Morgunblaðið - 20.12.1991, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 20. DESEMBER 1991
SAGNAÞÆTTIR OG PERS-
ÓNULEGUR FRÓÐLEIKUR
Bækur
Pétur Pétursson
Auðunn Bragi Sveinsson: Sitt-
hvað kringum presta. Þættir af
íslenskum prestum. Skuggsjá,
220 bls.
Klerkar hafa löngum verið al-
þýðu manna minnisstæðir og
spunnist hafa um þá sögur, jafnvel
þjóðsögur. Hlutverk prestsins og
staða eru víðtæk og oft vinnur þetta
fólk hin margvíslegustu störf jafn-
hliða og í tengsium við sjálft prest-
starfíð og tengist á þann hátt fólk-
inu við ýmsar aðstæður. Þetta á
ekki síst við presta sem starfa utan
Stór-Reykjavíkursvæðisins. Oft á
tíðum fínnst fólki presthlutverkið
þó framandi og gerir oftar en ekki
góðlátlegt grín að prestum, en á
stundum eru þeir síðasta haldreipið
sem leitað er til í sorg og erfíðleik-
um.
Þessi bók er ágætt dæmi um það
hvemig ýmiskonar sagnaþættir og
þjóðlegur fróðleikur verða til. Ein-
hver tekur sig til og varðveitir hjá
sér persónulegar minningar um sér-
kennilegt eða athyglisvert fólk og
atburði og segir öðrum frá. Þessi
tegund bókmennta lifir greinilega
enn og uppspretta hennar er óþijót-
andi. Hún er mannleg samskipti og
mannleg kynni — maður er manns
gaman. Á öldinni sem leið var fróð-
leikur af þessu tagi ekki settur á
prent fyrr en hann hafði velkst um
milli manna og slípast í munnlegri
frásögn áratugum og jafnvel öidum
saman, var þá bætt við og breytt
og oft urðu úr þessu magnþrungnar
þjóðsögur og þjóðsagnapersónur
sem greyptu sig inn í vitund þjóðar-
innar. Hin persónulega uppspretta
sagnanna hvarf í skuggann og þær
fengu eigið líf.
Höfundurinn er fyrrverandi
kennari og skólastjóri sem segir frá
kynnum sínum af prestum, saman-
lagt 65 prestum, ungum og göml-
um. Þeir eiga það sameiginlegt að
haf á einhvern hátt komið við lífs-
sögu hans sjálfs, þó mjög mismun-
andi sé. Höfundurinn hefur kennt
á ýmsum stöðum úti á landi og
þess vegna komist í snertingu við
marga klerka sem sinna fræðslu
og skólamálum. Þá var höfundur
einn vetur kennari við lýðháskólann
í Skálholti og áhugi hans á kristnum
menningararfí hefur leitt hann á
vit enn fleiri presta.
Hér er bæði um að ræða klerka
sem látnir eru fyrir áratugum og
ungt fólk sem nýlega hefur tekið
prestsvígslu. Bestu þættirnir eru
að vonum þeir sem byggja á nán-
ustu kynnunum. Þannig eru lýsing-
arnar á þeim prestum sem koma
við uppvaxtarsögu höfundar þær
bestu í þessu persónulega safni
hans. Þar er sagt frá því hvernig
sveitungarnir mátu klerka sína og
hvaða ímynd þeir fengu í hugum
fólks. Það sem eykur á gildi þeirra
er að höfundur fylgir sögupersónum
eftir og getur um feril þeirra allan.
Bókmenntir
Jenna Jensdóttir
Þráinn Bertelsson: Laddi.
Líf og saga. 1991.
„Af hveiju var ég svona heimsk-
ur, svona ljótur, svona asnalegur,
svona rosalega feiminn. Apabróðir-
inn í Hafnarfirði. Skrímslið unga,
heimskastur allra í bænum. Af
hveiju einmitt ég?“
Þannig er sjálfsmynd Þórhalls
Sigurðssonar frá bernskuárunum í
Hafnarfírði. Alinn upp af einstæðri
móður, við mikla fátækt, ásamt
öðrum bróður. Nokkur kjölfesta
voru móðurforeldrar á efri hæðinni.
Það forðar drengnum frá sálar-
háska að fljótlega uppgötvar hann
að með því að láta fíflalega og þykj-
ast vera einhver annar en hann er,
getur hann komið fólki til þess að
hlæja. Og smám saman aflar hann
sér vinsælda með þessu háttarlagi.
En bernskuminningarnar frá
Hafnarfirði eru líka tengdar hraun-
inu og hinum stórkostlegu ævintýr-
um sem það getur búið einmana
barni.
Ekki síður eru bjartir dagarnir
þegar drengurinn dvelur austur í
Miðey í Rangárvallasýslu hjá afa
og ömmu, föðurnum og tveim bræð-
rum sínum sem allir fluttu þangað
þegar foreldrarnir skildu.
Hæfileikaríkur, ungur maður
unir ekki við þá skikkan að nema
LEITIN
Verð kr. 1.680,-
Auðunn Bragi Sveinsson
Þetta á við um þættina um séra
Björn 0. Björnsson og séra Gunnar
Árnason.
En oft eru kynnin mjög lítil eða
jafnvel engin. Þannig byggir þáttur-
inn um merkisklerkinn séra Eirík
J. Eiríksson þjóðgarðsvörð á eftir-
farandi samböndum: „Hann [sr.
Eiríkur] kannaðist vel við mig, ekki
síst vegna þess að einn kennari við
skólann á Núpi, Arngrímur Jóns-
son, var bekkjarfélagi minn úr
mublusmíði hjá tilvonandi tengda-
föður sínum. Hann hafði svo sem
fengið smjörþef af heimsmenning-
unni, verið á Raufarhöfn í síldinni
með móður sinni og farið til Skot-
lands með félögum sínum, en ekki
var algengt að unglingar væru svo
forframaðir þá til dags.
Svo hefst lífshlaup Þórhalls Sig-
urðssonar, sem staðnæmist í
skemmtanaiðnaðinum. Innanlands
og utan og það gengur á ýmsu.
Best lætur honum þegar hinar ólík-
ustu fígúrur spretta út úr vitund
hans, taka af honum völdin og færa
honum um leið vinsældir og frægð.
Bak við leynist Þórhallur Sig-
urðsson, feimlnn, einlægur maður.
Svo feiminn, einn síns liðs, að hann
fer helst ekki í bíó fyrr en búið er
að slökkva ljósin, og yfirgefur stað-
inn áður en kveikt er á ný.
Það sýnist snjöll hugmynd að
láta hinar ýmsu persónugerðir, sem
Þórhallur hefur skapað koma fram
í bókinni, og segja sitt álit á sjálfum
honum. Á þann hátt upplýsast beint
hinir margslungnu hæfileikar hans
til þess að vera annað en hann sjálf-
ur.
Þótt Þórhallur Sigurðsson hleypi
lesanda ekki að sér þegar hann
ræðir af alvöru um sjálfan sig og
einkalíf sitt, þá kemur hann þar
betur út en margir þeir er feta
hávegi listarinnar.
Ljóðabók
eftir Kristján
Hreinsson
ÚT er komin bókin Mannhaf
eftir Kristján Hreinsson.
Þetta er ljóðabók og kvæðin 28
auk ljóðsins Mannhaf, sem bókin
bæði byrjar og endar á.
Þetta er fimmta ljóðabók Kristj-
áns. Hún er 90 blaðsíður, unnin
hjá Stensli hf. og Gutenberg, en
höfundur annaðist sjálfur útlit
kápu.
Kennaraskólanum, og minnist hann
oft á mig við sr. Erík, að sögn hans
í mín eyru“ - enda er þessi frásögn
oft á mig við sr. Erík, að sögn hans
í mín eyru“ - enda er þessi frásögn
þunnur þrettándi fyrir þá sem eitt-
hvað þekktu til þessa manns.
Stundum eru málfarið og stíllinn
yfírborðskennd og er það að vonum
því þráðurinn sem textinn er spunn-
in úr er oft þunnur. Það sem vant-
ar á persónuleg kynni er bætt upp
með því sem höfundur gerir sér í
hugarlund út frá orðspori. Betra
hefði verið að vinna betur úr þeim
þáttum þar sem höfundur þekkti
vel til en sleppa hinum.
Spyija má af hveiju þessi pers-
ónulegu minningabrot sem eru
mjög mismunandi eigi erindi í eina
bók. Um það verða lesendur að
dæma, en ekki er ólíklegt að fólk
sem heyrt hefur getið um ýmsa
þeirra sem þarna er frá sagt hafí
af því eitthvert gaman að bera hug-
myndir sínar um þá saman við
reynslu Auðuns Braga. Aðeins
nokkrar frásagnanna ná með tærn-
ar þar sem þjóðsögumar hafa hæl-
ana, en allt er þetta meira og minna
framlag til sagnaþátta af íslenskum
prestum.
Þórhallur Sigurðsson
Hann skilur eftir mynd af manni,
sem er sérlega viðfelldinn, hlýr og
vel hugsandi. Manni sem á alltaf
eitthvað gott að segja um samferða-
fólk sitt. Er tilbúinn að skrifa á
sinn reikning það sem miður hefur
farið í einkalífi, og þráir kannski
að vera í öðru en því sem hefur
verið hlutskipti hans til þessa.
Þráinn Bertelsson sýnir hér enn
hve vel honum tekst að vinna úr
þeim þáttum sem viðkvæmastir eru
í mannlegum samskiptum. Hann
kemur því mjög vel til skila hver
Þórhallur Sigurðsson í raun og veru
er.
Mikið af ljósmyndum er í bók-
inni, þær tala sínu máli. Bókin er
vönduð að málfari og allri gerð.
Ég held að allir sem þekkja hann
Ladda (hver þekkir hann ekki?)
ættu að lesa þessa bók.
Kristján Hreinsson
REDSTONE „CRAZYB0Y“
SJÓNVARPS-
LEIKJATÖLVAN
★ Fullkomlega samhæfð fyrir Nintendo-leiki. ★ Vélinni fylgir
fjöldi frábærra leikja, þ.m.t. Super Mario Bros. ★ 2 Turbo stýri-
pinnar og tengingar við sjónvarp. ★ Stereo-útgangur fyrir heyrn-
artól. ★ A/V-útgangur. ★ íslenskar leiðbeiningar.
Verðdæmi á leikjum:
Super Mario 2 kr. 2.980.
Super Mario 3 kr. 2.980.
Turtles II kr. 3.390.
Robocop II kr. 2.980.
Soccer kr. 2.980.
Double Dragon I kr. 2.780.
Double Dragon III kr. 2.980.
Top Gun 2 kr. 2.980.
Devil Boy I kr. 2.980.
Devil Boy II kr. 2.980.
Devil Boy III kr. 2.980.
Live Force kr. 2.980.
Batman kr. 2.980.
Chip and Dale kr. 2.980.
••
Verð:
Með 20 leikjum
kr.13.490 stgr.
Með 42 leikjum
kr. 14.990 stgr.
Með 76 leikjum
kr. 19.900 stgr.
TÖLVULAND
Borgarkringlunni, sími 91-688819
Laddi
vw HJÁIPUM
HJÁLPADU 0KKUR!
Munið heimsendan gíroseóil.
HJÁLPARSTOFNUN KIRKJUNNAR
t
I
I
i
i
i
I
I
i
I