Morgunblaðið - 17.11.1988, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 17. NÓVEMBER 1988
AF INNLENDUM
VETTVANGI
eftir ÓLAF Þ. STEPHENSEN
Dagleg samskipti varnarliðsins við íslendinga:
5.200 manns sem láta
sem minnst fara fyrir sér
Bandarískir herlögreglumenn
standa vörð í hliðum vamarsvæð-
isins ásamt íslensku lögreglunni.
Eftirlitið hefur verið hert vem-
lega eftir að nýja flugstöðin var
tekin í notkun.
VARNARSTÖÐ Atlantshafsbandalagsins í
Keflavík er sjötta Qölmennasta þéttbýli á landinu,
í nánu sambýli við byggðimar á Suðumesjum.
Það er þó óhætt að fullyrða að minna ber á ná-
vist vamarliðsins hér en í flestum Evrópulöndum,
ar sem bandarískir hermenn hafá bækistöðvar.
Þýskalandi er til dæmis ekki óalgengt að sjá
bryndreka á fömum vegi eða hermenn gráa fyrir
járaum innan um bindingsverkshúsin í friðsælum
smábæjum. Sá er auðvitað munur á, að flestar
þjóðir á meginlandi Evrópu hafa vanist herskyldu
og daglegri umgengni við vopnaða hermenn. ts-
lendingar hafa sjálfir ekki stundað vopnaburð um
Vamarmálaskrifstofa utanríkis-
ráðuneytisins sér um nánast öll
samskipti við vamarliðið af opin-
berri hálfu. Skrifstofan sér um að
veita leyfi fyrir æfíngum varnarliðs-
ins og mikið samráð er haft milli
hennar og yfírmanna vamarliðsins.
Þá hefur vamarmálaskrifstofan
milligöngu um samninga milli vam-
arliðsins og sveitarfélaga á Suður-
nesjum.
Samráð um allar æfingar
„Það er undantekningarlaust
rætt um skipulagðar æfíngar áður
en þær fara fram og vamarliðið
sækir um heimildir fyrir þeim,“
sagði Þorsteinn Ingólfsson, skrif-
stofustjóri vamarmálaskrifstofunn-
ar. „Það fer svo eftir atvikum hvort
slíkt er heimilað eða ekki. Hvaðeina
sem veldur truflunum er tekið sér-
staklega fyrir og reynt að koma í
veg fyrir að það endurtaki sig, en
þetta er svo viðamikill rekstur að
það er kannski erfítt að koma í veg
fyrir að einhvem tímann verði mis-
tök.“
Morgunblaðið sagði frá því í
október að íbúar í Grindavík hefðu
sagst hafa vaknað upp við vélbyssu-
gelt frá þyrlu vamarliðsins, sem
flaug lágflug í grennd við bæinn
að næturlagi. Síðar bar vamar-
málaskrifstofan það til baka að
þyrla hefði verið á lofti á þessum
tíma. Skothríðin sem heyrðist var
hins vegar frá næturæfíngum all-
langt frá bænum. Þorsteinn Ing-
ólfsson segir að veður hafí verið
óvenjustillt þessa nótt og því hafí
skotin heyrst til bæjarins. „Þessi
æfing fór fram á tíma sem okkur
hafði ekki verið gerð grein fyrir.
Menn þurfa ekki að æfa fram á
nætur, sérstaklega ekki þegar
skammdegið er að koma og hægt
að æfa í myrkri án þess að fara
fram yfír miðnætti. Þetta er dæmi-
gert mál, þar sem ekki var haft
nægilegt samráð um tímasetning-
ar,“ sagði Þorsteinn. Hann tók þó
fram að að þetta væri undantekn-
ingartilvik. „Vamarliðið aðhefst
ekkert án samráðs við okkur og á
ekki að gera það,“ sagði hann.
Að sögn þeirra sem til þekkja
má ef til vill rekja mistök af þessu
tagi til tíðra mannabreytinga hjá
vamarliðinu. Oft er skipt um fólk
í stjómunarstöðum, sem þarf þá
nokkum tíma til þess að kynna sér
allar samskiptareglur sem á hafa
komist.
Feluldæddir á
Fimmvörðuhálsi
Fyrir skömmu ömuðust heima-
menn undir Eyjafjöllum við 65
aldabil og þess vegna em öll samskipti við varnar-
liðið án efa viðkvæmari en annars staðar. Þar
{iarf lítið út af að bregða til þess að friðsamir
slendingar kippist við og þyki dátarnir vera farn-
ir að færa sig upp á skaftið. Þótt svo virðist sem
báðir aðUar leggi sig aUa fram um að allt gangi
snurðulaust fyrir sig, koma af og til upp smáat-
vik sem valda taugatitringi. Nokkur slík hafa
orðið fréttamatur á undanfornum vikum, til dæm-
is ollu næturæfingar varnarliðsins óróa i
Grindavík og hópferð bandarískra hermanna aust-
ur undir EyjaQöll var Ula séð af heimamönnum.
manna hópi vamarliðsmanna, sem
hugðist ganga á Fimmvörðuháls.
Mennimir voru óvopnaðir, enda ut-
an vamarsvæðisins, og höfðu skíði
meðferðis ef vera kynni að þeir
kæmust í snjó. Nokkrir þeirra, sem
voru gestkomandi frá Bandaríkjun-
um en ekki staðsettir í Keflavfk að
staðaldri, voru hins vegar ekki í
venjulegum skíðagöllum heldur í
grænskræpóttum feluklæðnaði.
Slíkir búningar fást í Vinnufatabúð-
hverfinu á Skógum og lögðu bílum
sínum við Skógaskóla. Þama eru
líka heimalönd manna, þar sem
búfé gengur.“
„Innrás, innrás!“
Friðjón sagði að hermennimir
hefðu þó ekki verið til ónæðis. „Það
er ekki hægt að segja að þeir hafí
valdið neinum búsifjum. Hitt er svo
annað mál að þegar hingað koma
fjórir bílar merktir vamarliðinu og

.. - X-
..... - . . ~ . ,
.. , ' ' '• .
. r
Framandlegir tilburðir f augum flestra tslendinga. Varnarliðsmenn
æfa varnir við árás á Keflavíkurflugvöll.
inni og eru hversdagsklæðnaður
bandarískra hermanna, sem oft
nota þá þótt þeir séu ekki við
skyldustörf. Búningamir eru án ein-
kennismerkja, en engu að síður
varð þessi klæðnaður meðal annars
tilefni kvartana frá sýslumanni
Rangvéilinga, sem lét hafa eftir sér
í blaðaviðtali að Rangvellingar vildu
ekki „þessa mengun í umhverfið
hér.“ Viðbrögð heimamanna við
þessu ferðalagi Bandaríkjamann-
anna voru kannski dæmigerð fyrir
viðkvæmnina í samskiptum við
vamarliðið. Þama er fjölfarinn
ferðamannastaður en menn, sem
má auðkenna sem hermenn, valda
öðrum viðbrögðum hjá landanum
en venjulegir ferðamenn.
f samtali við Morgunblaðið sagði
Friðjón Guðröðarson, sýslumaður í
Rangárvallasýslu, að áður hefði
verið kvartað undan ferðum banda-
rískra hermanna undir Eyjafjöllum.
„Málið er það að rétt yfirvöld vissu
ekkert af þessari ferð,“ sagði Frið-
jón. „Allt í einu var allt orðið krökkt
af feluklæddum dátum og það hafa
auðvitað margir við það að athuga.
Þeir eiga náttúrulega að vera ein-
hvers staðar annars staðar, þeir
voru þama nánast ofan í skóla-
út skríða 65 menn, fer íslendingur-
inn úr jafnvægi og hrópar „innrás,
innrás“,“ sagði Friðjón. „Eg held
að vamarliðinu sé fyrir bestu að
hafa þetta ekki með þessum hætti.
Vamarliðsmenn eiga auðvitað að
geta farið um í landinu með eðlileg-
um hætti, en það gerist ekki svona.
Það er um að gera að láta fara lítið
fyrir sér, og ef um æfíngar er að
ræða á að láta rétt yfirvöld vita af
sér. Við höfum fengið viðhlítandi
skýringar og þykjumst vissir um
að svona lagað komi ekki fyrir aft-
ur, enda hefur maður ekki vitað til
þess að varnarliðið sé nokkurn
tímann til vandræða."
Að sögn Þorsteins Ingólfssonar
voru Bandaríkjamennimir á skíða-
æfíngu, sem ekki telst skipulögð
heræfíng og þurftu þeir því ekki
sérstakt leyfi. „Það er sú stefna
ríkjandi að þeim sem staðsettir eru
á Keflavíkurflugvelli gefíst kostur
á að kynnast landinu á jákvæðan
hátt sem einstaklingar og ferða-.
menn og njóta útivistar, svo lengi
sem það truflar ekki frá sér,“ sagði
Þorsteinn. Hann sagði að öðru
máli kynni að gegna með stóra
hópa á borð við þennan, en svona
atvik væru ævinlega rædd og yfir-
Sumir hafa aldrei séð bandarískan hermann nema undir þessum
kringumstæðum. Þyrlubjörgunarsveit vamarUðsins hefur bjargað
tugum íslenskra mannslífa.
Varaarliðsmaður kaupir íslenskt lambakjöt í jólamatinn í stórmark-
aði á varnarsvæðinu. íslendingar vinna afgreiðslu- og lagerstörf í
verslunum varnarliðsins.
menn varnarliðsins hefðu á því mik-
inn áhuga að ferðir á borð við þessa
yrðu ekki til truflunar. „Það er
mikil og góð samvinna um alla hluti
og ekkert sem ekki er hægt að
ræða," sagði Þorsteinn.
Góðir grannar
Samskipti vamarliðsins við sveit-
arfélög á Suðumesjum hafa gengið
vel að sögn Þorsteins. „Vamarliðið
leggur mikla áherslu á að hafa sam-
vinnu við sveitarfélögin. Fulltrúi
íslenskra stjómvalda á Keflavíkur-
flugvelli, sem er flugvallarstjórinn,
tekur þátt í þeirri samvinnu, bæði
samstarfsnefndum um svæðis-
skipulag og hvaðeina sem sveitarfé-
lögin hafa samvinnu um á varnar-
svæðinu. Það er ekki þar með sagt
að allir séu alltaf sammála en það
er fyrir hendi vettvangur til þess
að ræða málin, og samskiptin hafa
almennt verið mjög góð,“ sagði
Þorsteinn. Sömu sögu sagði bæjar-
stjórinn í Keflavík, Guðfinnur Sig-
urvinsson. „Okkar samskipti era
mjög góð og við ræðum mikið sam-
an,“ sagði hann. „Það er ágætt
samband milli yfirmanns vamar-
liðsins og bæjarstjóra og það er
skipst á heimsóknum af og til.“
Vamarliðið stundar töluverð við-
skipti við sveitarfélögin í nágrenn-
inu. Heitt vatn og rafmagn er keypt
af hitaveitu Suðumesja og mikil
samskipti era við Póst og síma. Þá
sjá Sérleyfísbifreiðir Keflavíkur,
sem era í eigu Keflavíkurbæjar, um
flutninga á starfsfólki fyrir vamar-
liðið. Vamarliðið lagði á sínum tíma
stoftifé í Sorpeyðingarstöð Suður-
nesja og nýtir hana með sveitarfé-
lögunum, sem að henni standa.
Allt rasl sem sorpeyðingarstöðin
tekur ekki við er pressað og urðað.
Það komst reyndar í fréttir fyrir
skömmu að húsasorpi var ekki
brennt í sorpeyðingarstöðinni, held-
ur urðað. Þama var um tímabundið
ástand að ræða vegna þess að ofn
stöðvarinnar bilaði. Vamarliðið hef-
ur því engin umhverfísvandamál í
för með sér, að sögn Þorsteins Ing-
ólfssonar.
1.100 íslenskir
starfsmenn
Hjá vamarliðinu starfa um 1.100
íslendingar, en auk þeirra era um
500-800 manns, sem starfa þjá
verktakafyrirtækjum á vellinum.