Morgunblaðið - 30.11.1997, Blaðsíða 30

30 SUNNUDAGUR 30. NÓVEMBER 1997
MORGUNBLAÐIÐ
F.v. Ólafur Sigmundsson, Bjarni Sigurðsson og Helgi F. Halldórsson. Morgunbiaðið/RAX
VÖRUÞRÓUN VERIÐ L YKILL-
INNAÐ VELGENGNINNI
msnpnammsr
Á SUIMNUDEGI
► Formax er fyrirtæki sem á tíu ára afmæli um þessar
mundir og hefur vaxið mjög ásmegin síðustu árin. Ólafur
Sigmundsson stofnaði fyrirtækið í því augnamiði að smíða
tölvuborð, en fyrir sjö árum var ljóst að stefnubreytingar
var þörf. Hún var tekin eftirminnilega og í dag er Formax
leiðandi málmiðnaðarfyrirtæki sem sérhæfir sig í heildar-
lausnum fyrir viðskiptavini sína.
Eftir Guðmund Guðjónsson
OLAFUR Sigmundsson er
stofnandi og fram-
kvæmdastjóri Formax.
Hann er fæddur í Reykja-
vík árið 1948 og er eitt sjö systk-
ina. Hann segir að „menntalega
séð“ sé fljótskoðaður ferillinn. Hann
nam þó pípulagningar og var farinn
að vinna hjá íspan, en eins og hann
segir sjáifur þá er hann „handlaginn
að eðlisfari" og því fór hann skjótt
að „bjarga sér sjálfur", og komum
við nánar að því hér á eftir.
Ólafur stofnaði Formax ásamt
Birgi Bjarnasyni og fjölskyldum
þeirra beggja árið 1987. „Tilefnið
var,“ segir Ólafur, „að ég gaf syni
mínum tölvu í jólagjöf. Seinna fann
ég að drengurinn linaðist við lær-
dóminn og spurði ég hann út í það.
Hann sagðist hafa tapað allri að-
stöðu til að læra í skólabókunum
þegar ég gaf honum tölvuna. Tölvan
væri á borðinu og ekki pláss fyrir
annað. Þetta sló mig, ég hljóp út í
bílskúr og smíðaði tölvuborð, kom
með borðið til að hans að vörmu
spori og sagði: Nú geturðu lært.
Þetta reyndist stráknum strax svo
vel að mér datt í hug, þurfa_ ekki
allir á svona borði að halda? Á það
skyldi reyna og útkoman var vægast
sagt góð, ég hannaði fjölhæft tölvu-
borð og næstu þijú árin réðum við
markaðinum. Við eyddum allri sam-
keppni, m.a. með því að vera með
mun betri verð heldur en þeir sem
reyndu innflutning. Á þremur árum
framleiddum við 15.000 tölvuborð.
Við svoleiðis áttum markaðinn, að
um tíma var ekki sú tölvu- eða hús-
gagnaverslun í landinu sem ekki
hafði tölvuborð frá Formax á boð-
stólum. En svo fór þó að við þurftum
að fara að líta í kringum okkur eftir
öðrum valkostum."
Hvers vegna?
„Einfaldlega vegna þess að mark-
aðurinn mettaðist," svarar Ólafur.
í tengslum við tölvuborðaframleiðsl-
una varð til vísir að innflutnings-
deiid þar sem fluttir voru inn ýmsir
prófíltappar, hjól undir tölvuborð og
skyldar vörur. Fljótlega hófst einnig
framleiðsla á snyrtilínuiampanum
Paralamp, sem hafði verið í þróun
á vegum fyrirtækisins Samey sem
átti framleiðsluréttinn. Þegar leið
að því að tölvuborðin hættu að vera
rifín út, færðist Formax hægum en
öruggum skrefum í þá átt að verða
hefðbundið og alhliða iðnaðarfyrir-
tæki sem þekkt varð fyrir úrræða-
semi.
„Ég er alltaf að fá hugmyndir
og það sama má segja um sam-
starfsmenn mína, fyrirtækið snýst
mikið um það, sem sé að greiða úr
öllu því sem viðskiptavinurinn kann
að óska eftir. Finna heildarlausnir,
sama hvaða vandræði kunna að
vera í veginum," segir Ólafur.
Formax kúvendir...
Haustið 1989 keypti Formax fyr-
irtækið íshab og með því tvö stór
umboð, Habasit-færibandareimar
frá Sviss og Thorite færibandamót-
óra frá Englandi. Það átti eftir að
koma sér vel, en það var þó árið
1990 sem meira vægi hefur en þá
keypti Formax vélar og aðstöðu
Vélsmiðjunnar Meka og flutti að
Mýrargötu 2 í Reykjavík. Starfs-
mönnum Formax fjölgaði og m.a.
gengu tveir af fyrrum starfsmönn-
um Meka til liðs við Formax sem
hluthafar, þeir Bjami Sigurðsson
og Helgi F. Halldórsson, auk Þor-
kels Jónssonar, eiganda Sameyjar,
en hann ásamt Birgi Bjarnasyni
stofnfélaga Ólafs hafa nú horfið til
annarra starfa.
„Nú má segja að hlutirnir hafí
farið að breytast svo um munaði.
Meka hafði sérhæft sig í hönnun
og framleiðslu á margvíslegum bún-
aði til fískvinnslu. Sú þekking og
reynsla sem þar hafði safnast upp
fylgdi þeim Bjarna og Helga til
Formax sem gerði áherslurnar að
sínum eigin. Stefnan var óbreytt,
þ.e. þjónusta við útgerð og fisk-
vinnslu.
Við þróunarsöguna má svo bæta,
að árið 1992 keypti Formax fram-
leiðsluréttinn á Paralamp snyrtilínu-
lampanum af Samey. Þessi merki-
legi lampi nýtur nú 99% markaðs-
hlutdeildar á íslandi og vart undir
80% af markaðshlutdeiid heims-
markaðar. Stöðug vöruþróun hefur
verið í gangi með lampann eins og
raunar allar framieiðsluvörur fyrir-
tækisins og hefur það margborgað
sig, ekki síst á þann hátt að fyrir-
tækið hefur þannig sífellt getað
opnað sér dyr inn á ný svið sem
ella hefðu legið utan villtustu
draumóra okkar stjórnenda fyrir-
tækisins. Vöruþróun hefur verið lyk-
illinn að velgengni fyrirtækisins.
Til marks um uppsveifluna hjá
okkur fluttum við vorið 1996 af
Mýrargötunni í Faxaskála, eða úr
680 fermetrum í 1.600 fermetra og
er það í fullu samræmi við gang
mála hjá okkur. í dag skilgreinum
við okkur sem_ leiðandi fyrirtæki í
málmiðnaði á íslandi, leiðandi m.a.
í framleiðsluvæðingu, tækjavæð-
ingu og vali á starfsfólki. Við viljum
að til okkar ráðist aðeins þeir bestu
í faginu og það er mál okkar að það
hafí einmitt gengið eftir.“
Er hægt að skilgreina í einhvers
konar stuttu máli það sem þið eruð
að gera hjá Formax?
„Ég var að vona að þú spyrðir
að þessu. Sú þjónusta sem Formax
veitir er fjölþættari en margur
hyggur. Fyrirtækið er að 60-70%
hluta i ryðfrírri smíði, flutninga-
kerfi, helst fyrir matvælaiðnað, 20%
hluta í innflutningi og þjónustu á
iðnaðarvélum, færibandaíhlutum og
þess háttar, auk þess sem það sér
um samsetningu BDL færibanda-
mótora og framleiðir og markaðs-
setur Paralamp snyrtilínulampann.
En úrræðasemi í víðasta skilningi
þess orðs er aðalsmerkið. Fieira
gæti ég nefnt, auk innflutnings á
hágæða iðnaðarvélum af ýmsu tagi
er fyrirtækið einn stærsti þjónustu-
aðili á færibandareimum á íslandi.
Innan veggja Formax á sér stað
samsetning á þýsku BDL færi-
bandamótorunum en það eru þeir
mótorar sem flestir öflugustu fram-
leiðendur búnaðar fyrir matvæla-
vinnslu nota auk matvælaframleið-
enda um land allt. Þessi fjölbreytni
í þjónustu hefur sem dæmi þau
áhrif að taki fyrirtækið að sér fram-
leiðslu á færibandi, fer hönnun þess
fram í hönnunardeild fyrirtækisins,
smíðin í vélsmiðjunni, færibanda-
reimin er sniðin og soðin saman í
reimadeildinni og færibandamótor-
inn er settur saman í mótorsamsetn-
ingunni. Allt fer þetta fram innan
veggja fyrirtækisins. Eftir engu
þarf að leita annað.“
Hér og þar, mest þar...
Hvað eruð þið annars að fram-
leiða og fyrir hvern?
„Óhætt er að segja að seinni árin
hafa um 80% af framleiðslu okkar
verið fyrir erlenda aðila. Vaxtar-
broddurinn er einmitt þar um þessar
mundir. Markaðurinn heima fyrir
er sæmilega mettur eins og sakir
standa. Við eigum lista yfír eftir-
minnileg verkefni síðustu árin. 1991
hönnuðum við og settum upp búnað
í tveimur rússneskum frystihúsum,
sama ár gerðum við slíkt hið sama
í skelfiskvinnslu í Chile og sauma-
stofu í Úkraníu. Á árunum 1992-94
var mikið um að vera, þá gerðum
við vinnslulínur í fímm rússnesk
verksmiðjuskip, smíðuðum 2.000
ljós fyrir Þjóðarbókhlöðuna í
Reykjavík, hönnuðum og settum
upp alsjálfvirkt lagerkerfí fyrir
Mylluna/Brauð hf. auk þess sem við
hönnuðum og smíðuðum vinnslu-
dekk á nokkra togara, en sum þeirra
verkefna voru í samvinnu við fyrir-
tæki á borð við Marel, Póls rafeinda-
vörur og Kælismiðjuna Frost.
Árið 1995 unnum við heildar-
lausnir fyrir tvær fiskvinnslur í
Rússlandi. Verkið fól í sér vinnslu-
linur fyrir snyrtingu, niðursuðu,
reykingu og frystingu. Þetta er eitt
stærsta verkefni sem við höfum tek-
ið að okkur og var það unnið í sam-
vinnu við Verkfræðistofuna Meka.
1996 hönnuðum við og settum upp
alsjálfvirkt frystikerfí fyrir Síldar-
vinnsluna í Neskaupstað og laus-
frysti fyrir útgerðaraðila í Chile. Á
þessu ári höfum við lokið við tvær
fullkomnar vinnslulínur fyrir Chile
og erum nú að vinna að hönnun og
smíði á hálfsjálfviricu flutnings- og
frystikerfi fyrir ísfélagið í Vest-
mannaeyjum."
Hvað svo?
„Ja, í fyrsta skipti öll þessi ér er
það alls ekki ljóst enn þá. Það eru
þó ýmis jám í eldinum og það skýr-
ist á allra næstu dögum hvað verð-
ur.“
Verkefnið fyrir ísfélagið er langt
komið, lýkur í lok janúar og Ólafur
segir þá Formaxmenn hafa verið svo
lansheppna að vera „aldrei stopp“.
Ólafur segir verkefnið fyrir Síldar-
vinnsluna í Neskaupstað vera í raun
eitt risavaxið vöruþróunarverkefni
sem kostaði 70 milljónir. Niðurstað-
an varð sú að þetta heppnaðist full-
komlega og opnaði nýjar dyr fyrir
fyrirtækið. Við höfum nú þegar selt
kerfi númer tvö til ísfélagsins í
Vestmannaeyjum og vinnum nú öt-
ullega að markaðssetningu á því
erlendis. Við erum sannfærðir um
að tilrauna- og þróunarvinnan komi
til með að skila sér margfalt og
hefur hún reyndar gert það að vissu
marki nú þegar,“ segir Ólafur bros-
andi.
Hvað er annars að segja um stöðu
greinarinnar í landinu almennt og
samkeppni?
„Greinin hefur ekki verið burðug,
en hefur þó lagast mikið síðustu
árin. Það er að einhveiju leyti fyrir
okkar tilstilli, þannig höfum við
m.a. keypt vélar í málmiðnaði og
selt þær til samkeppnisaðila. Það
hefur hjálpað til að ná greininni
upp. Höfum eiginlega búið til sam-
keppni."
Það kveður við nýjan tón hjá þér,
áður eyddir þú allri samkeppni, en
byggir hana upp nú. Hvað veldur?
„Það er nú ósköp einfaldlega
vegna þess að í þessari grein er það
styrkur að hafa samkeppni. Er veru-
lega af hinu góða. Það hefur reynst
okkur mjög vel og ég held bara þjóð-
arbúinu í leiðinni. Upp úr slæmri
niðursveiflu hafa sprottið 4-5 góð
fyrirtæki og tel ég það mjög hollt
starfsumhverfi.
Að kynna sig...
Eins og Ólafur gat um áðan fram-
Ieiðir Formax að mestu leyti fyrir
viðskiptavini erlendis. Hann_ segir
að vaxtarbroddur sé lítill á íslandi
um þessar mundir en ails konar
möguleikar ytra. „Það varð bylting
í þessum efnum hér heima, en hún
er að mestu yfirstaðin. Okkur dugar
ekki að sinna einungis innlendum
viðskiptum. Þó má alls ekki gera
lítið úr heimamarkaðinum. Hann er
fyrirtækinu lífsnauðsynlegur, ekki
síst er mikilvægi hans ómetanlegt
fyrir alla vöruþróun. Við erum
þakklátir fyrir að hafa fengið tæki-
færi til að þróa og raungera hug-
myndir okkar. Við dáumst að hug-
rekki viðskiptavina okkar sem
kaupa óséðar lausnir sem aldrei
hefur verið beitt áður, þó við sjálf-
ir höfum alltaf haft óbilandi trú á
því sem við erum að gera,“ segir
Ólafur.
En hvað gerir Formax til að
kynna sig á erlendri grundu?
„Aðhald er geysilega mikilvægt
í þessum rekstri og það verður að
fara vel með fjármuni. Við höfum
því fetað okkur varlega áfram í
þessum efnum. Við erum svo
heppnir, að í samgöngulegu tilliti
er hægt að segja að heimurinn
hafi skroppið verulega saman og
við höfum lært smám saman að
markaðssetja okkur erlendis. Við
tökum þátt í sýningum og ráðstefn-
um, höfum nýlega farið inn á alnet-
ið, auglýst í erlendum fagritum og
fengið lofsamlega umfjöllun í þeim
auk þess sem fyrirtækið hefur ráð-
ið markaðsstjóra, enda munum við
á næstunni herða okkur í þessum
efnum, setja meiri orku og meiri
pening í þessa markaðssetningu.
Einn liður í því er að fara í nána
og aukna samvinnu við Verkfræði-
stofuna Meka. Hún er stórt mark-
aðsfyrirtæki og undirbýr nú með
okkur að koma framleiðslu okkar
og mottóum á framfæri. Við bind-
um að sjálfsögðu vonir við þetta
samstarf og reiknum með því að
eitthvað gott komi út úr því. Þessi
málmiðnaður er nefnilega nátengd-
ur matvælaiðnaðinum og það er
víða mikil uppbygging á því sviði.
Framleiðsla okkar, reynsla og hug-
vit eiga því bjarta framtíð á erlend-
um markaði í náinni framtíð,“ segir
Ólafur.
Og að lokum. Nú um helgina á
þetta merkilega fyrirtæki tíu ára
afmæli. Hvað á að gera til hátíðar-
brigða? „Við ætlum bara að eiga
góða stund með starfsfólkinu," seg-
ir Ólafur Sigmundsson.