Morgunblaðið - 30.11.1997, Blaðsíða 28

28 SUNNUDAGUR 30. NÓVEMBER 1997
MORGUNBLAÐIÐ
DRAUGASKIPIN í Gráhundafirði skipta hundruðum
og enda flest á hlið uppi í fjöru.
ÁRNI Málmfreðsson vélstjóri með risahumar, en slíkir
slæddust endrum og eins í trollið.
Skúli Elíasson var þrjá mánuði á
kolkrabbaveiðum í Máritaníu
„Staðurinn sem
Guð gleymdi“
Það var nöturleg sýn sem blasti við Skúla Elíassyni skipstjóra
þegar hann sigldi togaranum Vídalín upp að ströndum Máritaníu
sl. sumar. Hann segír hér Helga Mar Arnasyni af draugalegum
skipsflökum, bíræfnum ræningjum og horuðum kindum.

SKULI Elíasson skipstjóri með
vænan corbina-fisk.
SKALDBÖKUVEIÐAR eru með öllu bannaðar en
þó kom fyrir að þær lentu í trollinu.
SKÚLI Elíasson, skipstjóri á tog-
aranum Vídalín, var á kolkrabba-
veiðum við strendur Máritaníu sl.
sumar. Vídalín er í eigu íyrirtækis-
ins Vídalíns ehf. á Hornafirði en er
leigður Spánverjum sem gera út
skipið.
Máritanía er í Norður-Afríku,
markast af Senegal að sunnan, N-
Atlantshafi að vestan, vestur-Sa-
hara að norðan og Alsír og Malí að
austan. Landið er rúm ein milljón
ferkílómetra að stærð en strand-
lengja landsins er aðeins 754 km
löng. Máritanía var áður frönsk ný-
lenda en fékk sjálfstæði 28. nóvem-
ber 1960. Aætlaður fjöldi lands-
manna er rúmar 2,5 milljónir og
eru flestir þeirra múslimar.
Ofnýtt auðlind
Önnur af tveimur höfnum Márit-
aníu er í Nouadhibou sem liggur
fyrir botni Bahia de Cansado, víkur
sem skagar vestur úr Bahia de
Galgo eða Gráhundafirði. Grá-
hundafjörður teygir sig u.þ.b. 20
sjómflur inn í ströndina og liggur
frá suðri til norðurs. Cabo Blanco
eða Hvítihöfði er skagi sem af-
markar flóann að vestanverðu og
skýlir þar með Nouadhibou fyrir
Norður- Atlantshafsöldunni, sem
og ríkjandi norðanvindinum.
Skúli segir gríðarlegan fjölda
skipa gerðan út frá Nouadhibou.
Þar séu iðulega á mflli 130 og 140
kínverskir togarar, álíka margir
togarar frá Evrópu, auk þess sem
Máritanar geri sjálfir út 50 til 60
skip. Hann segir að í sínum huga sé
stunduð mikil ofveiði á þessum
slóðum sem endi fyrr eða síðar með
því að gengið verður endanlega frá
auðlindinni.
„Heimamaður sagði mér að í júlí
árið 1986 hefðu þeir fengið á einu
skipi um 115 tonn af kolkrabba. Við
þóttumst góðir ef við náðum 650
kflóum á sólarhring. Auk þess er
þarna fjöldi rússneskra verk-
smiðjuskipa sem eru á uppsjávar-
veiðum með risa flottroll á aðeins
15-20 faðma dýpi.“
Skúli segir að oftar en ekki séu
það skammtíma sjónarmið sem ráði
stjórnun á veiðunum. í landinu sé
stunduð nokkur námuvinnsla en
námurnar skili litlum arði. „Márit-
anar hafa sínar aðaltekjur beint og
óbeint af fiskveiðum og þá mest í
formi sölu veiðileyfa en þeir taka
allt að 30% aflaverðmætis erlendra
skipa í veiðileyfagjald.“
Flóinn fullur af
draugaskipum
Það fyrsta sem vekur athygli sjó-
farenda þegar þeir nálgast Nouahi-
bou er að sögn Skúla sá mikli fjöldi
skipa sem liggur við ankeri skammt
undan landi. Þar liggi fiskiskip af
öllum stærðum og gerðum, allt frá
smákoppum upp í stór og öflug
rússnesk verksmiðjuskip.
„Maður freistast til að halda að
skipin séu öll að bíða löndunar en
þegar nær kemur sér maður að
megnið af þessum flota liggur
þarna nánast í algeru hirðuleysi,
oftar en ekki yfirgefin, sum mar-
andi í hálfu kafi. Mörg þeirra hafa
verið þama í tugi ára en önnur eru
nánast ný, smíðuð eftir 1990. Skipin
liggja þama togandi þrjóskulega í
ankerisfestar þangað til þær slitna.
Þá leggja þau af stað í sína síðustu
ferð sem endar hvergi annarsstað-
ar en beint uppi í fjöra þar sem þau
bætast í hóp 130 flaka sem skreyta
fjörar og flóa, svo ömurlegt er upp
á að horfa.“
Óprúttnir
utanbæjarmenn
Skúli segir fjölda smábáta á ferð-
inni í flóanum, að þvi er virðist við
fyrstu sýn á stefnulausum þvælingi.
Þegar betur betur sé að gáð komi í
ljós að þessir smábátar skiptist
einkum í tvo hópa. Annars vegar
fiskimenn sem rói allt upp í 15 sjó-
mílur frá landi á opnum trébátum
og veiða kolkrabba í gildrur en hins
vegar „harkarana" sem hafi viður-
væri sitt af flutningum á milli skipa
og lands.
„Þeir síðamefndu eru eins konar
leigubílar eða leigubátar flóans en
meðal áhafna þeirra era oft náung-
ar sem virða eignaréttin lítils og
era þekktir fyrir vafasama hirðu-
semi. Þessi kallar hafa iðulega þann
háttinn á að þeir gera sér upp eitt-
hvert erindi til að komast um borð í
skipin að deginum til og kynna sér
aðstæður. Ef ekki er þeim mun
betri vakt á nóttunni er heimsókn
þessara skratta vís og eru þeir þá
jafnan fljótir að athafna sig, hirða
allt sem mögulegt er að koma í
verð. Þeir náðu þannig eitt sinn af
okkur þremur togrúllum að nætur-
lagi og í tvígang þufti ég að stugga
þeim frá skipinu. Það er reyndar
sammerkt með Nouadhibou og
merkum kaupstað á Norðurlandi,
ef einhver gerir eitthvað af sér þá
er það undantekningarlaust utan-
bæjarmaður. Þannig era þjófarnir
nær eingöngu frá Senegal og þá
sérstaklega frá Dakar, segja
heimamenn mér.“
Að sögn Skúla er margt ólíkt
með útgerðarháttum á Islandi og í
Afriku. Vinnulagið sé annað, auk
þess sem þar þekkist ekkert sem
heiti vökulög og ástandið væntan-
lega líkast því viðgekkst í sjó-
mennsku á Islandi um aldamót. A
yídalín var 19 manna áhöfn, tveir
íslendingar auk Skúla, en annars
Spánverjar og Máritanar.
Lifandi kostur
„Þeir vora flestir ágætir verk-
menn en það er ótal margt sem
okkur þykir óhugsandi en þeim al-
veg sjálfsagt. Eitt sinn sáum við
tvær kindur híma stjórnborðsmeg-
in á trolldekkinu á einu máritanísku
skipi, svo horaðar að telja mátti í
þeim rifbeinin á löngu færi. „Af
hverju eru þær með kindur um
borð?“ spurði ég fávís innfæddan
kunningja minn. „Þetta er kostur-
inn,“ svaraði hann rogginn eins og
ekkert annað væri sjálfsagðai-a.
„Þegar vantar í pottana þá...“ svo
dró hann fingur þvert á barkann á
sér svo ekkert varð misskilið. „Af
hverju era kindurnar svona horað-
ar?“ spurði ég. „Hér er ekkert gras
að hafa,“ svaraði kunninginn, hissa
á þekkingarleysi mínu. „Þeir bleyta
pappír í vatni og gefa skepnunum
að éta,“ bætti hann við. Og eftir út-
litinu á rollunum að dæma þá sá ég
enga ástæðu til að rengja hann.
Spölkorn frá lá einn af fjölmörg-
um kínverskum toguram sem
stunda veiðar við strendur Márit-
aníu. Ekki sá ég kindur þar um
borð en nokkrir mjóslegnir hundar
væfluðust um dekkið. „Er þetta
líka kostur?" spurði ég og ætlaði
aðeins að stríða kunningja mínum.
„Já,“ svaraði hann að bragði, „Kín-
veijum finnast hundar afbragðs
matur og þeir stela öllum hundum
sem þeir mögulega geta.“
Elsta atvinnugreinin
Skúli segist ekki hafa haft mörg
tækifæri til að kynna sér land og
þjóð. Hann hafi þó komist í land af
og til en sér hafí sýnst fátækt vera
mikil og víða ófagurt um að litast.
Hann hafi til dæmis farið í verslun-
arferð í aðalverslunarhverfi Nou-
ahibou.
„Þarna ægir öllu saman; alls kon-
ar verslanir, klæðskerar, skómak-
arar og slátrarar sem sér vart í fyr-
ir flugum. í stuttu máli sagt allt það
sem nauðsynlegt getur talist á
svona stað. Aðalflutningatækin eru
asnakerrur og varla verður þver-
fótað fyrir þeim þarna á Laugaveg-
inum. Annarleg lykt og trúarleg
tónlist hangir í loftinu, nokkrir
hundar, sem komast hjá því að
lenda í kjaftinum á Kínverjunum.
hlaupa snuðrandi á milli húsanna.
Eitt sinn vék sér að okkur svertingi
sem talaði hrafl í ensku. Hann
kvaðst vera frá Nígeríu og vera
umboðsmaður í elstu atvinnugrein
sögunnar og vera með nokkrai
ungar og fallegar stúlkur á boðstól-
um. Umboðsmenn fyrir Ghana-
stúlkur voru líka nokkuð áberandi í
þessum geira atvinnulífsins."
Þannig segir Skúli að í sínum
augum sé Nouadhibou staðurinn
sem Guð gleymdi, ekki beint ferða-
mannastaður í nútímalegum skiln-
ingi en gleymist trauðla þeim sem
þangað kemur.