Morgunblaðið - 17.11.1988, Blaðsíða 51

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 17. NÓVEMBER 1988
51
Morgunblaðið/Ámi Sæberg
Unnið við kortagerð á Vatnsorkudeild Orkustofiiunar. Talið frá vinstri: Guðrún Sigriður Jónsdóttir,
teiknari, jarðfræðingarnir Ingibjörg Kaldal, Elsa G. Vilmundardóttir og Snorri Páll Snorrason og deild-
arstjórinn Freysteinn Sigurðsson.
þangað til komið er í Jökulheima.
Því hefur mörgum viljað yfirsjást
það sem dylst í móberginu. Það sem
blasir við augum þarna á milli og
auðvelt er að sjá er eldvirkni nútím-
ans, þ.e. hraun og gígaraðir og
þykk gjóskulög. Og svo standa
móbergsfjöllin upp úr og virðast
hvert öðru lík við fyrstu sýn. En
samhengið og ýmislegt sem undir
býr kemur ekki í ljós nema með
kortlagningu. Það kostar leit og
aftur leit og yfirlegu að greiða úr
flækjum móbergsins."
Gróðurvana landslag
Við höfum verið að tala um landið
austan Köldukvíslar, þar sem eru
viss mörk, að því er Elsa segir.
Þetta land er mestallt komið upp á
síðasta jökulskeiði. Vestan við
Köldukvísl er komið í talsvert frá-
brugðið umhverfi, þ.e. meira grá-
grýti, lagskiptingu, þykkt jökulberg
Loftmynd af Vatnaöldum, sem eru dæmigerðar fyrir löngu gos-
sprungurnar á Veiðivatnasvæðinu. Lengst til hægri er Þóristindur,
sem er á gossprungu frá ísöld.
Þær hafa farið létt með það kvenjarðfræðingarnir, sem hafa verið
að skoða gjóskulögin, að grafa með skóflum vænar holur í mis-
harðan jarðveg á öllu svæðinu frá Hófsvaði og norður undir Vonar-
skarð. Elsa Vilmundardóttir tók þessa mynd af stöllum sínutn, Ingi-
björgu Kaldal og Guðrúnu Larsen, við slíkan holugröft á hálendinu.
og setlög þar inn á milli. En vestar
eru setlögin bara skæni. Við kort-
lagningarvinnuna skipta jarðfræð-
ingar með sér verkum, þannig að
Agúst Guðmundsson, jarðfræðing-
ur, tekur eldra bergið, Elsa sér-
hæfir sig í kortlagningu móbergsins
og hefur notið dyggrar aðstoðar
Snorra Páls Snorrasonar jarðfræð-
ings, og Guðrún Larsen hefur kom-
ið inn í verkið með gossögurann-
sóknir sínar. Hún hefur lengi verið
að vinna á Veiðivatnasvæðinu og
huga að gosefnum þar og það nýt-
ist nú við kortagerðina. Hefur þann-
ig náðst mikil og góð samvinna
milli margra einstaklinga, sem ekki
starfa endilega allir á þessum
vinnustað.
Við höldum áfram að tala um
eldvirknina á svæðinu og Elsa seg-
ir að gosið hafi hressilega þama á
okkar tíma. Má þar nefna Vatna-
öldugosið, sem landnámslagið frá
því um 900 er komið frá og gosið
í Veiðivötnum um 1480, sem hefur
verið geysilega öflugt. Gjóska hefur
þá fallið mest um hálendið, einkum
í norður og austur og breytt þar
landi. I gígunum hafa flest Veiði-
vötnin myndast. „Það sem einkenn-
ir landslagið þama er að allan gróð-
ur vantar. Vatnið hripar því niður
gegn um hraun og gjósku. Fyrir
þessi stóm gjóskugos hefur ástand-
ið verið allt annað, enda finnst þá
jarðvegur. Núna em á svæðinu
sandstormar sem rífa upp allan
gróður jafnóðum. Já, það er rétt, á
þessu svæði er kindin ekki söku-
dólgurinn. Áhrifin af gosum hafa
verið gífurleg þarna. En um leið
verður landið greiðfærara,“ bætir
Elsa við. „Ekki veitir af að komast
um á bíl, því að svæðið er stórt og
sumarið stutt. Þegar kemur inn
fyrir Gjáfjöll og Jökulheima er þó
víða aðeins fært fótgangandi og það
tefur mikið fyrir.“
Eitt af því sem komið hefur út
úr kortlagningu á jarðgmnninum,
sem Inga Kaldal jarðfræðingur hef-
ur séð um, er að skýr mynd hefur
fengist af jökulhörfuninni. Þar em
kortlagðar allar menjar um jökul-
inn, jökulrispur og það sem hann
hefur skilið eftir sig. Með því móti
má fínna hvar jökullinn hefur
staldrað við á undanhaldinu. Það
hefur hagnýta þýðingu því bestu
byggingarefnin myndast rétt fram-
an við jökuljaðarinn og því mikil-
vægt fyrir virkjunarframkvæmdir.
Ekki em vatnafarskortin síður
hagnýt vegna hugsanlegs leka úr
lónum við virkjanir. Gmnnvatnið
rennur oft í stríðum straumum
langar leiðir neðanjarðar og sprett-
ur svo fram í vatnsmiklum lindum.
Lindavatnið er uppistaðan í
Tungnaá á vetmm þegar jökulvatn-
ið er bundið í ís. En forsenda þess
að hægt sé að þekkja gmnnvatnið
er að þekkja berggmnninn. Þess-
vegna hefur kortunum þremur, sem
hér vom nefnd í upphafi máls, ver-
ið skipt svona upp. Ekki er hentugt
að hafa þau öll á sama blaði og
svona koma þau að bestum notum.
„Þessi kort em fyrst og fremst
hagnýt kort. Hvert kort er unnið í
ákveðnum staðli, sem hefur verið
settur saman hér að höfðu samráði
við aðra þá sem fást markvisst við
jarðfræðikortlagningu. Miklar upp-
lýsingar er að finna á svona kortum
og þau nýtast við margt annað, t.d.
vegna neysluvatns, byggingarefna
og gmnna mannvirkja í þéttbýli.
Kortin verða unnin eftir staðlaðri
kortblaðaskiptingu fyrir allt landið.
Landslagskort og gróðurkort em
líka í þessari skiptingu. Ef öll kort-
in em við höndina verður skemmti-
legra að ferðast um landið. Kort
opna svo margt fyrir manni og ^ft-
ir að hafa lært að nota þau, hafa
litir og annað sem þar er sýnt vissa
merkingu," sögðu þau Freysteinn
og Elsa að lokum.
Búrfellskortin hafa öll þtjú verið
gefin út í handhægri möppu með
skýringarbæklingum á íslensku eða
ensku. Og því má bæta við að
Vatnsorkudeildin á Orkustofnun
hefur gefíð út í bæklingi staðlaða
liti fyrir jarðfræðikort með litasýn-
ishomum, ásamt stöðluðu vinnslu-
ferli fyrir hreinteiknun og prentun
kortanna. Með þessari vinnu er
búið að leggja gmnninn að gerð
sambærilegra, staðlaðra jarðfræði-
korta í þessum mælikvarða, hvar
sem er á landinu.
TEXTI: Elín Pálmadóttir
Okkar landsþekkta víkingaskip erhlaðið
gómsætum réttum þannig að aliir finna
eitthvað Ijúffengtvið sitthæfi.

Þegar þú borðar af víkingaskipinu,
þá stjórnar ÞÚ þjónustuhraðanum.
FWIaðborðið samanstendurafeftirtöldum réttum:
Hreindýrapaté, graflambi, síldarsalati,
kryddsíld eða marineraðri síld, blönduðu
sjávarréttapaté, sjávarréttum í hlaupi eða
súrsaetum rækjum, marineruðum hörpu-
diski, ostafylltum silungsflökum, reyksoðn-
um laxi, gröfnum silungi, reyktum laxi, laxa-
salati í brauðkollum, hangikjöti, pottrétti,
hvítum kartöflum, heitu grænmeti, heitum
sjávarréttum íhvítvínssósu, hrútspungum,
sviðasultu, lifrarpylsu og blóðmör, lunda-
böggum, hákarli, ostabakka, ananastertu,
harðfiski, úrvali af meðlæti, brauði, smjöri,
ostum, kexi, ávöxtum o.fl.,o.fl.
Föstudaga, laugardaga og
sunnudaga bjóðum við aukþess
gómsæta íslenska heiðalambið
afsilfurvagni.
Veröpr.mannaöelnskr.!
Barnahlaöborðiö, þarsem börnin velja
sér að vild á sunnudögum:
Heitir kjúklingar, coctailpylsur, franskar, lamba-
kjöt, meiriháttar ís frá kokknum.
Öll börnin fá óvæntan glaðning frá starfsfólkinu.
Verð fyrir börn að 12 ára aldri kr. 500,-
Frítt fyrir yngstu börnin.
Á kvöldin býður Blómasalurinn uppá
fjölda sérstæðra sérrétta sem allir sannir sælker-
ar ættu að bragða.
Borðapantanir í síma 2 23 22.