Morgunblaðið - 21.12.1993, Blaðsíða 46

46
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 21. DESEMBER 1993
Hingað og ekki lengra
eftirHörð Torfason
Aldrei grunaði mig að ég ætti
eftir að setjast niður og þurfa að
skrifa grein til að vetja stöðu mína
sem trúbadúr því ég hef haft þá
skoðun að verk mín tali sínu máli.
En hvemig eiga verk að geta talað
sínu máli ef þeim er haldið frá neyt-
endum? Nú eru viðhafðir svo gegnd-
arlausir viðskiptahættir hjá plötu-
verslunum Spors hf. að mér blöskr-
ar. Þeir geta ekki réttlætt gerðir
. sínar með því að benda á eitthvert
hagsmunastríð þeirra við Japis, það
kemur okkur listamönnum ekkert
við. Japis er það fyrirtæki sem sýndi
mér þann velviija og skilning að
dreifa afurð minni þegar Spor hf.
neitaði. Og hafi Japis-menn þakkir
fyrir. En hagsmunaátök sín verða
þessir aðilar að leysa án þess að
láta það bita á okkur listamönnum.
En hvaða viðskiptahætti er ég
þá að tala um? Jú, satt er það að
þeir panta plötu en skelia henni síð-
an inn í rekka með öðru eldra efni
þannig að fólk sem kemur að versla
sér varla plötuna nema hafa fyrir
því að leita vel. Ég ætla hér að segja
ykkur sögu sem gæti lýst ástandinu
vel. Manneskja kemur inn í hljóm-
plötuverslun og biður um plötuna
mína Gull, sem er nýlega komin í
verslanir. Henni er sagt að platan
sé því miður ekki til. Manneskjan
fer í rælni sinni að róta í einum
rekka með gömium plötum og finn-
ur eintak af plötunni. Hún tekur
sigri hrósandi eintakið og fer að
afgreiðsluborðinu og segist ætla að
fá plötuna en þá er henni sagt að
því miður sé þetta eintak ekki til
sölu heldur aðeins notað til afspil-
unar fyrir viðskiptavini til að kynna
þeim plötuna. Með þessum aðferð-
um selur verslunin ekki plötuna
strax, sennilega einhvem tíma eftir
jól til að fá kaupverðið inn, dregur
úr sölu plötu minnar og fullyrðir að
það þýði ekki að panta fleiri eintök
þar sem platan seljist einfaldlega
ekki; þeir séu búnir að hanga með
eitt eintak hjá sér á annan mánuð.
Þetta er gott dæmi um óheiðarlega
sölutækni. Auðvitað ætti þeim ekki
að verða skotaskuld úr að hafa sér-
stakt borð þar sem allar nýjar ís-
lenskar plötur væm. En Steinar
Berg sagði í viðtali við mig að það
væri yfirlýst stefna fyrirtækis síns
að leggja enga áherslu á vörur frá
Japis. Reiði sína í samkeppnisstríði
' þeirra lætur hann því bitna á þeim
er síst skyldi; íslenskum tónlistar-
mönnum. Almenningur verður að
fá að skyggnast inn í þann heim

sem býr að baki plötuútgáfu og
skilja að hann er oft teymdur á
asnaeyrunum af fáum mönnum sem
reyna að einoka markaðinn með
ósvífnum söluaðferðum. Vafalaust
eru þeir búnir að rugla með auglýs-
ingaskrumi alian sjálfstæðan vilja
fóiks í þessum málum og þjálfa
sennilega starfsfólk sitt í að selja
eingöngu þeirra eigin framleiðslu
og helst ekki annað. Allar hljómplöt-
ur listamanna sem fara út fyrir
þeirra smekk í flutningi og frásögn
eiga ekki að seljast. Slíkar aðferðir
hafa iðulega verið gagnrýndar án
teljandi árangurs og hefur þar verið
fyrst og fremst samstöðuleysi lista-
manna um að kenna. En það er
athyglisvert og talar sínu máli hve
sjálfstæðum útgefendum hefur
íjölgað undanfarið. Astæðumar eru
helst þær að listamenn nenna ekki
lengur að láta þessa menn segja sér
fyrir verkum um hvað sé góð eða
slærn tónlist.
Ég hef verið sjálfstæður útgef-
andi síðan 1975 einfaldlega vegna
þess að ég neita að fara eftir boðum
og bönnum aðila sem ætla að ákveða
hvað ég má segja sem listamaður
auk þess sem ég hef valið leið í flutn-
ingi sem ekki er talin líkleg til vin-
sælda á svokölluðum vinsældalist-
um. Ég er mjög meðvitaður um það
og hef aldrei haft tilburði til að
komast á slíka lista; þótt þeir séu
einhver tryggasta auglýsing til að
auka sölu þá hef ég haft mínar efa'-
semdir um heiðarleika þeirra sem
standa að vali slíkra vinsældalista.
Ég hef ástæður til að ætla að þar
sé svindlað og svikið.
Að ég skuli hafa vogað mér að
fara ótroðnar leiðir í list minni hefur
reynst mér dýrkeypt. Þetta hefur
verið erfið ganga og ég hef þurft
að beijast fyrir rétti mínum, kannski
meira en flestir listamenn hérlendis,
en það er ábyrgð sem ég hef axlað
með ánægju því ég hef haft margt
að segja sem ekki telst vera vin-
sælt en hefur þýðingu fyrir okkur
öll sem þá heild sem nefnir sig þjóð.
í þeirri staðföstu trú hef ég starfað
og mun halda áfram að starfa. Ég
hef staðið í alla vega veðrum niðrá
torgi og vaðið á milli húsa til að
selja plötur mínar þegar dreifínga-
raðilar hafa neitað að dreifa vegna
þess að þeir ákváðu að platan væri
ekki söluhæf. En þá plötu seldi ég
í rúmlega 1.000 eintökum og fékk
hún góða umfjöllun gagnrýnenda
þar sem ég var að fjaila um óvana-
legar hliðar mannlífsins. Svo að
mínu mati brást dómgreind dreifíng-
araðila í því máli eins og svo mörg-
mm
Jólaþrennan
I
iS mmw •
Skemmtileg í SKÓINN
kjörin með JÓLAKORTINU
og gerir JÓLAPAKKANN
ennþá meira spennandi.
/f// ^
hAppaþrennan
hefrtírinningúinl
„Þeir geta ekki réttlætt
gerðir sínar með því að
benda á eitthvert hags-
munastríð þeirra við
Japis, það kemur okkur
listamönnum ekkert
við.“
um öðrum sem þeir telja sig vera
sérfræðinga í. Og það er einnig at-
hyglisvert að Steinar Berg og fyrir-
tæki hans Steinar hf. stærðu sig
af því að halda á lofti merki íslenskr-
ar tónlistar en í dag er hann ein-
mitt sá sem mestan skaða vinnur
henni með aðferðum sínum.
En margir listamenn eru ekki
saklausir í þessum efnum frekar en
aðrir. Margir þeirra virðast aðeins
stefna að því að gefa út plötu fyrir
jólin til að græða peninga og búið,
þess á milli heyrist ekki múkk frá
þeim, þeir starfa sem sagt ekki að
öðru leyti að list sinni. En þeir eru
oft háværir og gera óréttmætar
kröfur um athygli kringum afurðir
sínar á þessum tíma án þess að
eyða einni einustu krónu í auglýs-
ingar og vilja ekki skilja að oft eru
auglýsingar talsvert kostnaðarmeiri
en platan sjálf. Á mínum langa ferli
hef ég séð og heyrt marga koma
og fara og margt sagt og margir
listamenn hafa borið þungar ásak-
anir á útgefendur um þjófnað og
óheiðarleika. Mig grunar að margir
listamenn séu svo áfjáðir að skrifa
undir samninga að þeir gefí sér
ekki tíma til að lesa þá áður en
þeir skrifa undir og væntingar
þeirra séu ansi sterkt litaðar hollý-
wood-draumnum um auð og frama
og að þeir geri ekki minnstu tilraun
til að kynna sér þann kostnað sem
fýlgir því að gefa út plötu. Menn
ættu því að láta af rægingarherferð-
um sínum og vanda sig aðeins betur
í samningamálum og telji þeir sig
hafa verið hlunnfarna að sækja þá
mál sín af festu.
Það er fjárhagsleg áhætta að
gefa út hljómplötu og þá áhættu
hef ég hingað til tekið og mun halda
áfram að gera svo lengi sem ég hef
eitthvað að segja. Þetta er nokkkuð
sem fýlgir starfínu. En ég get ekki
og vii ekki lengur sætta mig við þau
bolabrögð sem nú eru notuð í plötu-
verslunum Spors hf. og mótmæli
þeim hér með. Ég hvet forráðamenn
Hörður Torfason.
Spors hf. til að breyta viðskiptahátt-
um sínum. Ágætu landsmenn, ég
skora á ykkur að skoða hug ykkar
vel áður en þið kaupið hljómplötur
og látið ekki sölufólk telja ykkur
hughvarf með blekkingum eins og
að platan sé ekki til eða hún sé
uppseld og þess vegna ættuð þið
að kaupa aðra plötu. Þeirra afurð.
Kynnið ykkur málin, skoðið fram-
boðið. Hlustið og veljið.
Bestu kveðjur.
Höfundur er trúbadúr.
Um plöntuframleiðslu
eftir Vigni
Sveinsson
Enn kasta garðplöntuframleið-
endur steinum úr glerhúsum sínum
að skógræktarhreyfíngunni og velja
nú Skógræktarfélagi Eyfirðinga
sérstaklega sem skotmark.
I grein Jóhanns Isleifssonar sem
birtist nú nýlega, var vitnað til svars
Hallgríms Indriðasonar við ásökun-
um garðplöntuframleiðenda og sett-
ar fram ýmsar spurningar, að því
er virðist í þeim tilgangi að gera
starfsemi félagsins og samskipti við
Akureyrarbæ tortryggileg. I grein
Hallgríms fólst svar við sumum
spurninganna, en rétt er þó að svara
athugasemdunum í örstuttu máli.
í gildi er samningur við Akur-
eyrarbæ um rekstur útivistarsvæð-
isins. Eins og aðrir samningar í
viðskiptum er hann kominn til
vegna þess að hann er hagstæður
báðum aðilum. Að sjálfsögðu greið-
ir verkkaupi hluta af launagjöldum
ekki síður en öðrum rekstrargjöld-
um er tengjast útivistarsvæðinu og
er það óviðkomandi rekstri gróðrar-
BOÐTÆKI
Kr. 13.250,-
Geymir 16 skilaboð
Innbyggður titrari
Batteríisviðvörum
Rafögn hf.
Ármúla 32
Sími 91-679720
Fax 679728
„Hafa ber í huga að það
er fyrst og fremst að
þakka dugnaði og elju-
semi skógræktarfólks í
landinu að markaður
fyrir tijáplöntur hefur
orðið til.“
stöðvar félagsins.
Varðandi það, hvort fram-
kvæmdastjórar eða eigendur einka-
rekinna gróðrarstöðva séu jafn-
framt á launum hjá opinberum aðil-
um, tel ég það ekki í okkar verka-
hring að svara því, en bendi spyrj-
anda á að kanna það mál innan
eigin vébanda. Vera má að hann
finni dæmi um slíkt.
Fráleitt er að gefa í skyn, að
þegjandi samkomulag ríki um að
skógræktarfélög greiði ekki sjóða-
gjöld. Innheimta sjóðagjalda af
framleiðslu afurða gróðrarstöðva
fer eftir ákvæðum reglugerðar nr.
393 frá 1990. Nokkur ágreiningur
hefur verið um fyrirkomulag
greiðslna, en niðurstöðu er að
vænta innan skamms.
Um aðgang að markaðnum og
jafna aðstöðu vil ég segja þetta:
Hafa ber í huga að það er fyrst og
fremst að þakka dugnaði og elju-
semi skógræktarfólks í landinu að
markaður fyrir ttjáplöntur hefur
orðið til. Þar hafa garðplöntufram-
leiðendur lítið komið nærri, en þrátt
fyrir það hafa þeir nú komið inn á
þann markað og notið góðs af hon-
um og ekki hefur verið við því
amast af hálfu skógræktarfélag-
anna. Að gefa það í skyn að skóg-
ræktarfélögin þrengi nú að hags-
munum Félags garðplöntuframleið-
enda hljómar því eins og hvert ann-
að öfugmæli. Það virðist hins vegar
oft gleymast, bæði garðplöntufram-
leiðendum og öðrum, að skógrækt-
arfélögin hafa alla tíð styrkt starf-
semi sína með sjálfboðavinnu og
félagsgjöldum og standa e.t.v. betur
að vígi í samkeppninni af þeim
ástæðum og tæpast getur það talist
óheiðarlegt. Þá er ástæða til að
minna á það, að starfsmenn þeirra
gróðrarstöðva, sem félag garð-
plöntuframleiðenda beinir spjótum
sínum að, byggja afkomu sína á
þessari framleiðslu, ekki síður en
eigendur stöðvanna, og þeir eiga
væntanlega ekki minni rétt til at-
vinnuöryggis og lífsafkomu þótt
þeir séu launþegar.
1 málflutningi garðplöntufram-
Vignir Sveinsson
leiðenda gætir nokkurrar skamm-
sýni. Með því að veitast að skóg-
ræktarhreyfingunni eru þeir einnig
að veikja sína eigin möguleika í
framtíðinni. Skógrækt er ekki að-
eins sá þáttur að framleiða plönt-
urnar, það þarf líka að gróðursetja
og hirða skóginn. Þeim þætti hafa
skógræktarfélögin ásamt sveitarfé-
lögum og ríki haldið gangandi, og
svo mun verða þar til ræktunin sjálf
fer að gefa af sér arð til að taka
þátt í þeim kostnaði. Verði þessar
árásir til þess að skapa neikvæða
afstöðu til skógræktar, er verið að
stofna framtíð hennar-í hættu og
þar með markaði fyrir framleiðsl-
una.
Að lokum: Þeir sem fara fram
með ásakanir á hendur öðrum um
ósæmilega hluti verða að gera ráð
fyrir því að þeim sé svarað af þeim,
sem að er vegið. Af hálfu Skóg-
ræktarfélags Eyfirðinga hefur verið
reynt að svara þeim ásökunum sem
fram hafa komið og mun þetta lát-
ið nægja á þeim vettvangi. Garð-
plöntuframleiðendur eru flestir
áhugamenn um skógrækt og
mundu gera sjálfum sér og skóg-
ræktarmálefnum mest gagn með
því að leggjast á sveif með skóg-
ræktarmönnum og stækka þann
markað sem fólginn er í framtíð
skógræktar í landinu og verður
vonandi að alvöru atvinnuvegi þeg-
ar fram líða stundir.
Höfundur er formaður
Skógræktarfélags Eyfirðinga og
stjórnarmaður í Skógræktarfélagi
lslands.