Morgunblaðið - 13.12.1988, Blaðsíða 41

■■■■■
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 13. DESEMBER 1988
Frá fundi forsvarsmanna Arnarflugs og Flugleiða síðastliðinn laugardag. Þarna hittust Kristinn Sig-
tryggsson framkvæmdastjóri, Magnús Oddsson markaðsstjóri, báðir frá Amarflugi, Halldór Kristjáns-
son skrifstofustjöri samgönguráðuneytisins, Þórhallur Arason skrifstofústjóri Qármálaráðuneytisins,
og Bjöm Theódórsson og Sigurður Helgason forstjóri frá Flugleiðum.
Samvinna Arnarflugs og Flugleiða:
Bjartsýnn á að samvinna takist
- segir Magnús Oddsson hjá Arnarflugi
„ÉG SÉ ekki ástæðu til að ætla annað en að samvinna takist á ein-
hveiju af þessum sviðum, það er mín skoðun,“ sagði Magnús Odds-
son markaðsstjóri Araarflugs aðspurður um árangur viðræðna við
Flugleiðir um aukna samvinnu fyrirtækjanna. Þegar hafa forráð-
menn Arnarflugs og Flugleiða komið saman á tveimur fúndum um
málið og er sá þriðji boðaður á miðvikudag.
halda sig í öndunarveginum. Talið
er mjög sjaldgæft að þær berist út
í blóðrásina og með henni til ann-
arra líffæra. Þær fara ekki yfir
fylgju í fóstur ófrískrar konu og
valda því ekki fósturskemmdum eða
fósturdauða.
Ræktun inflúenzuveira
og bóluefhisgerð
Inflúenzuveirur ræktuðust í
fyrsta sinn úr sýnum frá sjúklingum
í Bretlandi árið 1933. Það voru
læknamir W. Smith, C.H. Andrews
og P. Laidlaw, sem það gerðu. Þeim
tókst að sýkja merði með inflúenzu-
veirum. Síðar tókst að rækta inflú-
enzuveirur í fósturhimnum í unguð-
um eggjum. Sú aðferð er notuð,
þegar inflúenzuveirur eru ræktaðar
til bóluefnisgerðar. Eggjunum er
ungað út í útungunarvélum í 10-12
daga og síðan er dælt í þau þekktu
magni af þekktri gerð inflúenzu-
veiru, þeirri undirtegund af A- eða
B-stofni, sem algengust var mánuð-
ina áður en bóluefnisgerðin var
ákveðin. Tveim dögum síðar eru
eggin kæld, svo að fóstrin, sem eru
að vaxa í þeim, deyi. Fóstur-
vökvarnir eru þá fullir af inflúenzu-
veirum. Þeir eru hirtir, vandlega
hreinsaðir og veirumar drepnar.
Að því búnu er þekktu magni af
A- og B-stofnum blandað saman í
hvem skammt af bóluefninu.
C-stofnar eru mildari og ekki venjan
að blanda þeim í inflúenzubólu-
efnið. Vegna breytileikans, sem er
í gerð inflúenzuveira, eru oft 2
stofnar af A-gerð og 1-2 B-stofnar
í hveijum skammti. Nú eru fáanleg
sérstaklega hreinsuð inflúenzubólu-
efni, sem gefa má mjög viðkvæmu
fólki, er þolir illa grófari gerðina,
sem áður er lýst. Sumir bólgna á
stungustað eftir sprautuna, sér-
staklega þeir, sem hafa oft verið
bólusettir, og sumir fá af henni hita.
Sá, sem verið er að sprauta í fyrsta
skipti, ætti að fá sér tvær sprautur
með mánaðar millibili, síðan eina á
ári eftir þörfum. Ónæmi eftir inflú-
enzubólusetningu er lélegt og end-
ist aðeins í skamman tima, svo að
bólusetja þarf á hveiju ári þá, sem
á að veija. Bólusetning frá síðasta
ári getur einnig orðið gagnslaus
vegna þess að veiran hefur tekið
breytingum síðan, og sýkir fólk,
þrátt fyrir eldri mótefni. Bæði við
sýkingar og bólusetningar hefur
komið í ljós, að fyrstu mótefnin, sem
viðkomandi maður myndaði gegn
inflúenzuveiru, vaxa og margfald-
ast við síðari kynni af mótefnavökv-
um inflúenzuveirunnar, þó að hún
hafi tekið miklum breytingum á
þeim tíma sem síðan leið. Þetta
fyrirbæri er nefnt á ensku „original
antigenic sin“ eða erfðasynd inflú-
enzuveirunnar. Það er með þessa
synd eins og aðrar erfðasyndir, að
hún vísar á upprunann.
í inflúenzuveirum eru kannski
ekki allir erfðaþættirnir virkir
hvetju sinni og kannski er þama
lykillinn að miklu betra inflúenzu-
bóluefni í framtíðinni, bóluefni, sem
er samsett úr fleiri og fjölbreyttari
mótefnavökvum en hægt er að
framleiða með því að sýkja unguð
egg. Erfðatæknin á kannski eftir
að færa okkur margfalt betra inflú-
enzubóluefni en við höfum nú.
Inflúenzuveirur hafa lengi verið
mikið uppáhald veiruerfðafræðinga
og þeirra mikla vinna á kannski
eftir að koma að enn meira gagni
í framtíðinni. Inflúenzuveirur eru
líklegar til að láta undan sérhæfðri
lyfjaðmeðferð í fyllingu tímans.
Lyfjameðferð gegn veirusóttum er
á tilraunastigi, en tilraununum
fjölgar og nær daglega vakna bjart-
ar vonir um árangur. Eyðnifarald-
urinn hefur seinkað ýmsum nauð-
synlegum verkefnum úr veirufræð-
um og sogað til sín bæði fjármuni
og vinnuafl, sem annars væru í
verkefnum á sviði bráðra veirusýk-
inga, t.d. tilraunavinnu við endur-
bætur á inflúenzubóluefni og gerð
lyfja gegn inflúenzu. Slík verkefni
eru ekki síður nauðsynleg. Eyðnin
er ekki eina sýkingin, sem veldur
dauðsföllum og alvarlegum veikind-
um.
Hveija á að bólusetja
gegn inflúenzu?
Á hveiju hausti þarf að athuga,
hveija er æskilegt að veija fyrir
inflúenzu og útvega nýtt bóluefni
þeim til vamar. Á hveiju vori send-
ir Heilbrigðisstofnun Sameinuðu
þjóðanna út forskrift að inflúenzu-
bóluefni fyrir næsta vetur. Þessi
forskrift er uppskeran af vinnu allra
þeirra mörgu, sem rækta og greina
inflúenzu í aðildarlöndum Samein-
uðu þjóðanna. Heilbrigðisstofnun
þeirra rekur tvær miðstöðvar, sem
safna öllum nýræktuðum inflúenzu-
veirum, bera þær saman og greina
breytingarnar, sem orðið hafa á
þeim síðan seinasta forskrift var
send út. Lyfjaverksmiðjur víða um
heim framleiða svo bóluefnið yfir
sumarið. Bóluefnið er þannig tilbúið
til afgreiðslu snemma vetrar, áður
en inflúenzan fer að stinga sér nið-
ur á norðurhvelinu. Sömu reglur
gilda á suðurhvelinu, aðeins mánuð-
imir em aðrir. Á norðurslóðum er
best að nota nóvember og desember
til að gefa inflúenzubóluefni, svo
að allir, sem það þurfa að fá, séu
bólusettir í tíma. Ef inflúenzan er
seint á ferðinni, eins og hún hefur
verið undanfarin ár, má auðvitað
halda áfram að bólusetja fólk eftir
nýárið. Best er þó að ljúica bólusetn-
ingunni af snemma vetrar.
Huga þarf að vöm gamalmenna
og sjúklinga með langvarandi og
illvíga sjúkdóma, sérstaklega
lungna- og hjartasjúkdóma. Líka
þarf að hyggja að erfíðismönnum
til sjávar og sveita, fólki, sem verð-
ur að stunda vinnu sína í hvaða
veðri sem er, þó að það sé lasið.
Algengt er að ýmsir starfshópar í
þjóðfélaginu séu bólusettir á hveiju
ári. Ekki er ástæða til að bólusetja
ungt og hraust innivinnandi fólk
árlega, nema sérstakt tilefni sé til,
t.d. störf, sem ómögulega mega
falla niður í fáeina daga, erfíð próf
eða ferðalög, sem fólk vill ekki
raska vegna veikinda. Ekki er
ástæða til að bólusetja heilbrigð
böm.
Þeir, sem þetta lesa, ættu að
athuga strax, hvort þeir sjálfír eða
þeirra nánustu hafa þörf fyrir inflú-
enzubólusetningu í vetur. Ef svo
er, ættu þeir ekki að draga að láta
bólusetja sig. \
Höfundur er prófessor í sýkla-
firœði við læknadeild Háskóla ts-
lands.
Magnús sagði að rætt væri um
átta svið starfseminnar þar sem til
greina kemur að auka samvinnu
fyrirtækjanna. Hann kvað Kklegast
að af samvinnu geti orðið varðandi
afgreiðslumál í Keflavík, viðhald
flugvéla og innkaup, þar sem bæði «
félögin hyggjast kaupa Boeing 737
þotur.
Viðræðumar hafa ekki skilað
neinum niðurstöðum ennþá og hjá
Flugleiðum vildu menn ekki tjá sig
um gang þeirra. Viðræðumar fara
fram að frumkvæði samgönguráð-
herra, Steingríms J. Sigfússonar, í
því skyni að leita leiða til að auka
hagkvæmni í rekstri félaganna með
aukinni samvinnu.
vistarheimili eru nú starfrækt hér
á landi og eru f þeim alls um 10.500
böm.
Skákmótið
í Belgrad:
Margeir
í 5. sæti
fyrir loka-
umferðina
MARGEIR Pétursson er í 5.-13.
sæti á skákmótinu í Belgrad,
hálfúm vinningi á eftir efstu
mönnum, þegar einni umferð er
ólokið. Helgi Ólafsson er í 14.
sæti ásamt fleiri skákmönnum,
en Jón L. Árnason er fyrir neðan
miðju. Mótið, sem er eitt sterk-
asta opna skákmót sem haldið
hefúr verið, er úrtökumót fýrir
næsta Heimsbikarmót í skák, og
komast 8 efstu í sérstaka úrslita-
keppni.
Efstir á mótinu, með 6V2 vinn-
ing, em Gurevítsj, Hulak, Psakhis
og Pigusov. Með 6 vinninga koma
Margeir, Plougajevskíj, Baseev,
Dorfman, Wilder, Dzandgava, Doc-
hojan, Naumkin og Svesnikov sem
Margeir teflir við í síðustu umferð-
inni í dag. Allir þessir skákmenn
em frá Sovétríkjunum nema Mar-
geir, Wilder sem er frá Banda-
ríkjunum og Hulak sem er Júgó-
slavi.
Helgi Ólafsson er með 5V2 vinn-
ing en Jón L. Ámason er með 4
vinninga. Alls era tefldar 9 um-
ferðir en þátttakendur em um 260
talsins.
Álit meirihluta Fósturskólanefiidar:
Fósturskólinn verði samein-
aður Kennaraháskólanum
Fósturskólanefrid leggur til að Fósturskólinn verði lagður niður
og menntun fóstra sett undir Kennaraháskóiann innan fimm ára.
Þá verði heimilt að stofria starfsbrautir í framhaldsskólum sem út-
skrifi fóstruliða, en það yrði þá nýtt starfsheiti yfir aðstoðarfólk á
dagvistarheimilum. Svavari Gestssyni, menntamálaráðherra, var af-
hent skýrsla nefúdarinnar í gærmorgun.
Nefndin var skipuð í febrúar á
þessu ári af Birgi ísleifí Gunnars-
syni, þáverandi menntamálaráð-
herra. Fimm af sex nefndarmönn-
um vom sammála um tillögurar,
en Gyða Jóhannsdóttir, skólastjóri
Fósturskólans skilaði séráliti. Hún
leggur til að menntamálaráðuneytið
skipi starfshóp sem geri tillögur um
aukið samstarf Fósturskólans og
Kennaraháskólans, en leggst gegn
því að Fósturskólinn verði samein-
aður KHÍ án þess að nýlegum lög-
um Kennaraháskólans verði breytt.
í tillögum meirihluta nefndarinn-
ar felst að menntun fóstra verði
flutt af framhaldsskólastigi á há-
skólastig. Gert verði ráð fyrir að
tvær starfsstéttir annist alla
umönnun bama á dagvistarheimil-
um; fóstmr, sem annist stjómunar-
og skipulagsstörf, og fóstmliðar,
sem annist önnUr störf. Fóstmliða-
nám taki þijú ár á framhaldsskóla-
stigi. Guðmundur Magnússon,
formaður nefndarinnar, sagði að
það væri vandamál nú að fóstm-
menntun væri hvergi hægt að fá
nema í Reykjavík og nefndin teldi
að auðveldara væri að fá þjálfað
starfslið á dagvistarheimili úti á
landi með því að framhaldsskólar
þar byðu upp á fóstmliðanám.
Um síðustu áramót vom fóstra-
störf á dagvistarheimilum 468, en
aðrir sem önnuðust uppeldi og
umönnun bama vom 821. Fóstur-
skólinn hefur brautskráð 1.140
fóstmr frá upphafi. Um 200 dag-
Frakkland:
íslendingar þurfa
ekki lengnr áritun
KRÖFU franskra yfirvalda um áritun vegabréfa íslenskra ferða-
manna sem hyggjast fara til Frakklands var aflétt síðastliðinn föstu-
dag, 9. desember. Krafist hafði verið vegabréfsáritunar fyrir íbúa
annarra landa en Evrópubandalagslanda siðan hryðjuverkaalda gekk
yfir Frakkland haustið 1986.
Leyfi til að ferðast til Frakklands
án áritunar er bundið við þriggja
mánaða dvöl í landinu og er fyrir
íbúa Vestur-Evrópu. íbúar EB-
landanna þurftu ekki áritun. Sé
dvalist í Frakklandi lengur en í þijá
mánuði, til dæmis við nám, þarf
að fá áritun.
Þau ríki sem áritunarskyldu hef-
ur verið létt af em auk íslands
Austurríki, Malta, Kýpur og Norð-
urlöndin.
Bandaríkjamenn, Kanadamenn,
Nýsjálendingar, Ástralir, Tyrkir og
íbúar Austur-Evrópu þurfa áfram
að fá vegabréfsáritun til að geta
heimsótt Frakkland, svo að nokkrar
þjóðir séu nefndar.