Morgunblaðið - 30.11.1997, Blaðsíða 20

'VMfW/
»IT I|'Afjr'r f <:>

| h
20 SUNNUDAGUR 30. NÓVEMBER 1997
MORGUNBLAÐIÐ

Suðurskautsland
íshellán
Austurhluti >
> S.
•^jt-Suöurpóll
(esturhluti
wutslai
Ross-i
íshellai
Sanae ..rjjflbuliier'
JSr“tökustaðurinn <
er áx!6‘39’ V sem , J
einnig ét lengdar- / £
gráða Incjðlfshöföa &
Afangastaður
jeppamanna
0‘, 77'S
'Mckeívéý-fjöll \Suðurpóll,
Patriot Hillí
Leið íslensku
gðngumannanna
SOOkm
Morgunblaðið/RAX
SVÍARNIR lögðu til Magellan Meridian GPS
staðsetningartæki, fyrir ofan það sést gírékompás sem er
réttur, þrátt fyrir nálægð segulskautsins. Freyr og Jón
tóku með sér viðbótar GPS-tæki frá Magellan og Garmin.
Græna hnappaborðið við gírstöngina er fyrir sjálfstætt
aukarafkerfi. Það stjórnar m.a. dælum sem flytja olíu á
milli þriggja tanka. Þá má sjá tvær talstöðvar, VHF og
CB. Auk þess verða leiðangursmenn með HF-stöð,
Inmarsat-gervihnattasíma og fax.
Morgunblaðið/RAX
220V riðstraumsrafall, 3 kW, var settur í hvorn bfl. Kassinn
til hægri í farangursrýminu er spennujafnari og raf-
magnstafla. Þetta rafkerfí er fyrir tölvur og vísindatæki svo
sem íssjár og ísradara. Eins getur það knúið venjuleg raf-
magnsverkfæri. Öllum farangri var komið fyrir í sérstökum
vatnsþéttum áltöskum og ýmsu smádóti í plastkössum. Leð-
urtaskan inniheldur verkfæri. Nauðsynlegt er að festa allt
kyrfilega, því bflarnir steypa stömpum þegar ekið er hratt
yfír óslétta ísauðnina.
o o
Morgunblaðið/RAX
OLÍUMIÐSTÖÐ frá Ebersprecher hitar upp kælivatnið
áður en bfllinn er settur í gang á morgnana. Við
miðstöðina er vatnsdæla sem tryggir að öll vélin hitnar.
Hægt er að kveikja á miðstöðinni með tímarofa eða
handvirkt. Ef mikill kuldi verður getur verið þörf á að
láta miðstöðina hjálpa til að halda hita á vélinni undir
litlu álagi. Hægra megin við miðstöðina sést Gast-
Ioftþjappan sem verður m.a. notuð til að dæla lofti í
belgmikil dekkin.
LEIÐANGURINN er á vegum
Sænsku pólstofnunarinnar (SWED-
ARP). Jón Svanþórsson rannsókn-
arlögreglumaður hefur lengi verið
áhugamaður um pólferðir og lesið
mikið um landkönnuðina miklu.
Hann fékk þá hugmynd að jeppar,
breyttir að hætti íslenskra fjalla-
manna, væru hentugir til ferðalaga
um Suðurskautslandið. Af vélknún-
um farartækjum þar um slóðir hefur
helst verið notast við eyðslufreka og
þunga snjóbíla og skjóllitla vélsleða.
Jón hafði samband við SWEDARP
og eftir að Svíar höfðu kynnt sér ís-
lensku jeppana sannfærðust þeir um
getu þeirra við erfiðar aðstæður.
Jón bar hugmyndina upp við P.
Samúelsson ehf. í Kópavogi, um-
boðsaðila Toyota. Þar var ákveðið að
dótturfyrirtækið Arctic Trucks tæki
þátt í ævintýrinu og legði til tvo sér-
búna Toyota Land Cruiser-jeppa.
Þeir Freyr og Jón munu aka bflun-
um 3-5 þúsund kflómetra um snævi-
þaktar auðnir Dronning Maud-lands
og hásléttuna þar fyrir ofan.
Svíarnir verða með tvo Höglund-
snjóbfla, aukjeppanna tveggja, og 7-
8 vélsleða. A nóttunni verður einn
snjóbíllinn alltaf hafður í gangi til
öryggis.
Þátttaka tvímenninganna í rann-
sóknarferðinni er íyrst og fremst til
þess að reyna jeppa, sem breytt hef-
ur verið samkvæmt reynslu ís-
lenskra jeppamanna, við erfiðar að-
stæður í miklum kulda.
Ráðgert er að nota jeppana tvo
einkum til mælinga á þykkt íshell-
unnar inni á ísauðnum Dronning
Maud-lands, þar sem talið er að
kostir jeppanna, sparneytni og hröð
yfirferð, nýtist best. Verður ekið um
1.000 km frá ísjaðrinum inn á Suður-
skautslandið og hefjast borun og
radarmælingar á 77°S 0°W/A. Við
þessar mælingar verður notaður
snjóradai- og íssjá auk þess sem bor-
uð verður ein 300 m djúp hola eða
tvær 150 m með kjamabor og
nokkrar grynnri. Tveir verða í hvor-
um bíl og verða jeppamir hlaðnir
rannsóknartækjum og staðsetning-
arbúnaði.
Kuldaþolið aukið
Freyr Jónsson, tæknifræðingur í
aukahlutadeild Toyota, hefur haft
veg og vanda af breytingum Suður-
skautsjeppanna. Hann er starfsmað-
ur P. Samúelssonar ehf. og sérfræð-
ingur í jeppabreytingum, þraut-
reyndur jöklafari og þekkir getu og
takmarkanir sérbúinna jeppa betur
en flestir aðrir.
„Þessir bflar em í stómm drátt-
um eins útbúnir og íslenskir breyttir
jeppar, með nokkram smábreyting-
um með tilliti til þess mikla kulda
sem þarna er,“ sagði Freyr. Jepp-
amir em Toyota Land Craiser af
stærri gerðinni.
Jepparnir komu frá verksmiðj-
unni sérstaklega búnir til aksturs í
kulda. Þeir era með yfirstærð af raf-
geymum, upphitaða olíusíu, hægt að
draga hlífðargardínu fyrir vatns-
kassann og bflamir betur einangr-
aðir.
Við val á aukabúnaði og útbúnaði
bflanna var tekið tillit til hins mikla
kulda sem ríkir á Suðurskautsland-
inu. Aðeins var valinn þrautreyndur
búnaður og þekktur að lágri bilana-
tíðni. Þannig var ákveðið að hafa bfl-
ana með gormafjöðrun en ekki loft-
púðum, sem á vinsældum að fagna í
fjallajeppum. Það er ekki vitað
hvemig loftpúðar duga í miklum
kulda og ekki tekin sú áhætta að
þeir spi-yngi þegar á hólminn verður
komið. KONI Special D-höggdeyfar,
með olíu sem stirðnar ekki í kulda,
voru sérsmíðaðir fyrir þessa bíla.
Hitunarbúnaður er á eldsneyti og í
bílunum verður olíumiðstöð sem
hitar kælivatn vélarinnar. í bflnum
er tvöfalt dælukerfi til að flytja elds-
neyti af aukatönkum í aðaltank,
bæði þrautreynd hægvirk dæla og
hraðvirk dæla, sem ekki er vitað
hvernig reynist í kuldanum.
Töluverð breyting var gerð á drif-
búnaði bflsins. Skipt var um drif að
framan og sett öflugra drif, 9'/2
tommu, af sömu gerð og er í aft-
uröxli. Þannig er hægt að nota sömu
tannhjól til niðurgíranar í báða öxla
og það fækkar varahlutum. Til að
þetta væri hægt þurfti Freyr að
gera nokkrar breytingar á stýris-
búnaði bflsins.
Rafstýrðar driflæsingar eru bæði
í fram- og afturöxli. Freyr telur raf-
læsingarnar öruggari við erfíðar að-
stæður. Þær bili minna en loftlæs-
ingar og þoli betur mikinn kulda.
Þótt stýribúnaður raflæsinganna bili
er auðvelt að setja þær á eða taka af
með handvirkum hætti.
Umskipun í S-Afríku
Jeppamir vora sendir héðan með
Eimskip í byrjun október áleiðis til
Höfðaborgar. Þar var jeppunum
skipað upp að morgni 13. nóvember
síðastliðins. Þeir Jón og Freyr halda
héðan í dag til Stokkhólms þar sem
þeir hitta sænska ferðafélaga sína.
Allur hópurinn flýgur svo í kvöld til
Amsterdam þar sem skipt verður
um flugvél og flogið áfram til Höfða-
borgar. Þar verður lent á morgun kl.
14.20 að staðartíma.
í Höfðaborg verða jepparnir,
dráttarkerran og fylgihlutir teknir
úr gámunum og ekið um borð í ís-
brjótinn Outeniqua, sem er í eigu
suður-afríska sjóhersins. Skipið var
smíðað í Úkraínu 1992-93 og er 166
metra langt. Það er 21 þúsund rúm-
lestir og ganghraði þess 17 sjómflur.
Um borð er 126 manna áhöfn. Á
skipinu er m.a. þyrludekk og skýli
fyrir eina Puma-þyrlu. Outeniqua er
sögufrægt skip, komst í fréttirnar í
vor þegar Nelson Mandela bauð
Laurent Kabila, leiðtoga uppreisn-
armanna í Zaire og Sese Seko, for-
seta Zaire, til fundar um borð í skip-
inu. Þjóðarleiðtogarnir óku um borð
eftir sömu brú og íslensku jepparnir
fara inn í lestar skipsins.
Áætlað er að leggja úr höfn 4.
desember. Siglingin upp að ísrönd-
inni við Dronning Maud-land mun
taka 13 sólarhringa, enda leiðin
nærri 5 þúsund kílómetra löng. Tím-
inn um borð verður notaður til að
halda námskeið og vinna við tækja-
búnað. Meðal annars mun læknir
leiðangursins fræða um ofkælingu
og gengið verður frá loftnetum fyrir
íssjár á bflunum. Frey hlakkar ekki
til þessa hluta ferðarinnar, enda
segist hann verða fljótt sjóveikur. Á
þessum slóðum má búast við sí-
felldri brælu og miklum veltingi.
Áætlað er að ísbrjóturinn komi
Freyr Jónsson og Jón Svanþórsson leggja í dag upp í ferð til Suður-
skautslandsins. Þar munu þeir aka tveimur sérbúnum Toyota-jeppum
í leiðangri Sænsku pólstofnunarinnar. Guðni Einarsson ræddi við þá
félaga og kynnti sér undirbúning ferðarinnar og farskjótanna.
Suðurskautslandið
SUÐURSKAUTSLANDIÐ er um 14 milljónir fer-
kflémetra að stærð eða nálægt því 140 sinnum
stærra en ísland. Það er að mestu þakið ís og
jökli, einungis um 2% landsins eru fslaus. JökuII-
inn er allt að 4.700 metra þykkur og umhverfis
landið flýtur haffshella. Hæstu fjöll eru um 5.000
metra há. Hitinn fer yfirleitt ekki yfir frostmark og frost
hefur mælst allt niður í -f 89 gráður. Fjöldi þjóða stundar
þar vísindarannsóknir og veðurathuganir. Svíar, Norð-
menn og Finnar hafa haft samstarf um rannsóknir á Suð-
urskautslandinu, einkum á Dronning Maud-landi, en það
svæði er gegnt Suður-Afríku.
Island I sama
mælikvarða