Morgunblaðið - 06.12.1990, Page 24

Morgunblaðið - 06.12.1990, Page 24
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDÁGUR 6. DESEMBER 1990 Ólafur Oddsson „Það að ala á óvild og fordómum í garð skóla- og menntamanna hefur hvarvetna leitt til mik- ils tjóns, og svo mun einnig verða hér. Því miður virðast ýmsir áhrifamenn hér á landi vera svo skammsýnir, að þeir skilja þetta ekki.“ ísland varð frjálst og fullvalda ríki 1. desember 1918. Um morgun- inn lögðu fulltrúar þjóðarinnar blómsveig á leiði Jóns Sigurðsson- ar. Á hádegi var íslenski ríkisfáninn í fyrsta skipti dreginn að húni við Stjórnarráðshúsið. Viðstöddum þótti stundin alvöruþrungin og einkar áhrifaríkt, er íslenski ríkis- fáninn blakti þar í fyrsta skipti. Tilfinninga- og hagsmunamál Þetta var langþráður áfangi, er þarna náðist og varð mörgum þetta mikið gleðiefni. Sjálfstæði íslands var og er að hluta til þessa eðlis, — þ.e. tilfinningamál, — og skal ekki lítið úr því gert. En margt gott leiddi af hinu nýja fullveldi íslands í hag- nýtu tilliti. íslendingum opnaðist peningamarkaður utan Danmerkur. Verslun og viðskipti færðust um margt frá Danmörku til annarra staða, er hagkvæmari þóttu. Stúd- entar lærðu nú að leita sér mennt- unar og meinningar í ýmsum lönd- um álfunnar, en það hafði verið fremur fátítt áður. Sjóndeildar- hringurinn víkkaði mjög, er athafn- amenn á sviði viðskipta og stúdent- ar og menntamenn tóku að róa á önnur mið. Án efa varð þetta Islend- ingum afar hagkvæmt. Fullveldið hefur reynst okkur vel Ymsar blikur eru nú á lofti í al- þjóðamálum, og þær munu vissu- lega hafa áhrif á okkur. Hér er ekki mælt með einangrunarstefnu. Við.þurfum að leita okkur viðskipta- sambanda og menntunar sem víð- ast, og við verðum að semja við erlenda aðila um okkar hagsmuna- mál og reyna að skapa hér einingu um það efni. En hafa verður hug- fast, að slíkir samningar mega ekki skerða fullveldi íslands. Fullveldið er einkum grundvallað á menningu okkar, tungu og sérstöku þjóðerni. Þetta er okkur vissulega mikið til- fmningamál. En það er okkur einn- ig mikið hagsmunamál. Ef svo illa tækist til, að fullveldið glataðist og menn hættu að huga að þeim verð- mætum, sem það er grundvallað á, þá yrðum við fátækt fólk, hluti af stórri heild eða voldugu ríki und- ir stjórn útlendra manna. Líklegt er, að fjármgn streymdi þá sem fyrr úr landi og einnig flyttust burt margir athafna- og menntamenn. Af þessu hlytist hið mesta tjón, og þetta má aldrei verða. Höfum í huga, að sl. 72 ár hafa orðið stór- kostlegustu framfarirnar í sögu þjóðarinnar. Vilji menn hlaupa til og fórna fullveldinu fyrir einhverja Um fullveldi íslands, for- sendur þess og framtíð Sigtúni 38*Sími: 689000 Holiday Inn - Bylgjan - Veröld en næstu áratugina var í Danaveldi harðskeytt stjórn, er lítt var hag- stæð íslendingum. Árið 1904 flutt- ist stjórn íslenskra sérmála til ís- lands, og var það auðvitað framfar- aspor. — Réttarstaða Islands kom mjög til umræðu árið 1908 vegna uppkastsins svonefnda. Vildu sumir ganga til samninga á grundvelli þess, en aðrir ekki. Því var hafnað í.kosningum, og menn urðu að bíða lengi eftir viðunandi breytingum. Árið 1914 hófst heimsstyijöldin fyrri, og komst þá nokkurt los á samband íslands og Danmerkur. Hugmyndir um sjálfsákvörðunar- rétt þjóða urðu æ skýrari. Danir sjálfir hugsuðu sér til hreyfmgs og vildu endurheimta hinn danska hluta Slésvíkur frá Þjóðveijum. Þetta varð okkur til happs, enda hlaut hið sama að eiga við í þessu efni um Slésvík og ísland. Danska þingið samþykkti skipan samninga- nefndar við Islendinga um samband landanna. Alþingi Islendinga valdi einnig sína fulltrúa. Einn þeirra var Einar Amórsson prófessor. Hann skrifaði um þetta efni fróðlega grein í Skími árið 1930, bls. 232 o.áfr. Einar segir, að styijöldin hafi fært bæði íslendingum og Dönum heim sanninn um,_ að íslandi gat ekki verið verndar von frá Danmörku í stórveldaófriði. Þvert á móti sæju allir þá hættu, er íslandi hlaut að stafa af sambandinu við Danmörku, ef hún lenti í ófriði. Forsendur fullveldis — tungan, þjóðernið, menningin Fyrir fundina með Dönunum settu íslensku nefndarmennirnir saman greinargerð í samráði við ráðherra um málefni íslands. Þar. var m.a. bent á sérstaka tungu ís- lendinga, sérstakt þjóðerni og sér- staka menningu íslensku þjóðarinn- ar. Þetta vora meginforsendur kröfu íslendinga um sjálfstæði þeim til handa. í fyrstu gengu samningafundir fulltrúa Dana og íslendinga illa, og vora jafnvel horfur á, að upp úr þeim slitnaði. En eftir marga fundi, langa og stranga, náðist að lokum samkomulag um frumvarp til sam- bandslaga. Það var samþykkt á Alþingi íslendinga með öllum greiddum atkvæðum gegn tveimur og einnig nokkra síðar í þjóðarat- kvæðagreiðslu, Danska þingið sam- þykkti einnig samninginn. — Ýmis mál voru þó samkvæmt samningn- um um hríð í höndum Dana, t.d. landhelgisgæsla, og einnig var Hæstiréttur Dana æðsti dómstóll íslendinga. Hvort tveggja hlaut að vera óviðunandi fullvalda ríki, enda var Hæstiréttur stofnaður tveimur árum síðar, og nokkra síðar tóku íslendingar að sér landhelgisgæslu hér við land. Með sambandslögunum urðu mjög mikilvæg þáttaskil í langri og harðri baráttu íslendinga fyrir stjórnfrelsi. ísland var viðurkennt fijálst og fullvalda ríki, og lýðveldið var stofnað rúmum aldarfjórðungi síðar, árið 1944. forystumaður í sjálfstæðisbaráttu íslendinga. Hann barðist fyrir sjálf- stæðu fjárhags- og fjárveitingavaldi Alþingis og einnig viðunandi lausn á stjórnskipun íslands. Ýmsir Stór- Danir litu á ísland sem bagga á danska ríkinu, og reyndar vora til íslenskir embættismenn, sem vora sama sinnis. En Jón Sigurðsson færði gild rök fyrir því með ítarleg- um sagnfræðirannsóknum, að Dan- ir hefðu um aldir stundað hér ijár- plógsstarfsemi, og því væri ísland samtímans í niðurníðslu. Jón sýndi fram á, að íslendingar þægju ekki styrk frá Dönum, heldur ættu þeir háar kröfur á hendur þeim, þar sem landsmenn hefðu verið sviptir eign- um sínum á liðnum öldum og mikið fé verið flutt úr landi. Jón birti um þetta efni ítarlega ritgerð í Nýjum félagsritum árið 1862. Ekki fékkst nein lausn málsins í bráð, og hennar var reyndar langt að bíða. Árið 1871 vora sett hin illræmdu stöðulög og nokkra síðar stjórnarskrá. Danir vildu með þess- um hætti einhliða ráða þessum mik- ilvægu málum til lykta. í fyrstu grein laganna sagði alveg ótvírætt, að ísland væri „óaðskiljanlegur hluti“ Danaveldis. Alþingismenn mótmæltu þessum lögum harðlega undir forystu Jóns Sigurðssonar. Óviðunandi staða íslands Lítið þokaðist í þessum málum, eftir Ólaf Oddsson Að undanfömu hefur mátt lesa í blöðum um ýmsar hugmyndir um fullveldi íslands, og sumir merin vilja jafnvel fóma því. Nokkuð hef- ur skort á að minni hyggju, að menn hefðu sögu fullveldisbarátt- unnar í huga. Hinn gleðilegi atburð- ur, stofnun hins fullvalda íslenska ríkis árið 1918, varð eftir langa, erfiða og harða baráttu. Þá sögu er nauðsynlegt að rifja upp öðra hveiju, þótt hún sé auðvitað kunn sögufróðum mönnum. Barátta Jóns Sigurðssonar Jón Sigurðsson forseti var lengi Við tökum smá forskot á jólin og leggjum á borð að höfðingja sið. Að sjálfsögðu er allt það besta úr íslenska búrinu, til dæmis heitt og kalt hangikjöt ásamt laufabrauði. Við lumum einnig á klassískum jólarétta- uppskriftum frá útlöndum og berum fram danska riíjasteik, sænska síldarrétti, gljáð grísalæri og margt fleira girnilegt góðgæti sem ómissandi er á höfðingjaborðum. Jólaglögg að hætti hússins. Jólahlaðborðið, í hádeginu og á kvöldin. Leitin að fallegasta piparkökuhúsinu. Móttaka á piparkökuhúsum hefst 8. desember. Skilafréstur er til 28. desember. Vegleg verðlaun. ★ Pitney Bowes Frímerkjavélar og stimpllvélar Vélar til póstpökkunar o. fl. OTTO B. ARNAR HF. Skipholti 9 -105 Reykjavík Símar 624631 / 624699

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.