Morgunblaðið - 30.11.1997, Blaðsíða 41

MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
SUNNUDAGUR 30. NÓVEMBER 1997 41
GUÐNI
ÞORSTEINSSON
+ Guðni Þor-
steinsson fiski-
fræðingur fæddist í
Hafnarfirði 6. júlí
1936. Hann lést á
heimili sinu í Mos-
fellsbæ 22. nóvem-
ber siðastliðinn.
Foreldrar hans
voru Laufey Guð-
mundsdóttir, f. 5.
maí 1910, d. 16. nóv-
ember 1987, og Þor-
steinn Eyjólfsson,
fv. skipsijóri, f. 11.
september 1906, og
lifir hann son sinn.
Guðni átti tvo bræður, Eyjólf
Þorsteinsson, kona hans er Sig-
urlaug Guðjónsdóttir, og Sigurð
B. Þorsteinsson, kona hans er
Kristín Halla Jónsdóttir.
Fyrri kona Guðna var Ilse
Ruth Thiede frá Liibeck í
Þýskalandi og eignuðust þau
fjóra syni. Þeir eru: 1) Þorsteinn
Gunnar, kona hans er Stefanía
Eiríksdóttir og eiga þau þijá
syni. 2) Gerhard Olafur, hans
kona er Ortrud Geissler og þau
eiga þrjú börn. 3) Ronald Björn,
kona hans er Bentina Guðnason
og eiga þau þijú börn. 4) Axel
Einar, kona hans er Sojna Scott.
Axel á einn son. Guðni og Use
skildu. Guðni kvæntist aftur 28.
desember 1991 Guðlaugu
Torfadóttur. Hennar börn eru
Torfi Axelsson og á hann tvö
börn; og Auður Axelsdóttir,
maki Eiríkur Guðmundsson og
eiga þau þijú börn.
Guðni ólst upp í
Hafnarfirði og
gekk í Flensborgar-
skóla. Hann varð
stúdent frá Mennta-
skólanum í Reykja-
vík 1957. Guðni
lauk siðan prófi í
fiskifræði frá Há-
skólanum í Kiel í
Þýskalandi árið
1964. Hann stund-
aði framhaldsnám í
veiðitækni í Ham-
borg i tvö ár og
starfaði að því
loknu í þijá mánuði
á því sviði hjá Matvæla- og
landbúnaðarstofnun Samein-
uðu þjóðanna i Róm. Hann hélt
síðan heim og var ráðinn deild-
arstjóri veiðarfæradeildar Haf-
rannsóknastofnunar frá árinu
1967. Frá þeim tíma og til
dauðadags var Guðni yfirmað-
ur veiðarfærarannsókna hjá
stofnuninni. Hann kenndi mik-
ið um veiðarfæragerð í fram-
haldsskólum og við Háskólann
á Akureyri. Guðni vann einnig
mikið að þróun og rannsóknum
á veiðarfærum með Hampiðj-
unni og Netagerð Vestfjarða.
Hann var í eitt ár formaður
Félags íslenskra náttúrufræð-
inga og skrifaði fjölda greina
og ritgerða um veiðarfæri í
blöð og tímarit.
Útför Guðna fer fram frá
Hafnarfjarðarkirlq'u á morgun,
mánudaginn 1. desember, og
hefst athöfnin klukkan 15.
Ágreiningur um skaðsemi ein-
stakra veiðarfæra er ekki nýr af
nálinni hér á landi; nægir þar að
nefna aldarlangar deilur manna við
Faxaflóa um þorskanetin, sem Skúli
Magnússon flutti til landsins um
miðja 18. öld.
Þegar tók að sverfa að fískstofn-
um á íslandsmiðum á sjötta og sjö-
unda áratug, hófust íslendingar
handa um stækkun fískveiðilögsög-
unnar. Samtímis var ráðist í viða-
miklar rannsóknir varðandi áhrif
mismunandi riðils í botnvörpu og
dragnót. Aukin möskvastærð dró
greinilega úr smáfiskadrápi, en ekki
tókst þó að stækka riðil að neinu
ráði vegna andstöðu útlendinga
þeirra, sem hér áttu hagsmuna að
gæta.
Mönnum var nú ljós þörfín fyrir
ítarlegar rannsóknir á hinum ein-
stöku veiðarfærum og áhrifum
þeirra á nytjastofna og árið 1967
réðst Guðni Þorsteinsson að Haf-
rannsóknastofnuninni til þessa
starfs og stjórnaði veiðarfærarann-
sóknum þar sl. þrjátíu ár. Guðni
varð stúdent frá Menntaskólanum í
Reykjavík 1957 og lagði síðan stund
á nám í fískifræði við Háskólann í
Kiel og lauk þaðan prófí 1964. Að
því loknu vann hann í tvö ár við
Institut fur Fangtechnik í Hamborg,
mjög virtri rannsóknastofnun á sviði
veiðarfæra og veiðitækni. Guðni var
öllum hnútum kunnur varðandi tog-
veiðar, enda sonur Þorsteins Ey-
jólfssonar, sem var þekktur togara-
skipstjóri.
Þýskur starfsbróðir Guðna sagði
undirrituðum, að þegar trollið rifn-
aði á rannsóknaskipinu Antoni
Dohrn, hafí Guðni drifíð sig á dekk
og farið að bæta með hásetum, en
slíkt var víst ekki algengt á þeim
skipum.
Eitt af fyrstu verkefnum Guðna
þegar heim kom var athugun á sökk-
hraða síldamótar, en samfara þeim
breytingum sem urðu á göngum
norsku vorgotssíldarinnar um miðjan
sjöunda áratug dýpkaði hún á sér
ár frá ári, og varð því að stækka
næturnar og auka blýjun þeirra og
hafði þetta mikinn aukakostnað í för
með sér. Athyglisverðar niðurstöður
fengust úr þessum mælingum, en
þær komu fyrir lílið, því á næsta ári
datt botninn úr veíðimum.
Árið 1972 tók Giidni aftur til við
þær rannsóknir á riðli á botnvörpu,
sem frá var horfíð tíu árum áður.
Á þessum árum höfðu gerviefni
leyst náttúrleg efni af hólmi í flest-
um veiðarfærum. Voru nú gerðar
tilraunir með allt að 170m/m riðil
í poka botnvörpu og kom í ljós mik-
ill munur á samsetningu aflans á
þeirri möskvastærð, sem íslending-
ar urðu að sætta sig við 1963 og
þeirri sem þeir gátu sjálfir ákveðið,
þegar þeir réðu einir gerðum sínum
í hinni nýju fiskveiðilögsögu. Á
grundvelli þessara rannsókna var
svo riðill stækkaður i 155m/m og
sýnir reynslan að við eðlilegar kring-
umstæður dró mjög úr veiði smá-
físks.
Margir sjómenn töldu hinsvegar
að net sem skorið væri á „legg“
héldist betur opið, en slíkt net lítur
út eins og reitir á skákborði og öll
hom 90°. Guðni bar þannig net
saman við net skorið á venjulegan
hátt, en í ljós kom að því var miklu
hættara við að rifna; aftur á móti
hlífði það mun betur smáfiski og
miðlungsfíski og aflatap því alltof
mikið og því var ekki talin ástæða
til að lögbinda slíkt veiðarfæri.
Upp úr miðjum sjöunda áratug
voru teknar í notkun stærri og stór-
virkari rækjuvörpur og jukust þá
mjög fískseiði og smáfiskur í rækju-
afla og varð oft að banna rækjuveið-
ar um lengri tíma, til mikils óhag-
ræðis fyrir útgerðina. Stóð Guðni
fyrir tilraunum með ýmsar gerðir
af rækjuvörpum til þess að minnka
seiða- og smáfískadráp. Bestur
árangur fékkst með svokallaðri
fískifælu, en á henni var sá ann-
marki, að í hana safnaðist allskonar
drasl, þari og flatfiskur. Var þessum
tilraunum hætt þegar sýnt þótti að
ekki var unnt að takmarka seiða-
dráp án þess að draga úr veiðum.
í árslok 1988 náðist hins vegar
mjög góður árangur með rækju-
vörpu þar sem möskvi var skorinn
á legg; afli var reyndar minni en í
venjulegri vörpu, en rækjan var mun
stærri og einnig fékkst mjög lítið
r B!óma!?úði« i
öai^ðskom
k v/ PossvogsUifUjugQi-ð j
554 0500
af nytjafíski á fyrsta ári. Svokallað-
ir leggpokar í rækjuvörpum eru enn
notaðir með góðum árangri á grunn-
slóð. Hin síðustu ár beitti Guðni sér
fyrir notkun seiðaskilju við rækju-
veiðar á djúpmiðum og smáfiska-
skilju í fískibotnvörpu, hvort tveggja
með góðum árangri.
Guðni stóð fyrir ýmsum sjón-
varpsathugunum á hegðun letur-
humars og físks gagnvart botnvörpu
og dragnót. Var það gert í samvinnu
við Hampiðjuna og Netagerð Vest-
fjarða, en Netagerðin lagði til
myndavélina. Voru gerð af þessu
fjölmörg myndbönd sem komin eru
á almennan markað.
Þessar myndir sýna m.a. að það
er einkum rykið frá hlerunum, sem
smalar þorskinum inn að vörpuopinu
þegar bjart er. Ýsan hagar sér á
annan hátt við vörpuopið; hún lyftir
sér í sjónum og fer yfir höfuðlín-
una, en í næsta togi, þegar togað
var í upprótinu frá því fyrra, lenti
hún að mestu í ofanverðu trollopinu.
Hér hefur einungis verið tæpt á
nokkrum þeim rannsóknum sem
Guðni stóð fyrir. Framlag hans til
íslenskra fískirannsókna er mikið
eins og fjölmargar greinar hans í
Ægi, Sjómannablaðinu Víkingi,
Sjávarfréttum, Fiskifréttum, Morg-
unblaðinu o.fl. bera glöggt vitni.
Árið 1979 birti hann bækling í ritum
Hafrannsóknastofnunar sem hann
hefndi Netfræði. Þar greinir hann
frá helstu atriðum varðandi neta-
garn og eiginleika þess og hugsaði
sem kennslubók um efnið. Bók hans
Veiðar og veiðarfæri sem út kom
ári síðar fjallar um veiðitækni og
öll helstu veiðarfæri sem notuð eru
í heiminum. Hann kom niðurstöðum
rannsókna sinna einnig á framfæri
í erlendum vísindaritum, en þó eink-
um á ársfundum Alþjóðahafrann-
sóknaráðsins, en hann tók virkan
þátt í alþjóðasamvinnu á þess veg-
um og gegndi þar ýmsum trúnaðar-
stöðum, var m.a. formaður veiðar-
færanefndar ráðsins 1983-1986.
Hann var vinsæll kennari, t.d. í
Tækniskólanum og Háskólanum,
enda átti hann mjög auðvelt með
að ná athygli áheyrenda hvar sem
hann jós af sínum mikla þekkingar-
brunni.
Guðni var einstaklega vinsæll og
virtur meðal starfsbræðra sinna,
bæði innlendra og erlendra. Hann
skilur eftir stórt skarð sem erfítt
verður að fylla.
Um leið og ég votta Guðlaugu,
sonum hans fjórum, háöldruðum
föður og öðrum ættingjum innilega
samúð okkar Ingibjargar, vil ég
þakka Guðna fyrir mikilsverð störf
hans á Hafrannsóknastofnuninni,
en íslenskir sjómenn eiga honum
einnig mikið að þakka fyrir óþijót-
andi áhuga hans á að fræða þá um
niðurstöður rannsókna sem og að
vekja athygli á öllum helstu tækni-
nýjungum á sviði fiskveiða.
Jón Jónsson.
Það var sólskin og bjart hið innra
með okkur bekkjarbræðrum í 6. Y
sem og öðrum nýstúdentum sem
útskrifuðumst frá Menntaskólanum
í Reykjavík vorið 1957. Stúdents-
prófið var töluverður áfangi og opn-

^pAR.s>.
9*
£ s
\ákesr
Fossvogi
Þegar andlát
ber að höndum
Útfararstofa kirkjugarðanna
Sími 551 1266
aði leiðir til áframhaldandi þroska
og við áttum allt lífið framundan.
Nú, að félaga okkar Guðna Þor-
steinssyni, fískifræðingi, gengnum,
er ljóst að hratt flýgur stund.
Guðni kom til liðs við okkur í
fímmta bekk og ef rétt er munað
réðu heimsmennska hans og sjósókn
því að nokkuð var liðið á kennsluár-
ið þegar hann birtist. Fyrir var þétt-
ur félagsskapur tólf bekkjarbræðra
og Guðni féll fljótt inn í hópinn.
Framganga hans var létt og ljúf.
Hæfileikar Guðna leyndu sér ekki
og hann lyfti okkar ágæta bekk í
nokkrar hæðir. Handboltaliðið nálg-
aðist óvænt úrslitaleiki og bridge-
sveit bekkjarins, sem hann sat í,
varð skólameistari.
Stúdentsprófið breytti samfélagi
okkar Y-bekkinga. Hópurinn dreifð-
ist og segja má að félagsskapurinn
hafí splundrast um hríð. Guðni fór
til Kiel í Þýskalandi að læra físki-
fræði. Á árinu 1957 var ekki runn-
inn upp sá tími „kraftaverka" í ís-
lensku fiskifræðinni, sem síðar varð.
Það þurfti því dirfsku hugsjóna-
manns að velja sér fískifræði sem
náms- og starfsgrein og ekki síður
raunsæi framkvæmdamannsins að
gera veiðarfæri að sérgrein sinni.
Einsýni okkar leyfði þá engin færi
á að við áttuðum okkur á fyrirheit-
unum sem Guðni gaf. Þó má segja
að snemma hafi krókurinn beygst
því vandaðar teikningar af fiskum
skreyttu glósubækur hans. Eftir á
að hyggja virðist hann hafa haft
mikið upplag í góðan fiskifræðing
og reynslan sýndi að sjóveikin var
ekki að þjaka hann.
Fyrir allnokkrum árum tókst okk-
ur Y-bekkingum að endumýja fé- "
lagsskapinn, en þá komu einnig til
eiginkonur okkar. Árleg mót okkar,
sem hafa í mörgu tilliti verið ólík,
hafa verið skemmtileg. Glaði bekkj-
arandinn úr MR hefur ekki dulist.
Böndin, sem bundin voru í litla
stærðfræðideildarbekknum, eru seig
og hafa aldrei rofnað en styrkst
frekar eftir að við fórum að hittast
aftur. Guðni heitinn og kona hans,
Guðlaug Torfadóttir, vom virk í
hópnum. Enn og aftur nutum við
samskiptanna við Guðna, ljúf-
mennsku hans og vináttu. Sjóður /
þeirra minninga mun ylja.
Á kveðjustund þökkum við Guðna
Þorsteinssyni samfylgdina og biðj-
um honum Guðs blessunar. Elsku-
legum samstúdent okkar, Guðlaugu,
ekkju Guðna, og öðmm ástvinum
hans vottum við samúð.
Hér við skiljumst
og hittast munum
á feginsdegi fíra;
drottinn minn
gefí dauðum ró,
en hinum líkn,_ er lifa.
(Ur Sólarljóðum)
Bekkjarbræður úr 6. Y.
+ ú
Móðir okkar,
SIGRÍÐUR GUÐMUNDSDÓTTIR,
lést á Droplaugarstöðum sunnudaginn 23. nóvember sl.
Útförin hefur farið fram.
Mjöll Einarsdóttir,
Guðmundur H. Einarsson.
Ástkær móðir okkar, tengdamóðir, amma og langamma,
HANNA JOENSEN,
Eyjahrauni 31,
Þoriákshöfn,
áður búsett í Vestmannaeyjum,
verður jarðsungin frá Aðventkirkjunni í Reykjavík þriðjudaginn 2. desem-
ber kl. 15.00.
Friðbjörg Joensen, Bogi Leifs Sigurðsson,
Jenný Joensen,
Jógvan Daníel Joensen, Eva Joensen,
Ruth Dyresen, Arve Dyresen,
barnabörn og barnabarnabörn.
Eiginmaður minn, sonur, faðir okkar og tengda-
faðir,
GUÐNI ÞORSTEINSSON
fiskifræðingur,
Grenibyggð 3,
Mosfellsbæ,
verður jarðsunginn frá Hafnarfjarðarkirkju mánu-
daginn 1. desember kl. 15.00.
Þeim, sem vildu minnast hans, er bent á Krabbameinsfélagið.
Sérstakar þakkir færum við starfsfólki Heimahlynningar krabbameinssjúkra,
sem veittu okkur ómetanlegan stuðning í veikindum Guöna.
Einnig færum við Bergmáli, líknar- og vinafélagi, sérstakar kveðjur.
Guðlaug Torfadóttir,
Þorsteinn Eyjólfsson,
Þorsteinn Gunnar Guðnason, Stefanía Eiríksdóttir,
Gerhard Ólafur Guðnason, Ortrud Geissler,
Roland Bjöm Guðnason, Bentina Guðnason,
Axel Einar Guðnason, Sonja Scott.
+
Innilegar þakkir færum við öllum þeim, sem sýndu okkur samúð vegna
andláts móður okkar, tengdamóður, ömmu og langömmu,
ÞÓRUNNAR SKÚ LADÓTTUR,
Fossi á Sfðu.
Guð blessi ykkur öll.
Jón Kristófersson, Sigfrfð Kristinsdóttir,
Bjami Kristófersson, Helga Pálsdóttir,
barnabörn og barnabarnabörn.

<
i