Morgunblaðið - 19.10.1994, Blaðsíða 7

(nQAISVHn5I0M KOOr <TrTMrxT^XA or anr\ 1 jTrj'7a’r ^
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 19i OKTÓBER 1994 7
FRÉTTIR
í TUNGNÁRJÖKLI er komin fram
brött bylgja eða hár og sprunginn kant-
ur inn á jöklinum sem mjakast áfram,
eins og sjá má á þessum myndum sem
teknar voru um helgina.
HELGI Björnsson, jarðeðlisfræðingur,
kveðst eiga von á að jökullinn muni
leggja undir sig nokkurra ferkílómetra
svæði áður en framskrið hans hættir.
MANNSKEPNAN er smá við hlið hrikaleika framskriðs Tungnárjökuls sem hleypur nú fram um 2 metra á sólarhring og vara
sérfræðingar eindregið við því að ferðalangar freisti að komast upp á jökulinn.
Sporður Tungnárjökuls byijaður að skríða fram
Hreyfist um
2 m á sólarhring
SPORÐUR Tungnárjökuls hóf að skríða fram
fyrir rúmri viku og hleypur jökullinn nú fram
um 2 metra á sólarhring. Fram til 1992 var
hraðinn um 30 metrar á ári.
Jöklaferð óðs manns æði
Að sögn Helga Björnssonar, jarðeðlisfræð-
ings hjá Raunvísindastofnun HI, mjakast jök-
ullinn nú fram á eins kílómetra breiðu svæði
en þess sé að vænta að jökullinn muni leggja
undir sig nokkurra ferkílómetra svæði sem
hann hefur hopað frá síðan hlaup varð í jökl-
inum um og eftir seinni heimsstyijöld. Hann
varar eindregið við að menn hætti sér upp á
jökulinn. „Slík ferð væri óðs manns æði, jök-
ullinn er hættulegur yfirferðar og vesturhlut-
inn með öllu ófær, sérstaklega nú þegar far-
ið er að snjóa í sprungur,“ segir Helgi.
Undanfarin níu ár hafa vísindamenn Raun-
vísindastofnunar í samvinnu við Landsvirkjun
fylgst með hreyfingum í jöklinum sem er um
300 ferkílómetrar að stærð, en fyrir um
tveimur árum varð ljóst að hreyfing í jöklin-
um ofanverðum, í um 1.1100-1.400 metra
hæð, boðaði að framhlaup væri hafið.
Syndandi á vatnspúða
„Síðan hefur stöðugt stærra svæði farið á
hreyfingu og núna fyrst gerist það að hreyf-
ingin nær niður á jökulsporðinn og hann fer
af stað,“ segir Helgi. Vísindamenn stofnunar-
innar fóru fyrir um viku um 2-3 km upp á
jökulinn að mælistikum sem þar eru og upp-
götvuðu að sporðurinn var farinn að hreyfast
fram. Tungnáijökuil hljóp seinast fram
1945-46 og hafa vísindamenn átt von á
hlaupi seinustu tvo til þtjá áratugi, þar sem
jökullinn hefur orðið brattari á hvetju ári.
Við mælingar 1985 varð vart við að hreyfing
jökulsins var tvöfalt minni en þyrfti til að
bera fram það sem á hann safnast, eða um
30 metra á ári í stað 60 metra. Fyrir vikið
varð jökullinn brattari og þykkari, sem hefur
í för með sér að spennan í jöklinum eyði-
lagði vatnsrásir undir honum. Þegar rásirnar
skullu saman dreifði vatnið sér undir jökulinn
þannig að hann syndir fram á vatnspúða
undir honum.
Árið 1992 jókst hraðinn síðan og er enn
að aukast. Næstijökull norðan við, Sylgjujök-
ull, er einnig farinn að skríða fram. „Síðujök-
ull var einnig á skriði fyrir nokkru, þannig
að segja má að stór hluti af vestanverðum
Vatnajökli hlaupi nú fram, sem hefur mikil
áhrif á afrennsli vatns frá jöklinum,“ segir
Helgi og kveðst reikna með að framhlaupið
í Tungnárjökli muni valda breytingum á af-
rennsli til Tungnár og auka aurburð og vatns-
rennsli í ánni og niður að virkjunum þar fyr-
ir neðan.
Mikil niður-
sveifla milli ára
Aflabrestur sumarsins í laxveiðiám, þegar aflinn
varð 20% undir meðallagi, og framtíð laxveiða
hér á landi var meðal þess sem rætt var á
ráðstefnu Alþjóða kvótakaupanefndarinnar og
Fróða í Reykjavík í síðustu viku.
PÉTUR Thorsteinsson yngri með 24 punda hænginn úr Svalbarðsá.
ALÞJÓÐA kvótakaupanefnd
Orra Vigfússonar og út-
gáfufyrirtækið Fróði hf.,
sem gefur út Veiðimanninn í sam-
vinnu við Stangaveiðifélag Reykja-
víkur, gekkst fyrir ráðstefnu í síð-
ustu viku. Þar komu fram fulltrúar
frá Hafrannsóknastofnun, veiði-
málastofnun, formaður Landssam-
bands stangaveiðifélaga, formaður
Landssambands veiðifélaga, auk
þess sem Orri Vigfússon flutti inn-
gangsorð.
Tveir þeir fyrstnefndu reyndu
að kryfja til mergjar hvernig á
aflabresti sumarsins stóð, en þeir
síðarnefndu ræddu stöðu mála frá
sjónarhóla sambanda sinna,
þ.e.a.s. útleigu- og verðlagsmálin,
minnkandi eftirspurn eftir auknu
framboði veiðileyfa, einnig hver
þróunin yrði í kjölfarið á slöku
veiðisumri. Árni ísaksson veiði-
málastjóri sagði í ráðstefnupúltinu,
að veiðin í sumar hefði verið 20
prósent minni heldur en meðalveiði
síðustu 20 ára og 27 prósent lak-
ari heldur en veiðin síðasta sumar.
Ekki nefndi Árni neinar tölur, en
við rifjum því upp, að heildar-
stangaveiði í fyrra var í kring um
37.000 laxar og var það 12,4 pró-
sentum lakari veiði heldur en 1992.
Þetta hefur því verið á góðri og
stífri niðurleið tvö síðustu sumur.
Árni ítrekaði þá skoðun manna
að kalt árferði 1993 liefði verið
megin skýringiri á lélegum laxa-
göngum og síðan hefðu komið til
veðurfarslegir þættir, langvarandi
þurrkar og hitar, sem geri veiði-
skap ávallt éffiðari. Hann sagði
að athuganir þær á gönguseiðum,
sem hefðu verið um langt árabil í
Elliðaánum, Núpsá í Miðfirði og
Vesturdalsá í Vopnafirði, hefðu
sannað gildi sitt. Menn hefðu
gjarnan einblínt á ástand í ánum
og ástand í hafi. Síður millibils-
ástandið sem gönguseiðin upplifi.
Nú hefðu nfenn séð góðan seiða-
stofn vaxa úr grasi og hefðu talið
ástand sjávar yfir höfuð gott. Samt
hefðu göngur brugðist. „Við þurf-
um nú að vinna út frá þessu,“
sagði Árni.
Jón G. Baldvinsson, formaður
Landssambands stangaveiðifélaga,
lýsti áhyggjum sínum með þróun
verðlagsmála í laxveiðinni, eftir-
spurn manna og fyrirtækja eftir
veiðileyfum hefði stórlega dregist
saman og þess væri ekki að vænta
að árnar fengu „eðlilega nýtingu"
eða bændur fengu aura í kassann
nema þeir tækju sig til og lækkuðu
verð á meðan markaðurinn aðlag-
aði sig ríkjandi aðstæðum. Böðvar
Sigvaldason, formaður Landssam-
bands veiðifélaga, sagðist aðspurð-
ur ekki geta svarað því einhliða
fyrir hönd aðildarfélaga LV hvað
þau hygðust fyrir í verðlagsmálum.
Þau mál væru öll í deiglunni um
þessar mundir og þá væri ekkeit
launungarmál að í undirbúningi
væri stórfellt markaðsátak veiði-
réttareigenda og nokkurra leigu-
taka erlendis, þar sem menn væru
sannfærðir um að ytra væru
áhugasamir veiðimenn sem vildu
koma hingað til lands til veiða.
Stórfiskar í Svalbarðsá ...
Svalbarðsá datt nokkuð niður í
veiði frá fyrra ári, gaf 150 laxa á
móti tæpum 400 í fyrra sem er í
nokkru samrænri við önnur vatns-
föll á þessum svæðum. Smálax
kom ekki í teljandi mæli og heildar-
veiðin byggist því að mestu á stór-
laxi. Og hvílíkir stórlaxar. Lengi
framan af sumri var meðalvigtin
í Svalbarðsá um 15 pund. í ágúst
kom svo reytingur af smálaxi sem
dró meðalþyngdina niður. Engu
að síður var hún 10,5 pund er upp
var staðið. Þrátt fyrir mikinn sam-
drátt er þetta ekki slæm veiði og
er þetta ekki langt frá því að vera
einn lax á stöng að jafnaði á dag,
en alls er um 184 stangardaga áð
ræða sem leyfilegt er að nota.
Fyrstu dagarnir eru hins vegar lít-
ið nýttir. Stærsti laxinn var 24
punda hængur sem Pétur Thor-
steinsson yngi'i veiddi í Svalbarðss-
elshyl á „Thunder and Lightning“
númer 10. Auk risans veiddust
margir 18 til 21 punds laxar. Vert
er að minna á, að Svalbarðsá gaf
stærsta lax landsins síðasta sum-
ar, 27 punda hæng, sem veiddist
í Dýjahvammshyl á flugu.
Sjóbirtingar ...
Sjóbirtingsveiðitímanum lýkur
núna 20. október og hefur rysjótt
veður markað spor í aflabrögð von-
góðra veiðimanna. Þó hafa ýmsir
fengið góðan afla. Eldvatn í Meðal-
landi hefur t.d. verið líflegra i haust
en oft áður síðustu ár og til að
mynda veiddist þar á dögunum 16
punda sjóbirtingur á flugu. Þá
hafa menn verið að fá góðar hrot-
ur í Tungufljóti. Einn hópur fékk
t.d. 26 fiska á dögunum, alla seinni
daginn af tveimur. Oveður tafði
menn fyrri daginn, en mokveiði var
er veðrið gekk niður. Voru fiskarn-
ir allt að 10 pund, en þó nokkrir
7,8 og 9 pund. Viku af október
voru komnir um 260 fiskar úr
Tungufljóti, þar af um 40 laxar,
en afgangurinn að niestu sjóbirt-
ingur, allt að 15 punda.