Morgunblaðið - 17.11.1988, Blaðsíða 57

88CÍ fiMaMMVÖM .VI flUOACIÍITMMia .(líaAJaVlUMaOM
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 17. NÓVEMBER 1988
aa
57 -
Heimili fatlaðra
eftirÞórlnga
Daníelsson
Laugardaginn 15. október sl.
skrifar Ásta B. Þorsteinsdóttir
formaður Landssamtakanna
Þroskahjálp grein í Morgunblaðið
sem ber yfirskriftina „Heimili fatl-
aðra — eiga þau að vera örðuvísi
en annarra?"
Mig langar til að gera athuga-
semd við þessa grein og ennfremur
að reyna að leiðrétta þann misskiln-
ing eða rangfærslur sem fram hafa
komið í greinarskrifum í dagblöðum
um málefni þroskaheftra og þó að-
allega sem viðkemur Sólheimum í
Grímsnesi.
Ásta bytjar grein sína með því
að segja frá skýrslu sem nefnd,
skipuð af félagsmálaráðherra, gerði
síðastliðinn vetur. Þessi nefnd (eða
vinnuhópur) hafði það verkefni að
„skilgreina hlutverk sólarhrings-
stofnana og gera tillögur um fram-
tíðarskipan þeirra". Nefndin réð til
sín starfsmann sem gerði síðan út-
tekt eða „könnun á aðstæðum og
umönnunarþörf vistmanna", á Sól-
borg á Akureyri, Skálatúni í Mos-
fellssveit og á Sólheimum í
Grímsnesi. Þessi skýrsla er ágæt-
lega unnin miðað við gefnar for-
sendur. Reynt er að gæta hlutleysis
þó þar útaf bregði. Það kom síðan
til kasta nefndarinnar að lesa úr
skýrslunni niðurstöður. Að öllum
orðalengingum slepptum var niður-
staða nefndarinnar að loka ætti
þessum stofnunum á næstu 15
árum.
Hvemig nefndin komst að þess-
ari niðurstöðu er mér hulin ráð-
gáta. Það er ekkert í skýrslunni sem
rökstyður þessa niðurstöðu. Það er
einna helst að vitnað sé í lög um
málefni fatlaðra þar sem segir um
markmið laganna, „tryggja fötluð-
um jafnrétti og sambærileg lífskjör
við aðra þjóðfélagsþegna og skapa
þeim skilyrði til þess að lifa eðlilegu
lífi og hasla sér völl í samfélaginu
þar sem þeim vegnar best“. Sól-
heimar í Grímsnesi starfa fyllilega
eftir þessu markmiði og ef það er
eitthvað sem brýtur í bága við lög
þá er það niðurstaða nefndarinnar.
Það er því eðlilegt að álíta að nefnd-
armenn hafi haft mótaðar skoðanir
áður en þeir lásu skýrsluna og
skýrslan engu breytt þeirra skoðun-
um til eða frá. En til hvers var þá
þessi skýrsla gerð? Sannleikurinn
er sá að eftir lestur skýrslunnar
kemst nefndin að því að á öllum
þessum heimilum hefur verið unnið
markvisst að framtíðarskipulagi
heimilanna í samræmi við lög og
því engin ástæða fyrir nefndina að
grípa inn í það starf með ótímabær-
um tillögum sem gætu aldrei gert
annað en að skapa heimilin. I stað
þess að bjóða þessum heimilum
aðstoð við þeirra starf ákvað nefnd-
in að halda sínum skoðunum, í formi
niðurstöðu af skýrslu, til streitu
hvað sem tautaði og raulaði.
Eftir að stjómamefnd um mál-
efni fatlaðra ályktaði að „ákvörðun
um að leggja þessi heimili niður
væri ótímabær“ var málið blásið út
í blöðum, þung pressa lögð á félags-
málaráðherra sem varð til þess að
hún skipaði enn eina nefndina. Sú
nefnd á að skila stefnumarkandi
áliti fyrir áramót. Það er að mestu
sama fólkið í þessari nýskipuðu
nefnd og var í fyrri nefndinni, það
þarf því ekki að bíða eftir hennar
áliti. Það er fyrirfram vitað.
Ásta talar um Svíann Bengt Niije
sem meðal annars skilgreindi hverj-
ar hann taldi vera eðlilegar þarfir
mannsins og sem þroskaheftir ættu
rétt á að njóta samkvæmt stefnum
í „normum". Meðal þeirra er „eðli-
legur hrynjandi lífsins, hvern dag,
allt árið, allt lífið. Tækifæri til að
öðlast virðingu annarra, til að búa
með fólki af gagnstæðu kyni, til
að búa í venjulegu íbúðarhverfi og
búa við örugga fjárhagsafkomu.
Umræðan um lokun vistheimila og
manneskjulegri úrræði fyrir alla
fatlaða er rökrétt afleiðing af þróun
stefnu um normun" (tv. lýkur). Er
Ásta virkilega að meina að t.d.
heimilisfólkið á Sólheimum í
Grímsnesi njóti ekki þess sem
Svíinn Bengt Niije telur vera eðli-
legar þarfir mannsins. Og að segja
að búa í „venjulegu íbúðarhverfi"
tilheyri eðlilegum þörfum mannsins
er hreinasta firra og algjör rök-
leysa. Hvað með bændur, búa þeir
við „óeðlilegar þarfir?" Eða yfirleitt
fólk í sjávarþorpum á íslandi. Býr
það við „óeðlilegar þarfir manns-
ins“. Þessutan vil ég benda Ástu á
að maður, hvort sem hann er fatlað-
ur eða heilbrigður, getur liðið vítis-
sálarkvalir í þriðju hæð í blokk í
„venjulegu íbúðarhverfi“ og haft
mjög óeðlilega hrynjandi lífsins",
og þar að auki búið við algjört „virð-
ingarleysi" annarra.
Eg hlýt að spyija Ástu: „Hefur
þú komið að t.d. Sólheimum í
Grímsnesi? Hefur þú dvalið þar í
vikutíma til að kynna þér „eðlilegan
hrynjandi lífsins?" Ég fer nærri um
svarið!
Næst segir Ásta okkur frá Dana,
Lars Lundgard. Hann var yfírmað-
ur félagsmála í Ribe-amti. Svo seg-
ir; „hann (það er Lars Lundgard)
fékk það hlutverk að endurskipu-
leggja þjónustu við þroskahefta í
því amti. Hann heimsótti sólar-
hringsstofnun amtsins, Ribelund,
og komst að raun um að þar væri
hvergi sá staður sem hann gæti
hugsað sér að búa á. Hann spurði
sig því þeirrar eðlilegu spumingar:
„Hvernig get ég þá ætlast til að
þess að aðrir búi þarna?“ Lundgard
og samstarfsmenn hans ákváðu að
taka mið af sínum eigin heimilum
þegar þeir skipulögðu líf fatlaðra."
(Tv. lýkur.)
Nú veit ég ekki hvernig aðstæður
vom eða em á Ribelund og Ásta
víkur. ekki að því einu orði en ef
við gefum okkur að þetta hafi verið
risastór „stofnun" þar sem byggju
fleiri hundmð manns með nokkmm
svefnskálum sem rúmuðu 50 manns
hver. Ein risastór dagstofa með
sæti fyrir tæplega helming íbúa og
afgirt útivistarsvæði. Við svona
aðstæður vildi enginn búa. Þess-
vegna væm sjónarmið Lundgards
skiljanleg. En svona stofnun hefur
aldrei verið til á Islandi. En ef aftur
á móti Rivelund svipar til Sólheima
í Grímsnesi, þá væm sjónarmið
Lundgards með öllu óskiljanleg og
í stað þess að lýsa manngæsku og
kærleik þá bæm þau vott um mann-
fyrirlitningu og sjálfselsku. Eða
gæti Ásta hugsað sér félagsmála-
ráðherra flytja alla íbúa á Raufar-
höfn til Reykjavíkur bara af því að
ráðjierra vildi ekki búa þar!!?
Ásta segir okkur að „ .. . hið
hamlandi umhverfí sem stórar
stofnanir einkennast af, sviftir fólk
möguleikum á því að læra að lifa
í samfélagi með öðmm“.
Þama rær Ásta svo langt á mið
að hún hefur tapað landsýn. Hvað
á hún við með „hamlandi um-
hverfi"? Á hún við þriggja metra
múra eða á hún kannski við hreina-
og óspillta náttúm og hún þar með
að segja götur og stræti Reykjavík-
ur „frítt umhverfí". Hvað á Ásta
við þegar hún talar um „stórar
stofnanir". Á hún við 10 manns eða
1000. Hvað er stofnun? Sólheimar
er heimili. Við sem búum á Sól-
heimum emm stolt af okkar heim-
ili. Við em stolt yfir fallegri og
óspilltri náttúmnni sem umlykur
okkur. Við emm hluti af því sam-
félagi sem byggir þetta land. Við
reynum að læra sem best að lifa í
þessu samfélagi rétt eins og hver
annar og samfélagið nær lengra en
að borgarmörkum Reykjavíkur þó
að Ásta virðist halda annað.
Það er alveg greinilegt að Ásta
þekkir lítið til staðhátta á Sól-
heimum. Þrátt fyrir það tekur hún
undir þau sjónarmið sem kemur
fram í niðurstöðum nefndarinnar
sem er eins og áður er sagt órök-
stutt með öllu. En það er ekki nóg
með það að Ásta vilji flytja alla
burt frá Sólheimum heldur kemur
hún með tillögu um hvemig eigi
að nýta staðinn eftir að allir em
fluttir burt, og stofna þar lýðhá-
skóla! Hvað fyndist Ástu um það
að ég færi að lýsa þeirri skoðun
minni að fjölskylda hennar ætti að
flytjast á brott frá sínu heimili
vegna hávaða og loftmengunar og
auk þess þá hentar húsnæðið betur

Þór Ingi Daníelsson
„Það er mín einlæga
von að félagsmálaráð-
herra leysi þann hnút
sem þessi málefiii eru
komin í og láti ekki ein-
strengingsleg sjónar-
mið ráða ferðinni
hvernig staðið verður
að uppbyggingu þjóð-
félags þar sem fatlaðir
einstaklingar verða
metnir til jafiis við
aðra.“
undir aðra starfsemi. Að koma með
svona tillögu væri fáheyrð ósvífni.
En mér fínnst hún fyllilega sam-
bærileg við skrif Ástu og annarra
sem lýst hafa sömu skoðun. Munur-
inn er bara sá að þeir fötluðu ein-
staklingar sem búa á fyrrnefndum
heimilum geta ekki borið hönd fyr-
ir höfuð sér. Ásta virðist skrifa
þessa grein eingöngu til að vekja
upp sektarkennd og samviskubit
hjá þeim foreldmm og aðstandend-
um sem eiga skjólstæðinga á þess-
um heimilum.
Þessi tillaga nefndarinnar um að
loka þessum heimilum er álgjörlega
úr samhengi við það starf sem unn-
ið hefur verið á þessum heimilum.
Á Sólheimum hefur verið unnið
markvisst að uppbyggingu heimilis-
ins miðað við lög frá 1983 um
málefni fatlaðra. í dag búa 39 fatl-
aðir einstaklingar á Sólheimum í 5
einbýlishúsum og einni stórri íbúð.
Starfsfólk, sem er um 30, býr lang-
flest á Sólheimum. Sólheimar eru
því eins og lítið þorp sem frekar
er fyrirmynd hvemig fatlaðir ein-
staklingar geta haft áhrif á sitt
nánasta umhverfi og bústað. Ég er
þó ekki endilega að segja að við
ættum að byggja fleiri heimili eins
og Sólheima heldur ættum við að
viðhalda því sem finnst og fjölga
þeim valkostum sem fatlaðir ein-
staklingar eiga möguleika á. Það
mætti gera með öflugri kynningu
innan atvinnulífsins og freista þess
þannig að fá fjölbreyttrari störf
fyrir fatlaða einstaklinga, opna
möguleika fyrir ungt fólk með ein-
lægan áhuga á að geta stofnað
sjálfstæðar litlar heimiliseiningar í
sambandi við t.d. lítið handíðaverk-
stæði. Möguleikarnir eru óteljandi
og úrlausnirnar eru fleiri en að
byggja sambýli í borg og bæ.
Það er mín einlæga von að fé-
lagsmálaráðherra leysi þann hnút
sem þessi málefni eru komin í og
láti ekki einstrengingsleg sjónarmið
ráða ferðinni hvemig staðið verður
að uppbyggingu þjóðfélags þar sem
fatlaðir einstaklingar verða metnir
til jafns við aðra.
Höfundur er starfsmaður á Sól-
heimum í Grímsnesi.
Viðtalstímar
aiþingismanna
Sjálfstæðisflokksins
Alþingismenn Sjálfstæðisflokksins efna til viðtalstíma í Val-
höll, Háaleitisbraut 1, í nóvember.
Allir eru velkomnir. Jafnframt er unnt að ná sambandi við
alþingismennina í síma 91 -82900.
Viðtalstímar dag, fimmtudaginn 17. nóvember, eru sem
hér segir: Kl. 10.00-12.00
Fríðrík Sophusson, þingmaður Reykvíkinga
Matthías Á. Mathiesen, þingmaður Reyknesinga.
ENGIN SNURA !
Snúrulaust gufustraujárn frá
Morphy Richards. Allar stillingar
og enn fleiri möguleikar.
Já, snúrulaust - óneitanlega
þægilegra, ekki satt?
Fæst í næstu raftækjaverslun.

morphq ri