri:
„Endurhæfíng kostar þraut-
seigju, svita og tár.“
Inga Rósa Þórðardóttir, Egils-
stöðum:
„Björgun úr sprugnu á Vatna-
jökli.“ Frásögn Sveins Sigurbjarna-
sonar, Eskifirði og Tómasar Zoéga,
Neskaupstað.
Sigurður Jónsson, Selfossi:
„Gengu óstuddir frá brennandi
flaki flugvélarinnar.“
Frásögn Þórs Mýrdal, Kópavogi.
Sr. Sigurður Haukur Guðjónsson,
Reykjavík:
„Þeir sem guðimir elska deyja
ungir.“
Magnús Gíslason, Garði:
„Lamaður fyrir lífstíð." Frásögn
Ágúst Matthíasson, Keflavík.
Sigurgeir Jónsson, Vestmanna-
eyjum:
„Hætti kominn í Súlnaskeri."
Magnús Sigurðsson, Reykjavík:
„Örlagadagar í Prag.“
Sigurður Jónsson, Selfossi:
„Brotsjórinn hafði bátinn í greip
sinni.“ Frásögn af lífsreynslu Vig-
fúsar Markússonar, Eyrarbakka.
Sigurgeir Jónsson, Vestmanna-
eyjum:
„Þú verður af komast af.“ Frá-
sögn Magnúsar Halldórssonar úr
Dölum.
Bragi Þórðarson tók bókina sam-
an. Hún er 213 bls. Myndir fylgja
frásögnum. Kápa: Auglýsingastofa
Ernst Bachman. Setning, prentun
ogbókband: Prentsmiðjan Oddi hf.
VITNIVANTAR
Slysarannsóknadeild lögregl-
unnar í Reykjavík lýsir eftir vitn-
um að árekstri tveggja bifreiða
á mótum Breiðholtsbrautar og
Stekkjarbakka.
Óhappið átti sér stað um klukkan
14.20, mánudagin 7. nóvember.
Bílunum, Lada Samara og Citroen,
var ekið um gatnamótin. Þar stýra
umferðarljós umferð og er ágrein-
ingur með ökumönnum um aðdrag-
andann.