Morgunblaðið - 30.11.1997, Blaðsíða 12

12 SUNNUDAGUR 30. NÓVEMBER 1997
MORGUNBLAÐIÐ
E'
[ KKI eru allir á eitt sáttir um til hvaða
aðgerða sé vænlegast að grípa til
að tryggja að jörðin verði byggileg
um ókomna framtíð og sumir líta
jafnvel svo á að hækkun hitastigs á jörðinni
eigi eftir að hafa gott eitt í för með sér, að
lífið verði betra, uppskera verði meiri, fólki
eigi eftir að líða betur sökum hlýrra veðurfars
og þar fram eftir götunum. Umhverfíssinnar
hafa einnig kvatt sér hljóðs og látið í ljós
áhyggjur sínar og hvatt til róttækra aðgerða í
Kyoto.
Snjór er sjaldséður nú til dags
Fólk í Tókýó og nágrenni er nú farið að
merkja áþreifanlega sönnun þess hvaða áhrif
hækkandi hitastig jarðar getur haft á umhverf-
ið. Hið dáða íjail Fuji, sem rís 3.776 metra
yfír sjávarmál og er vinsælt viðfangsefni ljós-
myndara, virðist vera að skipta um ásjónu þar
sem gróður fetar sig nú upp fjaliið og klæðir
svæði sem áður voru sem eyðimerkur. Snjó-
hettan sem vanalega situr á toppi fjallsins er
orðin sjaldséðari og gróður er þar einnig farinn
að taka við sér.
Veðurfræðingar segja skýringuna
mjög líklega vera hlýnandi loftslag
sem megi rekja til gróðurhúsaáhrifa.
„Ég byijaði að fylgjast með fjallinu
af áhuga árið 1947,“ segir Tei Takagi,
80 ára, fyrrverandi starfsmaður hjá
skógræktarstöðinni í Numazu í Shizu-
oka héraði, í nágrenni fjallsins. „Um
þetta leyti, í október og nóvember
fyrir fimmtíu árum, var toppur fjalls-
ins vanalega hulinn tveggja metra
þykkum snjó og hægt var að renna
sér á skíðum niður brekkurnar."
Nú segir hann snjóinn hins vegar
vart sjáanlegan, jafnvel á blátoppi
fjallsins. Undir orð Tagakis tekur
Minoru Endo, 59 ára líffræðikennari
við Numazu Nishi framhaldsskólann
en hann hefur rannsakað ýmis um-
hverfisspjöll og breytingar á Fuji á
síðustu árum. „Vanalega settist snjór
á toppinn um 7 sinnum á ári en nú
getum við talist heppin ef það snjóar
einu sinni svo heitið geti.“
Á Hoeikako hryggnum, sem er í
miðjum hlíðum eldfjallsins, hefur
plöntugróður gert sig heimakominn
þar sem snjórinn er ekki lengur fyrir
hendi.
„Fyrir 40 árum var þetta svæði,
sem er 2.450 metra yfír sjávarmáli,
eins o g eyðimörk, þar var aðeins brúnn
sandur en nú er þar alit þakið gróðri
yfír sumarmánuðina," segirTagaki.
Þeir eru báðir sammála um að
ástæðu þessa megi rekja til hækkandi
hitastigs á jörðinni, það hækkar sam-
fara breýtingum á lofthjúpi jarðar sem
þykknar sökum útblásturs svokallaðra
gróðurhúsalofttegunda.
„Þetta er sönnun þess hvað getur
gerst og fólk getur séð það með berum
augum," sagði Endo.
Fuji-eldfjallið rís á mörkum Shizu-
oka og Yamanashi héraða og hefur
ekki gosið síðan árið 1707. „I upp-
byggingunni eftir seinni heimsstyij-
öldina hugsaði fólk ekki um hvað það
var að gera umhverfinu," segir Tag-
aki og á þar við framleiðslu á raf-
magni, bílanotkun, húshitun og orku-
stöðvar sem ýta undir bruna á óend-
umýjanlegum orkugjöfum sem valda
gróðurhúsaáhrifum.
Talið er að hitastig jarðar hækki
um 3,5 gráður fram til ársins 2100
miðað við núverandi þróun. Þetta mun
breyta veðurkerfum, leiða til hækkun-
ar sjávarborðs og breyta vistkerfum
eins og við þekkjum þau í dag, sam-
kvæmt upplýsingum frá Sameinuðu
þjóðunum.
Fulltrúi frá veðurrannsóknarstöð-
inni, sem er átoppi fjallsins, segir að
hitinn fari ótvírætt hækkandi. Meðal-
hiti á toppi fjallsins í nóvember á síð-
asta ári var -8,3 gráður á celsíus en
fyrir fimmtíu árum var hitinn -10,7
gráður að sögn fulltrúans.
Talið er að um 30.000 manns gangi
upp fjallið á hinu opinbera klifurtíma-
biliíjúlíogágúst.
Endo og Tagaki vonast eftir að
útkoman úr væntanlegum fundi í
Kyoto í byijun desember verði lofts-
laginu í hag. Þeir óttast að breytt
veðurfar hafi áhrif á landbúnað, upp-
skeru og matarframleiðslu í Japan og
vona að ber tindur Fuji verði fólki
víti til vamaðar. „Það er hálfsorglegt að hugsa
til þess að þurfa að venjast því að horfa á
Fuji snjólaust og algrænt."
Lífskjör versna
með minni útblæstri
En hvað gerist ef samþykkt verður í Kyoto
að gera bindandi samning um minnkun útblást-
urs gróðurhúsalofttegunda? Ljóst er að það er
ekki síst hinn almenni borgari sem verður að
taka á sig ábyrgð og draga saman seglin. í
nýlegri grein sinni í Japan Times skrifar Thom-
Jörðin hitnar og
Fuji bráðnar
Mikið er rætt og ritað í Japan þessa dagana um væntan-
lega ráðstefnu um loftslagsbreytingar sem fram fer í
japönsku borginni Kyoto í byrjun desember. Þóroddur
Bjamason kynnti sér það helsta sem ritað hefur
veríð og segír frá því hvemig hitinn er sagður farínn
að bræða þjóðarstolt Japana, Fuji eldfjallið.

cV'<
Presslink
FUJI-fjall gnæfir yfir umhverfi sitt og sést hér frá kappreiðabraut Tókýó-borgar. Japanir óttast
að tindur fjallsins verði ekki snævi þakinn I framtíðinni vegna hlýnandi loftslags.
það allt eins gerst að fyrirtæki í Japan flytji
framleiðslu sína til þróunarríkja sem hugsanlega
þurfi ekki að hlíta sömu losunarskerðingu og
önnur ríki. „Rétt hjá Japan eru lönd eins og
til dæmis Kórea og Kína, sem bæði myndu
taka japönskum fyrirtækjum fagnandi."
Þessari ábendingu greinarhöfundar er vissu-
lega óhætt að taka mark á enda hafa svipuð
sjónarmið komið fram í máli margra annarra
sem tjá sig um málið. Utblásturinn færist að-
eins á milli landa í stað þess að minnka, verði
þróunarríkjunum ekki gert að hemja útblásturs-
aukningu sína.
Moore segir að lokum að í raun telji hann
að gróðurhúsaáhrif, sem þýða hlýrra veðurfar,
séu einungis góðar fréttir fyrir Japani ogjarð-
arbúa alla. „Flestir Japanir og Bandaríkjamenn
munu annaðhvort græða á hækkun hitastigs
eða hún mun engin áhrif hafa á þá. „Mínar
eigin rannsóknir sýna að fólk muni verða hraust-
ara, lifa lengur og njóta lífsins betur í hlýrra
loftslagi. Fjöldaframleiðsla mun ekki verða fyr-
ir neikvæðum áhrifum af hlýnuninni, það verð-
ur minni ís og snjór og færri slæm vetrarveður
munu gera ferðalög auðveidari og veið-
ar á höfunum öruggari. Hitakostnaður
yfír vetrarmánuði mun minnka, öll
ræktun verður meiri og mun færa
neytendum og framleiðendum gæfu
og góðæri.“
Það eru þó fæstir á sömu skoðun
og þessi vísindamaður enda virðist
greining hans byggjast á skammsýni
og ekki vera í takt við niðurstöður og
spár vísindamanna almennt. Stephen
Hesse segir, í nýlegri grein sinni í Jap-
an Times, frá fólki í Kansai sem skip-
ar samtökin „Hópur 21“, en þau hrintu
af stað póstkortaherferð sem hefur það
að markmiði að gera fólk um allan
heim meðvitaðra um hvað er að gerast
í lofthjúpi jarðar.
Hópurinn hvetur alla sem vettlingi
geta valdið til að senda póstkort til
samtakanna fyrir ráðstefnuna í Kyoto.
Hópurinn leggur til póstkort sem á
stendur: Ég styð 20% skerðingu á út-
blæstri kolefna fyrir árið 2005.
Nálgast má upplýsingar um hópinn
á heimasíðu hans, http://web.kyoto-
inet.or.jp/org/s-world/cop3/
index.html.
Stjómendur samtakanna vonasttil
að safna um einni milljón nafna áður
en ráðstefnan byijar en við setninguna
mun 21 ungmenni færa ráðstefnunni
póstkortin. í hópnum verða böm, allt
frá reifabörnum til ungmenna 21 árs,
frá 21 þjóð. Með framtaki sínu ætla
samtökin að minna ráðstefnugesti og
samningamenn í Kyoto á hvað er í
húfí fyrir komandi kynslóðir.
Samningamenn ættu að hafa í huga
sögu af indíánaþjóðflokki í Norður-
Ameríku sem sagður er hafa tekið
ákvarðanir fyrir samfélagið með af-
komu næstu sjö kynslóða í huga. Áður
en ákvörðun var tekin hugleiddu öld-
ungamir hver áhrif hugsanleg ákvörð-
un þeirra myndi hafa á ófædd böm
þjóðflokksins og reyndu að gera ekk-
ert sem gæti haft slæm áhrif á næstu
sjö kynslóðir.
Vantar samstöðu í baráttuna
Víst er að ýmsir umhverfísvemdar-
hópar, jafnt japanskir sem alþjóðlegir,
munu fara til Kyoto og dvelja þar á
meðan ráðstefnan stendur yfír. í Ky-
oto búa reyndar margir þekktir um-
hverfissinnar og þar á meðal einn
þekktasti umhverfissinninn í Japan,
Bandaríkjamaðurinn David Kubiak,
sem hefur látið umhverfísmál og mann-
réttindi til sín taka um árabil. Hann
er kunnur fyrir skrif sin í dagblaðið
Kyoto Joumal en hann hefur búið í
Kyoto í 17 ár. Hann er hræddur um
að ráðstefnan sé á góðri leið með að
snúast upp í dæmigerða japanska há-
tíð, þar sem ýmsir hópar umhverfis-
sinna og annarra óopinberra hags-
munahópa muni koma til Kyoto í þeim
tilgangi fyrst og fremst að ná athygli
fjölmiðla og koma málum sínum á
framfæri, hvort sem þar er um að
ræða skógareyðingu, kjamorkumál eða
hvalveiðar. Muni slíkir hópar leggja
mest upp úr því að ná inn smáklausum
um „sín mál“ í lokasáttmálann.
as Gale Moore, frá Hoover stofnuninni við Stan-
ford-háskóla í Bandaríkjunum, um hveiju jap-
anskur almenningur gæti staðið frammi fyrir.
„Raforka verður dýrari; orkufrek framleiðslu-
fyrirtæki gætu orðið undir í samkeppninni við
sambærileg fyrirtæki í löndum sem teljast til
þróunarlanda, svo sem Kína, Suður-Kóreu,
Tævan og Indlandi, sem margir telja að eigi
ekki að þurfa að draga úr utblæstri líkt og
önnur ríki; og útflutningur á japönskum bflum,
vélum og fleiru mun dragast saman,“ segir
hann í grein sinni. Hann heldur áfram ogtalar
um að þótt kjarnorkuver sinni stórum hluta af
orkuþörf Japana, þá hafí olíuknúin orkuver
mest að segja um raforkuverð til neytenda.
„Þau fyrirtæki munu þurfa að borga hærra
verð fyrir olíuna sem þau þarfnast sem neyðir
þau aftur á móti til að hækka verð á raforku
til neytenda. Bensín og disilolía munu hækka
mikið í verði og hafa þannig áhrif á verð alls
þess varnings sem hinn dæmigerði japanski
neytandi þarfnast," segir Moore. Hann bendir
einnig á að ef ákveðið verður að draga umtals-
vert úr útblæstri gróðurhúsalofttegunda geti
Regnhlífasamtök þessara hópa heita
Kiko Forum og eru 200 hópar og sam-
tök innan vébanda þeirra. Kubiak ef-
ast um gagnsemi þeirra. Vanalega
lætur hver hópur sig einungis eitt málefni varða
og fáir eiga í samvinnu. Þeir eru því í sam-
keppni um að koma sínum málum að. Kubiak
segist óttast að niðurskurðurinn, sem samið
verði um, verði svo lítill að litlu máli eigi eftir
að skipta fyrir umhverfið. Einnig furðar hann
sig á hve lítið er talað um og hvatt til rann-
sókna á nýjum endurnýjanlegum orkugjöfum í
Japan. „Sumir segja að svarið sé sólarorkan,"
segir Kubiak, „en í Bandaríkjunum til dæmis
hefur notkun á sólarorku dregist saman um
helming undanfarinn áratug."