Morgunblaðið - 10.11.1994, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 10. NÓVEMBER 1994 31
Morgunblaðið/Kristinn
deildarstjóri á deild B-4 Borgar-
un deildarinnar í dag.
heim
idir
dregist aftur úr í launum. Aðrar
heilbrigðisstéttir hefðu á síðustu
mánuðum gengið frá kjarasamning-
um sem hefði skilað þeim einhverjum
launabótum. Sjúkraliðar hefðu hins
vegar verið með lausa kjarasamn-
inga í 19 mánuði.
Ingibjörg sagðist telja að kjör
sjúkraliða hefðu verið að versna á
síðustu árum. Sigríður tók undir
þetta: „Ég man að þegar ég byijaði
að vinna sem sjúkraliði var miklu
minna um að fólk tæki aukavaktir.
Fólki gekk betur að lifa af laununum
sínum. Kjörin eru mun verri í dag.“
Fer heim til veiks eiginmanns
Soffía Jónsdóttir, 74 ára, fer heim
til sín í dag, en hún býr í íbúð aldr-
aðra við Lindargötu. Hún sagðist
kvíða því dálítið sem tæki við, ekki
síst vegna þess að hún vissi ekki
hvaða þjónustu hún fengi heima.
Hún sagðist ekki vita hvort verkfall-
ið hefði einhver áhrif á þá þjónustu
sem veitt væri á Lindargötunni og
eins væri líkast til ekki hægt að
treysta á heimahjúkrunina á meðan
verkfallið stæði yfir. Maður Soffíu
er heima, en hann er einnig sjúkling-
ur. Soffía bar sig þó vel og sagðist
telja að þau hjónin myndu bjarga sér
þrátt fyrir þessa röskun.
„Þessar stúlkur eru með allt of
lítið kaup. Það er sama hvernig þær
þræla. Kaupið er alltaf lágt,“ sagði
Soffía og sagðist hafa mikla samúð
með sjúkraliðum. Hún sagðist bara
vona að verkfallið yrði stutt.
Mikil röskun
Hilmar Hálfdánsson er að koma
úr liðskiptaaðgerð á hné. Hann hefur
dvalist á B-4 í 6 vikur. Læknarnir
vilja ekki sleppa honum heim vegna
þess að skurðurinn grær hægt og
talsverð hætta er talin á að sýking
komist í skurðinn. Hilmar verður
f.uttur á aðra deild í dag og var að
búa sig til brottferðar þegar Morgun-
blaðið ræddi við hann í gær.
Hilmar sagði að þessu fylgdi heil-
mikil röskun. Starfsfólkið væri svo
mikilvægur hluti af spítalanum og
það tæki tíma að kynnast nýju
starfsfólki á nýrri deild og eins tæki
það tíma fyrir starfsfólkið að kynn-
ast nýjum sjúklingi. Hann sagðist
því koma til með að sakna þess
starfsfólks sem nú færi í verkfall.
Hilmar sagðist annnars taka þessu
öllum með jafnaðargeði. Verkfallið
kæmi örugglega verr við marga aðra
en sig.
Hilmar sagðist hafa mikla samúð
með sjúkraliðum. Starf þeirra væri
krefjandi og erfitt. „Það er bara
sorglegt að það skuli þurfa koma til
verkfalls. Menn eiga auðvitað að
drífa í að semja.“
Kosningarnar í Bandaríkjunum
Repúblikanar sáttfúsir en
öngþveiti í Washington
CLINTON á haugana, stóð á
límmiða aftan á gömlum
Chevrolet á leið frá kjörstað
í Boston á þriðjudagskvöld.
Bill Clinton Bandaríkjaforseti var
ekki sendur á ruslahauga sögunnar í
kosningunum en Bandaríkjamenn eru
með „munaðarleysingja í Hvíta hús-
inu“ eins og einn fréttaskýrandi orð-
aði það. Sjaldan hefur flokkur forseta
goldið annað eins afhroð í kosningum
tveimur árum eftir forsetakosningar.
Þýska fréttastofan Deutsche Presse-
agentur líkti niðurstöðunum við „jarð-
skjálfta“. Dick Cheney, fyrrum varn-
armálaráðherra, sagði að Clinton
hefði kallað yfir demókrata „þeirra
mestu niðurlægingu í 50 ár“.
Óánægðir kjósendur fóru greinilega
í manngreinarálit: þeir flæmdu demó-
krata úr sætum sínum um nánast öll
Bandaríkin en ekki einn einasti máls-
metandi repúblikani beið lægri hlut.
Clinton var ekki í framboði en kosn-
ingarnar snerust þó um hann og
frammistöðu hans og forsetinn getur
ekki fagnað niðurstöðinni: Demó-
kratar hafa misst meirihluta sinn í
báðum deildum þingsins. Repúblikan-
ar bættu við sig 52 sætum í fulltrúa-
deildinni og níu sætum í öldungadeild-
inni ef talinn er með demókrati, sem
gekk til liðs við þá að kosningum lokn-
um. Demókratar hafa glatað þeim
meirihluta, sem þeir höfðu meðal rík-
isstjóra og eftir kosningarnar verður
aðeins einn demókrati ríkisstjóri í
átta stærstu ríkjum Bandaríkjanna,
Lawton Chiles í Flórída.
Straumhvörf
Fréttaskýrendur eru famir að tala
um straumhvörf í bandarískum
stjómmálum. Demókratar hafi um
langt skeið haft yfirburði eftir því sem
neðar dregur í hinum pólitíska valda-
stiga. Repúblikanar hafa frá lokum
heimsstyrjaldarinnar síðari átt fleiri
forseta en demókratar voru að missa
meirihluta sinn í fulltrúadeildinni eft-
ir að hafa haft hann í 40 ár og þeir
hafa verið sterkari í flestum ríkjum
Bandaríkjanna. En nú virðast repú-
blikanar farnir að seilast til áhrifa
nær og nær grasrótinni.
Clinton gerði hvað hann gat til að
snúa kjósendum á sveif með fram-
bjóðendum demókrata. Tíu síðustu
dagana fyrir kosningar sótti hann
kosningafundi um öll Bandaríkin.
Þegar upp var staðið virtust margir
vera komnir á þá skoðun að hann
hefði átt að halda sig í Mið-Austur-
löndum, þar sem hann var að hlúa
að friði Araba og ísraela.
Nú er valdið hjá repúblikönum „og
við ætlum að nota það“, sagði Phil
Gramm, þingmaður repú- ------------
blikana í Texas, sigri hrós-
andi á þriðjudagskvöld.
Væntanlegir forsetar þing-
deildanna, Bob Dole öld-
ungadeildarþingmaður og
Newt Gingrich fulltrúadeildarþing-
maður, virtust öllu sáttfúsari.
Samstarf ekki útilokað
Dole sagði að úrslit kosninganna
væru „vantraustsyfirlýsing á Clinton"
en samstarf væri ekki útilokað. „Það
mun verða ágreiningur á milli okk-
ar,“ sagði Dole. „En ég vil að hann
viti að þrátt fyrir að hann hafi misst
meirihluta sinn höfum við ákveðnu
ábyrgðarhlutverki að gegna.“
Leon Panetta, starfsmannastjóri
Clintons, tók í sama streng og sagði
að nú gætu repúblikanar „ekki lengur
látið nægja að segja nei“.
Gingrich, sem um síðustu helgi
gekk svo langt að rekja það að móðir
í Suður-Karolínu skyldi drepa börn
sín tvö til frjálslyndis demókrata í
félagsmálum, virtist einnig reiðubú-
inn að hafa taumhald á tungu sinni.
Gingrich kvað kjósendur hafa sýnt
að þeir vildu gagngerar breytingar.
„Ef forsetinn er reiðubúinn til sam-
Miklum ósigri demókrata í kosningunum á
þríðjudag hefur veríð líkt við jarðskjálfta og
sumir tala um Clinton forseta sem „munaðar-
leysingjann í Hvíta húsinu“ að því er segir í
grein Karls Blöndals. Þá hafa þau straum-
hvörf orðið, að repúblikanar eru famir að
seilast til áhrifa nær grasrótinni en áður.
REPUBLIKANAR I MEIRIHLUTA
Repúblikanar unnu átta sæti af demókrötum í öldungadeild Bandaríkjaþings
sem tryggði þeim meirihluta í deildinni, sem er með 100 þingsæti
I
i
OLDUNGA-
DEILDIN
Skipting
Ríkin þar sem kosið var til
Öldungadeildarinnar
Vantraust á
Clinton á
forseta
starfs í því samhengi, þá sé ég ekk-
ert, sem stendur í vegi fyrir því að
við getum unnið saman í því að hrinda
í framkvæmd því, sem bandaríska
þjóðin hefur gefið til kynna að hún
vilji," bætti hann við.
Hægara sagt en gert
Það er auðvelt að lýsa yfir sam-
starfsvilja, en það á eftir að koma í
ljós hvort honum fylgir vilji til mál-
--------- amiðlana. Ef Dole og
Gingrich eiga við að þeir séu
reiðubúnir til samstarfs við
forsetann ef hann láti að
vilja þeirra, verði í raun
þeirra leppur - eru tvö löng
ár framundan þar sem allt mun fijósa
fast í höfuðborginni. Repúblikanar
munu leggja fram hvert frumvarpið
á fætur öðru án tillits til vilja Clint-
ons. Forsetinn verður kominn í þá
stöðu að þurfa að beita neitunarvaldi
við hvert fótmál eins og forverar hans,
Ronald Reagan á seinna kjörtímabili
sínu og George Bush.
Þessi staða er síður en svo óhugs-
andi. Repúblikanar í fulltrúadeildinni
eiga ýmislegt sökótt við demókrata.
í 40 ár hefur verið gengið framhjá
þeim í flestum málum. Þingmenn
demókrata hafa látið eins og þeir
væru ekki til, hunsað þá og virt vett-
ugi. Nú geta repúblikanarnir svarað
í sömu mynt.
Og nú geta demókratar í öldunga-
deildinni gripið til þess vopns, sem
Dole hefur valdið af mikilli fimi und-
anfarin tvö ár. Reglur deildarinnar
kveða á um að það þurfi 60 atkvæði
af hundrað til að stöðva málþóf og
þannig gátu repúblikanar talað hvert
Ekki áhrif á
utanríkis-
málin
frumvarpið á fætur öðru í hel. Repú-
blikanar hafa ekki nema 52 sæti í
öldungadeildinni og nú er þrætubókin
komin í hendur demókrata.
Horfa til Hvíta hússins
Repúblikanar eru einnig þegar
farnir að líta fram á veginn. Þeir vilja
meira; þeir vilja einnig leggja undir
sig Hvíta húsið þegar gengið verður
til forsetakosninga eftir tvö ár. Sam-
starf við Clinton gæti ------------
styrkt hann í sessi. Frétta-
skýrendur tala um að kosn-
ingabaráttan fyrir 1996
hafi hafist í gær og segja
að repúblikanar séu farnir “
að brýna hnífana.
Þegar er farið að velta vöngum
yfir væntanlegum forsetaframbjóð-
endum repúblikana og hafa auk Doles
og Gingrich verið nefndir tveir menn,
sem unnu með yfirburðum í ríkis-
stjórakosningum á þriðjudag: William
Weld í Massachusetts og Pete Wilson
í Kaliforníu.
Repúblikanar verða hins vegar að
hugsa sig vel um þegar þeir nota það
umboð, sem kjósendur gáfu þeim með
því að veita þeim meirihluta á þingi
og gera sér grein fýrir því að þegar
gengið verður að kjörborðinu árið
1996 munu kjósendur meta frammi-
stöðu þeirra á næstu tveimur árum.
Áskorun Perots
Auðkýfingurinn Ross Perot, sem
lét hrikta í tveggja flokka kerfínu
með forsetaframboði sínu fyrir tveim-
ur árum, sagði stuðningsmönnum sín-
um að ljá repúblikönum fylgi sitt og
gefa þeim tvö ár til að sýna fram á
að þeir væru traustsins verðir. Perot
lýsti yfir því að hann færi af stað
'með þriðja aflið i bandarískum stjórn-
málum ef niðurstaðan af sigri repú-
blikana yrði áframhaldandi öngþveiti
í stjórnkerfínu. f
Nú hvílir ábyrgðin á repúblikönum
og baksviðs bíður Perot færis.
Stefnuskrá Clintons mun nú þokast ,
til hægri og ef til vill verður ein afleið-
ing kosninganna sú að hann þurfi )
ekki lengur að hugsa um vilja fijáls- ;
lynda armsins í Demókrataflokknum
og geti þess í stað sveipað sig kufli
þess „nýja demókrata", sem hann
kvaðst vera í kosningabaráttunni fyr-
ir tveimur árum.
Rúmlega 300 frambjóðendur úr
röðum repúblikana söfnuðust saman
á tröppum þinghússins í Washington
fyrir tveimur mánuðum til að skrifa
undir svokallaðan „Sáttmála við
Bandaríkjamenn“. Þar sóru þeir að
knýja fram atkvæðagreiðslu um til-
lögur sínar á fyrstu 100 dögum næsta
þings, sem hefst 3. janúar. Þar á
meðal er að setja lög um hallalaus
fjárlög, setja mörk við því hve oft
má kjósa sama stjórnmálamanninn
til að gegna embætti (tillögur um slík-
ar aðgerðir voru á kjörseðlum í níu
ríkjum og voru alls staðar samþykkt-
ar), lækka skatta og láta stjórnir
hinna einstöku ríkja sjá um útgjöld
til félagsmála í stað miðstýringar frá
Washington. Clinton mun eiga erfitt
með að kyngja ýmsu í þessari stefnu-
skrá.
Áhrif á utanrikismál
Kosningarnar munu sennilega hafa
minnst áhrif í utanríkismálum. For-
setinn hefur meira vald til að snið-
ganga þingið í þeim efnum en í innan-
ríkismálum og hefur að auki átt nokk-
urri velgengni að fagna á þeim vett-
vangi. Er nóg að nefna Haiti, írak
og Mið-Austulönd í því sambandi.
Viðbrögð erlendra ríkisstjórna eru á
þann veg að lítilla breytinga sé að
vænta í utanríkisstefnu Bandaríkja-
manna. Þar gæti þó einn maður sett
strik í reikninginn: Jesse Helms. Hann
verður sennilega formaður utanríkis-
málanefndar öldungadeildarinnar. ''
Hann er mjög hægrisinnaður, hefur
engan metnað til frekari frama og
þarf ekki að hafa áhyggjur af þing-
sæti sínu. Það er því fátt, sem kemur
í veg fyrir að hann geri eins og hon-
um sýnist.
Kosningamar hafa ekki aðeins eflt »
repúblikana meira en nokkum óraði *
fyrir. Þær hafa skilið demókrata eftir 'i
í sárum. Það er þeim lítil huggun að *
Ted Kennedy skyldi halda öldunga- *
deildarsæti sínu í Massachusetts og ?
áhlaupi Olivers Norths hafi |
verið hmndið í Virginíu. |
Þeir hafa misst marga sína ‘
helstu leiðtoga. Mario Cu- |
omo, einn þeirra mælskustu l
talsmanna, tapaði ríkis- f
stjórakosningunum í New York. Anna |
Richards var steypt úr rikisstjórastóln- # <
um í Texas.
Valdabarátta meðal demókrata (
Nú hefst valdabarátta í þeirra röð- £
um og í þeim átökum má Clinton |
meira að segja vara sig. Tveir áskor- S
endur hafa verið nefndir: Bob Kerrey, |
þingmaður frá Nebraska, frá hægri '>
vængnum og blökkumannaleiðtoginn ,
Jesse Jackson frá vinstri vængnum.
Ef Clinton lítur á söguna staldrar
hann sennilega við kosningaúrslitin
árið 1946. Þá missti Harry Truman
meirihluta á þingi í hendur repúblik-
ana á miðju kjörtímabili sínu. Tveim-
ur árum síðar var Truman endurkjör-
inn og demókratar endurheimtu völd
sín á þingi. Síðan er liðin hálf öld og
nú eru tímar umróts og óvissu í
Bandaríkjunum. Þessar kosningar
virðast hafa markað þáttaskil en eft-
ir er að sjá hvort um er að ræða sveiflu
pendúlsins eða varanlegar breytingar.