Morgunblaðið - 17.11.1988, Blaðsíða 49

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 17. NÓVEMBER 1988
49 ~
Glíman — þjóðar-
íþrótt Islendinga
eftir Jón M. ívarsson
Glíman, sú íþrótt sem framan af
öldinni var iðkuð jöfnum höndum
til sjávar og sveita og í þéttbýli,
heldur nú aðeins velli á þremur stöð-
um á landinu, í S-Þingeyjarsýslu, á
Suðurlandi og í Reykjavík. Glímu-
samband íslands hóf markvissa
endurreisn glímunnar fýrir þremur
árum og á þeim tíma hefur kepp-
endafjöldi í glímu þrefaldast. Þó er
Glímusamband íslands (GLÍ) í dag
fámennasta sérsamband ISI. Það
er því langt í land með að vinna
glímunni á ný rótfestu um land allt.
Glimukynning
GLI hefur á undanfömum árum
staðið fyrir öflugri kynningu á
glímu í grunnskólum landsins og á
síðasta ári kynntust um það bil
8000 nemendur íþróttinni áð ein-
hveiju leyti. Það hefur komið okkur
Glímusambandsmönnum skemmti-
lega í opna skjöldu hversu góðar
viðtökumar meðal þeirra yngri hafa
verið. Allt tal um að glíman sé úr-
elt og gamaldags, jafnvel kauðaleg
sem stundum heyrist frá úrtölu-
mönnum hefur rækilega afsannast
því bömin hafa tekið glímunni
tveim höndum. Já börnin — ekki
bara strákamir því nú er síðasta
karlrembuvígi íþróttanna fallið og
búið að opna íþróttina fyrir konum.
Öll þessi kynning er brautryðjenda-
starf og hefur meginþungi kostnað-
ar lent á Glímusambandinu þó svo
að íþróttafélög kveði á um að
glíman skuii vera skyldugrein í
efstu bekkjum grunnskóla. Þessi
tilraun til að koma glímunni á fram-
færi hefur sett ijárhag GLÍ úr
skorðum og virðist ljóst að hún
muni renna út í sandinn ef ekki
kemur til stuðningur annars staðar
frá en hinir hefðbundu styrkir sem
GLÍ hlýtur sem eitt af sérsambönd-
um ÍSÍ. Leiðir enda af sjálfu sér
að sökum lítils umfangs glímunnar
eru þeir styrkir litlir umfangs.
Erlend samskipti
Það gerðist árið 1908 í árdaga
íþrótta á íslandi að héðan fór fræk-
inn flokkur til Lundúna að sýna
glímu á Ólympíuleikum. Undirtektir
voru geysigóðar og íslenska glimu-
menn dreymdi um að koma
glímunni að sem keppnisgrein á
leikunum.
Árið 1912 fór einnig hópur
glímukappa á Ólympíuleikana í
Stokkhólmi til að sýna glímu „og
luku allir upp einum munni að þetta
væri einhver fegursta íþrótt sem
þeir hefðu séð“. (Ólympíuleikar að
fomu og nýju, útg. 1983, höf. dr.
Ingimar Jónsson.)
A báðum leikunum kom til
árekstra við Dani sem urðu til þess
að efla íslendinga í sjálfstæðis-
baráttu sinni er þá stóð sem hæst.
A leikunum 1908 keppti Jóhann-
es Jósefsson í grísk-rómverskum
fangbrögðum og 1912 var Siguijón
Pétursson meðal keppenda í þeirri
grein. Báðir voru meðal fræknustu
glímukappa landsins og glímukóng-
ar á sinni tíð og var frammistaða
þeirra með ágætum. Einkum var
framganga Jóhannesar glæsileg því
hann varð í fjórða sæti af 24 kepp-
endum og hafa engir nema tveir
verðlaunahafar íslands náð betri
árangri á Ólympíuleikum.
Frá þessum tím'a hafa glímu-
flokkar af og til farið í syningarferð-
ir erlendis. Þær ferðir hafa þó verið
fáar og stopular á síðari árum og
þegar flokkur KR-inga fór til Nor-
egs á síðasta ári var rúmur áratug-
ur liðinn frá síðustu utanferð.
Hér hefur nú orðið breyting á.
Árið 1987 gerðist Glímusamband
íslands aðili að IFCW, Alþjóðasam-
bandi keltneskra fangbragða. Aðil-
ar IFCW eru Skotar, Bretónar,
Hollendingar, Cumberland- og
Comwall-búar. Þessar þjóðir eiga
sér allar fangbrögð sem eru hlið-
stæð glímunni. Þeirra helst eru
skosku axlatökin og hin frönsku
gouren-fangbrögð.
í ágúst síðastliðnum urðu þau
tíðindi að landslið GLÍ var sent utan
í fyrsta sinni til keppni við erlrenda
fangbragðamenn. Þar urðu einnig
þau þáttaskil að á aðalfundi IFCW
sem haldinn var samhliða var sam-
þykkt tillaga GLÍ að á meistara-
móti IFCW, sem haldið verður á
íslandi 1990, verði einnig keppt í
glímu. Þar með er glíman að lokum
komin á keppnisskrá erlendra þjóða,
áttatíu árum síðar en sú hugmynd
kom fyrst fram. Enda hefur það
sýnt sig að hvarvetna sem glíman
hefur verið kynnt á erlendum vett-
vangi, hefur hún vakið mikla at-
hygli. Fyrirspumum um glímu hér-
lendis frá hefur rignt yfir GLÍ og
einnig íslenska þátttakendur á
íþróttaráðstefnum erlendis.
Menningararfiir
Glíman hefur algera sérstöðu
meðal íslenskra íþrótta. Hún er
meira en íþrótt, hún er hluti af
menningararfi íslensku þjóðarinnar
og má ekki glatast. Það erí raun
stórkostlegt að íþrótt sem fluttist
hingað með landnámsmönnum skuli
enn vera stunduð í landinu. Að vísu
nokkuð breytt til nútímahorfs en
þó æ hin sama.
Því ber vel í veiði að nú þegar
erlend menningaráhrif hellast yfir
þjóðina sem aldrei fyrr og þar með
taldar ýmsar framandi íþróttir ann-
arra þjóða, skulum við eiga glímuna
til mótvægis.
Glíman er hluti af sögu og menn-
ingu þjóðarinnar og er snar þáttur
í daglegu máli hennar sem sífellt
er vitnað til í ræðu og riti. Orðið
„glíma“ þýðir „gleðileikur". Óþarfi
er að segja „íslenska glíman" því
það er aðeins ein íþrótt sem nefnist
glíma og hún er íslensk. Allar aðrar
íþróttir hliðstæðar þar sem tveir
menn eigast við nefnast réttilega
fangbrögð.
íþróttaþing
Á nýafstöðnu þingi ÍSÍ komu
fram tvær tillögur varðandi glímu
frá Glímusambandi Islands. Sú fyrri
var svohljóðandi: „íþróttaþing hald-
ið að Egilsstöðum 22.-23. október
1988 lýsir því yfir að glíman er
þjóðaríþrótt íslendinga og er ÍSÍ
ábyrgt fyrir varðveislu íþróttarinn-
ar.“
Allsheijamefnd þingsins fjallaði
um tillögu þessa og breytti nokkuð
orðalagi hennar. Að tillögu glímu-
manna var útgáfa allsheijamefndar
felld en upphaflega tillagan sam-
þykkt með þeirri breytingu að ÍSÍ
beri siðferðilega ábyrgð á varð-
veislu íþróttarinnar.
Ástæða þess að stjóm GLÍ lagði
tillöguna fram var einfaldlega sú
að hún vildi kanna hug íþróttafor-
ystunnar _ á íslandi gagnvart
glímunni. Á hátíðis- og tyllidögum
er glíman gjaman nefnd „þjóðar-
íþrótt íslendinga" og við vildum
vita hvort hugur fylgdi máli og
hvort menn líta svo á í dag. Svo
reyndist vera og kom í ljós mikill
stuðningur við glímuna á þinginu.
Önnur tillaga frá stjóm GLI var
svohljóðandi: „íþróttaþing, haldið
að Egilsstöðum 22.-23. október
1988, lýsir yfir þeim vilja sínum
að þjóðaríþrótt íslendinga, glíman,
fái árlega ^árveitingu á ljárlögum
íslenska ríkisins. Jafnframt styður
íþróttaþing heilshugar beiðni GLÍ
frá í mai sl. um fjárveitingu á árinu
1989 að upphæð kr. 5.000.000 til
eflingar íþróttinni."
Að tillögu allsheijamefndar
þingsins var einróma samþykkt að
„ Allt tal um að glíman
sé úrelt og gamaldags,
jafiivel kauðaleg sem
stundum heyrist fi*á
úrtölumönnum hefiir
rækilega afsannast því
börnin hafa tekið
glímunni tveim hönd-
um. Já börnin — ekki
bara strákarnir því nú
er síðasta karl-
rembuvígi íþróttanna
fallið og búið að opna
íþróttina fyrir konum.“
vísa tillögunni til framkvæmda-
stjómar ÍSÍ til viðræðna við stjórn
GLÍ og einnig var þeim tilmælum
beint til framkvæmdastjómar ÍSÍ
að hefja viðræður við menntamála-
ráðuneytið um að kennsla í glímu
verði tekin upp og verði á náms-
skrá grunnskóla í því sambandi.
Sá mikli stuðningur og víðtæki
hljómgrunnur sem málefni
glímunnar hlutu á íþróttaþingi mun
verða okkur áhugamönnum um
framgang íþróttarinnar ómetanleg-
ur í væntanlegum viðræðum okkar
við menntamálaráðuneytið og er
mikill styrkur að hafa fram-
kvæmdastjóm ÍSÍ sem bakhjarl í
því máli.
Til að fyrirbyggja misskilning þá
er væntanleg fjárveiting til
glímunnar ekki hugsuð sem skerð-
ing á þeirri heildarfjárveitingu sem
ríkisvaldið veitir til íþróttamála.
Heldur er hún talin framlag ríkisins
til að rækja þann menningararf
þjóðarinnar sem glíman er.
Framtíðaráform um
eflinjru glímunnar
Til þess að glíman haldi velli
þarf hún að skjóta rótum víðar en
á þeim þremur stöðum sem hún er
stunduð nú. Glíman er afar tækni-
leg íþrótt og kom glöggt fram í
umræðum á íþróttaþingi að íþrótta-
kennarar almennt treystá sér ekki
til að kenna hana. Einnig stendur
það glímukennslu fyrir þrifum að
allof viða skortir á að glímubelti
fyrirfinnist í íþróttahúsum landsins
svo sem kveðið er á um í íþróttalög-
um.
Hugmyndir GLÍ eru í stórum
dráttum þær að menntamálaráðu-
neytið skipi í tvö stöðugildi glímu-
kennara sem sjá um að framfylgja
íþróttalögum og kenna glímu um
land allt. Áhugi unglinganna er
nægur. Það hefur sýnt sig.
Glímukennsla og kynning að
undanfömu hefur byggst á því að
áhugamenn hafa tekið sér frí úr
vinnu, farið í skóiana og kennt end-
urgjaldslaust. Slíkt getur ekki stað-
ist til langframa og því er þessi
Ieið nauðsynleg.
Þeir menn sem starfa að glímu-
málum í dag eru afar fámennur
hópur. Það er rúmlega einn tugur
manna sem ber uppi allt glímustarf
í landinu. Þar með talin stjóm GLÍ
og aðildarfélaganna, erlend ggrnj-
skipti, útgáfumál, mótahald, glímu-
kennsla og dómgæsla.
Hér má lítið út af bera og ef
þessi litli hópur gengur af glímuvell-
inum munu áreiðanlega engir taka
við. íþróttaþing hefur lýst yfir
stuðningi við glímuna. Nú er lag.
Ég vænti þess að áhugamenn um
glímu sem finnast hvarvetna á
landinu láti nú til sín taka í ræðu
og riti og styðji við bakið á stjóm
GLI sem berst nú í raun fyrir til-
veru glímunnar.
Lokaorð
Glíman stendur nú á tímamótum.
Eftir hægfara hnignun til skamms
tíma er hún í sókn á ný en stendur
þó á afar veikum gmnni sökum
fámennis. Hin gamla ímynd
glímunnar af feitum karlahlunkum
er nú á undanhaldi en þjóðin hefur
að undanfömu séð komunga stælta
drengi og stúlkur sýna tilþlrif í þjóð-
aríþróttinni. Sú fámenna sveit sem
veitir glfmunni forstöðu hefur beðið
um og fengið stuðning íþróttafor-
ystunnar í landinu.
Nú reynir á yfirvöld mennta- og
fjármála og alþingi íslendinga.
Eflaust er víða að þeim sótt til fjár
og nú sem aidrei fyrr. En ef það
er ekki menningarmál að styrkja
áframhaldandi tilveru þjóðaríþrótt-
arinnar, þá eru íslendingar ekki
menningarþjóð.
Höfúndur er húsasmíðameistari
ogritari Glímusambands íslands.
Breiðfirðingafélag-
ið í Reykjavík 50 ára
Breiðfirðingafélagið í
Reykjavík verður 50 ára 17. nóv-
ember. Stofnfundur þess var
haldinn í Oddfellow-húsinu í
Reykjavík 17. nóvember 1938.
Forsögu þess má rekja allt aftur
til 1913 er haldið var fyrsta Vest-
firðingamótið. Vora þátttakendur
af Vestfjörðum og ailt suður til
Snæfellsness. Þessi mót vora haldin
í nokkur ár og munu íbúar frá fleiri
landshlutum hafa tekið upp þessa
nýbreytni.
í ársbyijun 1933 efndu Dala-
menn og Barðstrendingar til þorra-
blóts- og vora þau haldin reglulega
næstu 5 árin og bættust Snæfell-
ingar fljótlega í hópinn. Nefndust
þessi mót Breiðfírðingamót. Forvíg-
ismenn þessara móta urðu svo
kjaminn í forystu Breiðfirðingafé-
lagsins við stofnun þess 1938.
Margir af fyrstu félagsmönnum
Breiðfirðingafélagsins höfðu alist
upp við og þjálfast í félagsstörfum
í ungmennafélögunum í heima-
byggðum sínum. Þetta fólk fann
mjög til vöntunar á félagslegum
verkefnum við sitt hæfi er það kom
í þéttbýlið og þá fæddust hugmynd-
ir um að mynda félagsskap er
tengdist þeirra heimahögum.
Starfsemin varð fljótt fjölbreytt
og þátttaka geysilega mikil, hátt á
9. hundrað vora félagar þegar flest
var. Fljótlega vora félagsmenn að
huga að húsakaupum og 1946 var
félagsheimili félagsins, Breiðfirð-
ingabúð, vígt. Var sá staður þekkt-
ur í félags- og skemmtanalífí
Reykjavíkur um áratugi. Um skeið
vora ýmsar starfsdeildir starfandi
innan félagsins svo sem málfunda-
deild, leikflokkur, handavinnudeild,
tafldeild, bridsdeild og ekki síst
Breiðfírðingakórinn sem lengi var
ein helsta skrautfjöðrin í starfi fé-
lagsins.
Ársrit félagsins, Breiðfírðingur,
kom fyrst út 1942 og hefur komið
út síðan eða í 46 ár. Hann er elsta
átthagatímarit landsins.
Starfsemi félagsins hefur eðli-
lega breyst veralega á síðari áram.
Félagatala hefur minnkað töluvert
og á sínar skýringar m.a. í því að
Barðstrendingar og Snæfellingar
hafa stofnað sín eigin átthagafélög
og hurfu þá margir félagar brott.
Meginkjarni félagsmanna er því úr
Dalasýslu. Tímaritið Breiðfirðingur
á þó enn góðan hóp stuðnings-
manna um allar byggðir Breiða-
fjarðar og þeirra er þangað rekja
upprana sinn enda sækir það efni
sitt ekki síður til Snæfellsness- og
Barðastrandarsýslu en Dala.
Þrátt fyrir þetta og mjög breytt-
ar aðstæður hvað varðar almennt
félagslíf og skemmtanahald frá
fyrstu árum félagsins er félagið enn
í fullu íjöri og stendur fyrir fjöl-
breyttri starfsemi. Þar má nefna
allmarga spiladaga þar sem félags-
vist er spiluð og síðan spjallað sam-
an yfir kaffiveitingum. Bæði vetri
og sumri er fagnað með skemmtun-
um, dagur aldraðra er fastur liður
í byijun maí og hvert sumar er
farið í helgarferð og útilegu. Þá era
veglegar árshátíðir haldnar og nú
verður árshátíð félagsins og um
leið afmælisfagnaður haldinn í
Súlnasal Hótels Sögu föstudaginn
18. nóvember.
Starfsdeildum félagsins hefur
fækkað frá blómatíma félagsins.
Enn era þó starfandi kvennadeild
sem er arftaki handavinnudeildar-
innar, bridsdeild og tafldeild. Stend-
ur sú deild fyrir árlegri skákkeppni
milli brottfluttra í tafldeildinni og
heimamanna í Dölum, ýmist í
Reykjavík eða vestra og þá gjaman
í tengslum við Jörfagleði. Með því
og ýmsu öðru, svo sem stuðningi
við margskonar menningarlega
starfsemi, reynir félagið að viðhalda
og efla tengslin við átthagana.
Brýnasta verkefni félagsins nú
um stundir er að komast í gott og
hagkvæmt húsnæði, því síðan hús-
eign félagsins, Breiðfirðingabúð,
var seld hefur félagið verið í hús-
næðishraki. Vonir standa til að úr
því rætist innan tíðar og ætti það
að styrkja starfsemina veralega.
Þrátt fyrir breyttar aðstæður í
þjóðfélaginu frá stofnun félagsins
fýrir 50 áram er þörfin fyrir starf-
semi átthagafélaga síður en svo úr
sögunni. Upprani og átthagar sam-
einar fólk enn þann dag í dag og
félagsskapur eins og Breiðfirðinga-
félagið þjónar vel þeim tilgangi að
viðhalda gömlum kynnum og
tengslum þeirra er tekið hafa sig
upp frá átthögum sínum.
Um leið viðhalda þau tengslunum
við heimahéraðið og geta þannig
verið sem brú milli dreifbýlisins og
höfuðborgarsvæðisins.
Formaður félagsins er Haraldur
Finnsson, skólastjóri.
(Frá Breiðfirðingafélaginu.)