Morgunblaðið - 23.11.1995, Side 34

34 FIMMTUDAGUR 23. NÓVEMBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 23. NÓVEMBER 1995 35
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI
FRAMKVÆMDASTJÓRI
RITSTJÓRAR
Árvakur hf., Reykjavík.
Hallgrímur B. Geirsson
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
FJÖREGGIÐ ER
FISKUR
HORNSTEINNINN að afkomu og eignum íslend-
inga á 20. öldinni er að langstærstum hluta sjáv-
arfang. Það eru auðlindir sjávar sem gera landið
byggilegt. Það eru því slæm tíðindi þegar Þorsteinn
Pálsson sjávarútvegsráðherra segir á fiskiþingi, að
alvarlegasta vandamálið í sjávarútvegi sé slæm um-
gengni við sjávarauðlindina. „Það er of mikið um að
menn hendi fiski og það er of mikið um að menn
svindli á vigtinni...“, sagði ráðherrann. „Við getum
ekki búið við þessar aðstæður lengur. Ef við tökum
okkur ekki á, þá mun skynsamleg fiskveiðistjórnun
hrynja.“
Það er ástæða til að fagna þessum ummælum sjáv-
arútvegsráðherra. Þau eru vísbending um, að hann
hyggist taka af festu á þeim vanda, sem m.a. var
fjallað ítarlega um í viðamiklum greinaflokki hér í
Morgunblaðinu sl. vor. Þar voru birt viðtöl við fjöl-
marga sjómenn og skipstjórnarmenn, sem staðfestu
frásagnir, sem gengið hafa manna á meðal um að
miklu magni af fiski væri hent í sjóinn. Menn hafa
of lengi látið sem ekkert sé í þessum efnum. í ræðu
sinni á fiskiþingi undirstrikaði Þorsteinn Pálsson
hrikalegar afleiðingar þess, ef ekki verður tekið til
hendi.
Sjávarútvegsráðherra skipaði á síðasta ári sam-
starfshóp, sem í voru fulltrúar hagsmunasamtaka
útgerðar og sjómanna, sem samdi skýrslu um þetta
mál. Á grundvelli hennar var lagt fram frumvarp á
Alþingi og komu fram fjölmargar athugasemdir við
það. Ráðherrann óskaði eftir því, að samstarfshópur-
inn tæki þær ábendingar til athugunar og hefur hópur-
inn nú skilað nýju áliti. Er nú unnið að því að breyta
frumvarpinu í samræmi við það.
í ræðu sinni á fiskiþingi sagði Þorsteinn Pálsson
ennfremur: „Mér er það alveg ljóst, að með lagalegum
aðgerðum leysum við ekki vandann að öllu leyti en
slík lagastoð er alger forsenda fyrir því, að við getum
tekið á vandanum.“
Hér er stórmál á ferðinni og vonandi tekst Alþingi
að afgreiða frá sér löggjöf, sem kemur í veg fyrir
þá umgengni um auðlindina, sem hér hefur verið
gerð að umtalsefni.
SMÁFISKASKILJA
TÆKNI ER þegar fyrir hendi, sem getur stórbætt
umgengni við fiskistofnana. Þar er um að ræða
smáfiskaskilju, sem þróuð hefur verið í Noregi, og
gefur svo góða raun, að um 90% af undirmálsfiski
skiljast úr botnvörpunni. Árangurinn er svo góður og
talinn svo öruggur, að skipum, sem búin eru smáfiska-
skiljum, er heimilt að veiða við Noreg á svæðum, sem
öðrum fiskiskipum eru lokuð vegna smáfisks í afla.
Ljóst er, að skiljur sem þessar auka tækifæri til
að stjórna stærðarsamsetningu aflans, svo og til að
koma í veg fyrir of mikinn afla. Þar með ætti freist-
ingin til að henda fiski fyrir borð að vera úr sögunni.
Guðni Þorsteinsson, helzti veiðarfærasérfræðingur
Hafrannsóknarstofnunar, hefur gert tilraunir með
smáfiskaskiljur hér við land. Hann segir tilraunirnar
hafa verið jákvæðar og sérstaklega hvað varðar þorsk
og ýsu. Erfiðar hefur gengið að skilja smákarfann
frá. Tillaga er til umfjöllunar á Fiskiþingi um að taka
smáfiskaskilju til notkunar hjá íslenzkum fiskiskipum.
Það er sjálfsagt og eðlilegt miðað við árangurinn af
notkun þeirra. Benda má á, að Norðmenn hafa samið
við Rússa um að smáfiskaskiljur verði notaðar við
veiðar í Barentshafi frá 1. janúar 1997. Norðmenn
telja, að þetta samningsákvæði sé stærsta skrefið til
fiskverndar, sem gripið hefur verið til á þessu haf-
svæði.
Morgunblaðið/Kristinn Ingvarsson
Ruth Richardson um skort á biðlund: „Þegar börnin mín leika þetta ágæta lag með Freddy Mercury, „Ég vil allt - og það strax“, þá fer hrollur um mig.“
Ruth Richardson, fyrrverandi fjármálaráðherra Nýja-Sjálands
Vil fremur virðingu
almennings en ást hans
RICHARDSON er 44 ára
gömul, dökkhærð, lítil,
grönn og fjörleg. Það er
erfítt við fyrstu sýn að
skilja hvers vegna þessi hressilega
kona olli svo mikilli úlfúð í stjiórnmál-
um heimalands síns en hún þykir
hörð í horn að taka og hvikar hvergi
frá trú sinni á gildi fijálslyndis og
markaðshyggju. Hún er lögfræðingur
að mennt og dóttir bónda, var at-
kvæðamikil í kvennabaráttu á átt-
unda áratugnum og sagði sig m.a.
úr kaþólsku kirkjunni vegna andstöðu
Páfagarðs við fóstureyðingar.
Þjóðarflokkurinn er hinn hefð-
bundni hægriflokkur Nýja-Sjálands
en hann fylgdi um áratuga skeið
stefnu ríkisafskipta og miðstýringar,
þrátt fyrir stefnuskrá á hægri nótun-
um. Árið 1981 settist Richardson á
þing fyrir flokkinn, aðeins þrítug.
Vegna hægristefnu sinnar var hún
fremur einangruð í flokknum í upp-
hafi. Hún komst þó fljótt til metorða
og var fjármálaráðherra frá 1990 þar
til eftir kosningarnar haustið 1993.
Þá hætti hún í ríkisstjórn og sagði
af sér þingmennsku ári síðar, náði
þó fyrst að koma róttækum tillögum
sínum um ábyrga íjárlagagerð í gegn.
„Forsætisráðherrann, Jim Bolger,
sem ekki er í eðli sínu einarður um-
bótasinni, ákvað að hægja á ferðinni,
treysta það í sessi sem áunnist hefði,"
segir Richardson. „Ég er ekki þeirrar
gerðar, taldi ekki að við ættum að
nema staðar. Þar sem mér var ljóst
að ekki væri fyrir hendi umbótavilji
fannst mér að ég væri búin að ljúka
hlutverki mínu í stjórnmálum. Þess
vegna hafnaði ég öðrum ráðherra-
embættum, gerðist óbreyttur þing-
maður.
Ég er með hreina samvisku, tel að
ég hafi með starfsbræðrum mínum
komið geysimiklum umbótum í fram-
kvæmd og það hafi svo sannarlega
borgað sig. En þetta tekur sinn tíma.
í stjórnmálum verður að taka áhættu.
Eftir hveijum verður munað, þeim
sem lét sér duga að vera í pólitíkusa-
leik eða hinum sem fylgdi réttri
Nýsjálendingar hófu fyrir rúmum áratug umbótatilraunir í efnahags-
málum sem vakið hafa athygli um allan heim. Ruth Richardson var
umdeildur fjármálaráðherra landsins 1990 til 1993 en hún beitti sér
einkum fyrir breytingum í frjálsræðisátt á vinnumarkaði og lagasetn-
ingu um endurbætur í ríkisrekstri. Krislján Jónsson ræddi við Ric-
hardson sem tók þátt í ráðstefnu um nýskipan í ríkisrekstri er Frið-
rik Sophusson fjármálaráðherra stóð fyrir í vikunni
stefnu? Bókin mín um stjórnmálaferil-
inn var metsölubók á Nýja-Sjálandi,
ég nýt virðingar þar. Fjármálaráð-
herra sem gerir réttu hlutina ætti
ekki að biðja um ást almennings held-
ur virðingu hans.“
Umbótamaður á skriðdreka
- Þú hefur sagt að þú vildir frem-
ur „aka skriðdreka á hindranir" en
leita að málamiðlun. Eru ekki mála-
miðlanir inntak og eðli lýðræðislegra
stjórnhátta?
„Nei. Málamiðlanir gáfu
okkur vonda stefnu. Mál-
amiðlanir valda því að
málum er frestað. Þær ollu
eyðileggingu, við ientum í
óðaverðbólgu og vaxandi
fjárlagahalla. Þær merktu
að ekki voru gerðar endurbætur á
vinnumarkaði. Málamiðlun merkir í
mínum huga að alit sé í góðu lagi
og þess vegna sé hægt að sætta sig
við lægsta samnefnarann, lélegustu
lausnina. Það var alls ekki allt í lagi.
Við byijuðum við skelfilegar aðstæð-
ur og við urðum að sýna forystuhæfi-
leika, ekki leita að málamiðlunum.“
- í bókinni segist þú hafa viljað
verða „stjórnmálamaður sem tekið
hefði á málunum, til góðs eða ills“.
Þetta hljómar nú ekki eins og eindreg-
in íhaldsstefna í mínum eyrum . . .
„Ég er róttækur íhaldsmaður.“
- Hafði Þjóðarflokkurinn raun-
Ríkisvaldið
veiti aðgang
að þjónustu
verulegt umboð kjósenda eftir kosn-
ingarnar 1990 til að gera jafn erfiðar
breytingar á samfélaginu og raunin
varð? Þið lofuðuð betri tíð.
„Já hann hafði umboð til þess.
Flokkurinn minn gerði eina slæma
skyssu hvað snerti kosningaloforð,
hann lofaði gamla fólkinu hærri bót-
um en gat ekki staðið við það.
I efnahagsmálum gaf ég sex lof-
orð: Að verðbólgan yrði 0% til 2%.
Það tókst. Vextir yrðu innan við 10%.
Það tókst. Opinber útgjöld sem hlut-
fall af þjóðarframleiðslu
myndu minnka. Það tókst.
Hlutfall skatta af þjóðar-
framleiðslu myndi minnka.
Það tókst. Eyða fjárlaga-
halla. Það tókst. Minnka
atvinnuleysi um helming.
Það tókst ekki á kjörtímabilinu, sem
er þijú ár, en nýjustu tölurnar sýna
að við erum búin að ná því markm-
iði. Við sögðumst ætla að auka frelsi
á vinnumarkaði og endurskapa stefn-
una í félagsmálum og það gerðum
við.“
- Þið gerbreyttuð aðstæðum á
vinnumarkaði með lögum um fijáls-
ræði í samningagerð um kaup og
kjör. Eru samflot úr sögunni?
„Stjórn Verkamannaflokksins ger-
breytti með lagasetningu aðferðum
við gerð kjarasamninga opinberra
starfsmanna 1988. Þetta olli í reynd
umbyltingu í ríkisrekstrinum en þeir
neituðu að koma á frelsi á vinnumark-
aðnum að öðru leyti, þ.e. í einka-
rekstrinum. Þess vegna settum við
lögin um starfssamninga, ECA-lögin,
árið 1990. Við vorum í reynd aðeins
að ná sama markmiði og í opinberu
samningunum."
- Eru verkalýðsfélög úreltar leifar
í nútíma samfélagi?
„Ekki ef þau laga sig að nútíman-
um. Um 25% launþega á Nýja-Sjá-
landi eru í launþegasamtökum. Hvers
vegna? Vegna þess að þau gæta hags-
muna þeirra, bjóða t.d. góð eftirla-
unakerfi, öfluga samningamenn í við-
ræðum við atvinnurekendur. Fólk
getur valið sér verkalýðsfélag til að
annast hagsmuni sína.
Nútímaleg verkalýðsfélög gera
gagn en félög með skylduaðild eru
úrelt. Félög sem beijast gegn breyt-
ingum er hafa aukna samkeppni í för
með sér, aukna framleiðni, þau eru
úrelt. Félög sem gæta þröngra sér-
hagsmuna sinna án nokkurs tillits til
þjóðarhagsmuna eru úrelt.“
- Sumir segja að best sé að hver
semji fyrir sig við vinnuveitandann á
jafnréttisgrundvelli. Er þetta ekki
eins og hver önnur tálmynd, það er
ekkert valdajafnvægi milli einstakl-
ings og öflugs fyrirtækis eða hvað?
„Það fer eftir ýmsu. Núna er skort-
ur á hæfu fólki. Ef ég kann á tölvur
eða önnur tæki eða hef einhveija
aðra hæfíleika snúast valdahlutföliin
við. Þá get ég sjálf verðlagt vinnu-
framlag mitt vegna þess að það er
skortur á því.
Hundruð þúsunda
kjarasamninga
Stóru samflotin. merktu að allir í
sömu samtökum, hvort sem bjuggu
í afskekktu .smáþorpi eða stórborg,
fengu sömu laun. Þetta er úr sög-
unni. Það er ekki lengur hægt að
taka alla þjóðina í gíslingu með því
að láta einn samning ráða úrslitum
fyrir alla. Nú er um hundruð þúsunda
kjarasamninga að ræða.“
- Hvað sem öllum umbótum líður,
verður ekki alltaf erfítt að leysa vanda
þeirra sem eiga erfitt með að læra
eitthvað nýtt, erfítt að fínna nytsöm
störf handa þeim?
„Vanda þeirra sem urðu út undan
vegna slæmrar stefnu áður fyrr?
Málið er að við erum að nálgast það
markmið á Nýja-Sjálandi að atvinnu-
leysi verði útiýmt og það merkir að
okkur virðist hafa tekist að tryggja
þá tegund hagvaxtar sem treystir
stöðugleika. Þetta er afturbati sem
íjölgar störfum.
Auðvitað er alltaf til fólk sem ekki
tekst að fóta sig í lífínu, fórnarlömb
gömlu stjórnháttanna, þetta þarf ekki
að vera því sjálfu að kenna. Sumum
þarf að hjálpa með rausnarlegum
hætti til sjálfsbjargar, aðrir geta auð-
veldlega bætt stöðuna með starfs-
þjálfun. Við höfum ekki hundsað
hagsmuni þeirra, öðru nær. En við
viljum fyrst og fremst móta stefnu
sem merkir að fórnarlömbin verði
ekki fleiri meðal næstu kynslóða.
Við hefðum ekki getað gert neitt
ómannúðlegra en að láta allt reka á
reiðanum. Við hefðum haldið áfram
á hnignunarbraut, atvinnuleysið hefði
aukist, fórnarlömbin sem ég nefndi
hefðu orðið enn fleiri. Að lokum hefð-
um við ekki getað haldið áfram að
hjálpa þeim sem þurfa opinbera að-
stoð.
Þetta er spumingin um að halda
fast við kalda skynsemi og hlýtt
hjarta. Köld skynsemin sagði mér að
nauðsynlegt væri að bæta og endur-
skipuleggja með þeim hætti að stöð-
ugur hagvöxtur yrði tryggður. Það
tókst okkur, ekkert annað vestrænt
land getur sýnt annan eins árangur.
Þetta var mannúðlega leiðin, okkur
var ekki sama um fólk, vildum ekki
láta það lenda í vanda sem það gæti
ekki komist út úr af sjálfdáðum. Þetta
eru ekki lög frumskógarins heldur lög
hagvaxtar og vinnu.“
- Þið einkavædduð símann og
járnbrautirnar, starfsmönnum fækk-
aði um meira en tvo þriðju hjá báðum
fyrirtækjunum. Hvemig er hægt að
verðleggja svo stór fyrirtæki á raun-
hæfan hátt?
„Við fórum öðruvísi að en Bretar
þegar gas- og vatnsfyrirtækin þar
voru einkavædd. Margaret Thatcher
lét verðleggja þau lágt til að auka
áhuga fólks á að kaupa hluti í fyrir-
tækjunum. Við létum bjóða í okkar
ríkisfyrirtæki, á venjulegum, við-
skiptalegum forsendum, og tilboðin
komu hvaðanæva að úr heiminum
þegar ég lét selja járnbrautirnar. Við
fengum gott verð sem samkeppni á
markaði ákvarðaði. Við létum einnig
bjóða í ríkisbankana, á endanum var
það aðeins einn aðili sem keypti þá
en verðið var ágætt.“
Einkavæðing úr höndum
stj ór nmálamanna
- Einkavæðing getur fengið á sig
óorð ef það eru útbreiddar grunsemd-
ir um að stjórnmálamenn séu að þjóna
sérhagsmunum með henni. Hafíð þið
komist hjá þessu?
„Já það höfum við, algerlega. Á
gátlista um einkavæðingu, sem ég
hef búið til, er tekið fram hvað stjórn-
málamenn þurfi að gera. í fyrsta lagi,
ákveða hvort selja eigi umræddar rík-
iseignir, í öðru lagi að láta undirbún-
ing sölunnar fara fram á hreinum
markaðs- og viðskiptaforsendum og
að lokum ákveða að selja. Mitt ráð
til stjórnmálamanna er að þeir skuli
forðast að skipta sér af sjálfu söluferl-
inu, þá fæst hæsta verðið.“
- Ætti smáþjóð eins og íslendingar
að leyfa útlendingum að bjóða í ríkis-
fyrirtækin?
„Vissulega, á Nýja-Sjálandi seldum
við útlendingum megnið af hlutabréf-
unum í opinberu fyrirtækjunum. Þið
eruð í 'sömu sporum og við vorum.
Þið hafið ekki sparað, skuldið mjög
mikið, vantar fjársterka aðila innan-
lands til að kaupa þessar eignir.
Við einkavæddum bankana, ekki
geta þeir farið burt með bankana.
Þeir verða að hagnast á kaupunum
með því að bjóða hagkvæm bankavið-
skipti í landinu. Þeir fara heldur ekki
burt með ijarskiptafyrirtæki eða járn-
brautir."
- Hvernig ætti stjórn fiskveiða að
vera háttað?
„Það er Ijóst að takmarka þarf
veiðar um allan heim með veiðikvót-
um til að hafa stjórn á þessum mál-
um. Séu sjómenn látnir einir um þetta
stunda þeir rányrkju.
Um leið og búið er að ákveða kvóta
hafa stjórnvöld búið til eignarrétt á
auðlind í eigu almennings, á sama
hátt og jarðnæði. Það er búið að fá
einkaaðila rétt til að nýta sér auðlind-
ina og hann ætti að greiða fyrir rétt-
inn. Þess vegna myndi ég mæla með
því að greiddur yrði auðiindaskattur.
Hvers vegna ætti að gefa mikilvægan
rétt eins og veiðileyfi?
Ég mælti með þessari leið á Nýja-
Sjálandi, auðlindaskatti en fékk ekki
mínu framgengt þá. Hins vegar tókst
mér að fá það í gegn að sjávarútveg-
urinn greiðir nú sjálfur fyr-
ir alla þjónustu við atvinnu-
greinina, þeir annast sjálfir
kostnaðinn við eftirlitið og
það er dýrt. Auðlindaskatt-
ur er enn á borðinu en
ákvörðun hefur ekki verið
tekin, hugmyndin sjálf
skynsamleg.“
- Fiestir telja að aukin opinber
útgjöld komi þeim til góða. Er stöðug
útgjaldaþensla óhjákvæmileg þar til
Ijóst er að skútan er að sökkva?
„Því miður virðist það vera svo að
flestir vilji láta hrunið sannfæra sig
fremur en heilbrigða skynsemi. Ég
vildi að heilbrigð skynsemi hefði allt-
af vinninginn en því er nú ekki að
treysta.
Ef aukin opinber útgjöld væru leið-
in til hamingju allra væru jarðarbúar
yfirleitt mjög hamingjusamir núna
af því að stjómvöld hafa alls.staðar
Róttækur
uppskurður
GENGIÐ hefur á ýmsu en hagfræð-
ingar um allan heim hafa undanfar-
inn áratug hrósað stjórnvöldum á
Nýja-Sjálandi hástöfum fyrir ein-
staklega skynsamlegar ráðstafanir
sem myndu í fyllingu tímans bera
árangur.
Efnahagsumbæturnar hófust í
raun með valdatöku Verkamanna-
flokksins 1984. Sljórnvöld komu á
frelsi í utanríkisviðskiptum, bundu
enda á niðurgreiðslur til landbún-
aðarins, fóru að breyta ríkisfyrir-
tælqum í hlutafélög og einkavæða,
komu á auknu frelsi á fjármála-
mörkuðum. Sainningagerð opin-
berra starfsmanna um kaup og kjör
var breytt, einstaklingar fengu
meira svigrúm og stjórnendur einn-
ig meira sjálfstæði. Hins vegar var
ekki komið á frelsi á vinnumarkaði
að öðru leyti. Seðlabankinn var
gerður sjálfstæður og skyldi sjá um
að halda verðlagi stöðugu.
Þjóðarflokkurinn tók við 1990,
hann kom á frelsi og sveigjanleika
á almennum vinnumarkaði og náði
tökum á ríkisfjármálunum, gerði
endurbætur í félagsmáhim. Fyrir-
tækjaskattar voru lækkaðir mikið,
launamunur hefur vaxið.
Richardson benti á að í reynd
hefðu tekjulágir einstaklingar stöð-
ugt verið að niðurgreiða félagslega
þjónustu fyrir þá auðugri, þessu
vildi hún breyta með því að tekju-
tengja ýmsar bætur.
Frá þriðja ársfjórðungi 199Í hef-
ur raunverulegur hagvöxtur á ári
sennilega verið um 3,5% til 5% að
meðaltali. Næstu áratugi á undan
var hann um eitt prósent að jafn-
aði. Nýjar hagtölur frá Efnahags-
amvinnustofnuninni, OECD, sýna
að í fyrra bættust við 74.000 ný
störf. Atvinnuleysi er nú eitthvert
hið minnsta í OECD-ríkjum, 6,1%
og 3% afgangur er á fjárlögum.
Verðbólga er lítil.
í fyrra kom Richardson í gegn
lögum um gerð fjárlaga þar sem
kveðið er á um skyldu ríkisstjórnar
til að birta nákvæmar upplýsingar
um eignir og skuldir ríkisins, eins
konar bókhaldsskyldu með sjálf-
stæðum endurskoðendum er eiga
að koma í veg fyrir undanbrögð.
Sex vikum fyrir kosningar verður
stjórnin að birta ítarlega skýrsíu
um stöðuna í ríkisfjármálum.
Einnig er kveðið á um skýr
grundvallaratriði sem fylgja beri
við gerð ábyrgra fjárlaga og verða
jafnt stjórn sem stjórnarandstaða
að sýna hvernig mæta beri nýjum
útgjöldum. Ríkisreksturinn verður
að sýna afgang á fjárlögum þar til
skuldir eru orðnar „viðunandi",
stefnt er að því að þær verði ekki
meiri en 20% af þjóðarframleiðslu.
Málamiðlanir
gáfu okkur
vonda stefnu
er rétt og við.“
reynt að leysa vandamáí með meira
fé. Þannig er það ekki í reynd, það
er hægt að vera með mikil ríkis-
útgjöld og ömurlega þjónustu við al-
menning.
Umbætur í þessum efnum eru
nauðsyhlegar af tveim ástæðum. í
fyrsta lagi, vegna þess að það eru
takmörk fyrir því hve miklu fé stjórn-
völd geta eytt og fengið að láni. í
öðru lagi þá verður að bæta opinber-
an rekstur með endurskipulagningu
til að nýta féð betur, fá betri þjón-
_________ ustu, betra framlag frá
starfsfólkinu, þess vegna
er nýskipanin sem ég hef
kynnt svo mikilvæg.
Fyrsta skrefið er að skil-
greina hlutverk ríkisvalds-
ins upp á nýtt, það gerðum
Valið hjá almenningi
- Þú vilt að almenningur fái val-
kosti í heilbrigðismálum, mennt-
un...
„Það er ekki nauðsynlegt að eiga
sjúkrahús til að veita almenningi heil-
brigðisþjónustu. Ríkisvaldið ætti að
forðast hlutverk eigandans en ein-
beita sér að því að greiða fyrir að-
gang að þjónustu, fela öðrum aðilum
að sjá um fjölmörg þjónustuverkefni,
reka eigin fyrirtæki eins og þau væru
einkafyrirtæki, á markaðsforsendum,
afnema æviráðningu. Það á síðan að
leyfa fólki að velja sjálft hvar það
kaupir þjónustuna.
Ég vil auka vald sjúklinga til að
velja, vald foreldra til að velja, vil að
hugað sé meira að neytandanum og
kröfum hans. Við reyndum að endur-
bæta heilbrigðiskerfið og mennta-
kerfið með því að bæta framlag stofn-
ananna og starfsfólks þeirra en ég
tel að við náum ekki fullum árangri
fyrr en við könnum betur hvað neyt-
endurnir vilja, látum þá fá féð í hend-
ur. Við eigum að segja við fjölskyld-
urnar: Hér er tékki fyrir menntun,
þið ákveðið hvar þið fáið hana. Öll
reynsla segir okkur að um leið og við
látum samkeppnina ráða ferðinni
verði árangurinn mun betri, þjónust-
an batni.“
- Þú ert alls ekki að mæla með
því að velferðarkerfið verði lagt niður
eða hvað?
„Nei og ég er alls ekki að segja
að ríkisvaldið eigi aðþætta afskiptum
af þessum málum. Ég segi að ríkis-
valdið ætti að endurmeta með hvaða
hætti það rækir þjónustuhlutverk sitt,
einbeita sér að því að greiða fyrir
aðgang að þjónustu og deila út verk-
efnum en ekki endilega að starfrækja
fyrirtæki og stofnanir til að sinna
þeim því að aðrir aðilar munu taka
það að sér. Hlutur ríkisins ætti að
minnka en ekki hverfa.
Fjármálaráðherra þarf fjármála-
markaði sem styðja þannig skynsam-
legar ákvarðanir í efnahags- og ríkis-
fjármálum. Hann þarf gott skipulag
og kerfi, góðar starfsaðferðir og laga-
setningu, lagaramma. Hann þarf
þaulhugsaða grundvallarstefnu hjá
ríkisstjóminni, slík stefna getur
reynst gott haldreipi.
Hann þarf á mörgum góðum
bandamönnum að halda því að ann-
ars nær hvatinn til að eyða núna og
senda börnunum okkar reikninginn
yfirhöndinni. Þennan slæma hvata
þarf að sigra til að ná góðum ár-
angri.“
- Oft er sagt að nútímamaðurinn
vilji láta launa sér strax fyrir allt
erfíði, hafi enga biðlund, einnig að
við kjósendur séum fljótir að
gleyma...
„Kannastu yið rokkhljómsveitina
Queen? Eitt af lögunum þeirra, ágæt-
is lag reyndar, heitir „I want it all
and I want it now“ [Ég vil allt - og
það strax].
Þetta er þjóðsöngurinn í allt of
mörgum löndum. Þegar börnin mín
leika þetta ágæta lag með Freddy
Mercury, „Ég vil allt - og það strax",
þá fer hrollur um mig. Við sjáum að
þetta er mikið vandamál í Bandaríkj-
unum þar sem stjórnmálamenn hafa
hlustað á kjósendakröfur af þessu
tagi allt of lengi.“
- Það hlýtur að vera mjög erfitt
og flókið verk að útskýra fyrir al-
menningi hvers vegna sársaukafullar
aðgerðir eru óhjákvæmilegar, fá fólk
til að skilja markmiðin, er það ekki?
„Það verður að reyna að ná góðum
árangri á einhveijum sviðum strax og
halda áfram að ræða málin við fólk.
Ef fólk veit ekki hvað er að getur það
ekki skilið eða sætt sig við að stjórn-
völd leiti að lausnum. Hvaða þörf er
á viðgerð ef ekkert er að? Fyrst þarf
að sýna fram á hvað sé að. Við þurf-
um að kunna góða aðferð til að lag-
færa ástandið og útskýra málið, fá
stuðning við það, allan tímann sem
þettá tekur.
Samskiptin við fólk og skýr mark-
mið, jafnt pólitísk sem efnahagsleg,
eru alltaf grundvallartriði.
Fólk metur
heiðarleika
Ég nýt álits núna, sennilega vegna
þess að ég er hætt í stjómmálum!
Fólk metur heiðarleika, einnig l\já
Roger Douglas, fyrirrennara mínum í
embætti meðan Verkamannafiokk-
urinn var við stjórnvölinn. Við gerðum
bæði það sem við töldum rétt og án
þess að velta því fyrir okkur hvaða
áhrif það hefði á stjórnmálaferilinn.
Góður árangur í efnahagsmálum er
oft dýrkeyptur í stjómmálum.
Umbætumar eru traustar í sessi, í
skoðanakönnunum lýsa tveir af hveij-
um þrem Nýsjálendingum stuðningi
við þá flokka sem vilja halda áfram á
réttri braut. Þriðjungurinn segist að
vísu myndu taka þá bijálæðislegu
áhættu að fleygja þessu öllu fyrir borð.
Það er öflugur meirihlutastuðningur
við að treysta umbætumar í sessi en
ekki fyrir því að ganga lengra.“