Morgunblaðið - 10.03.1998, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 10. MARZ 1998 29
LISTIR
Blessað barnalán
Morgunblaðið/Kristj án
MARIA umkringd skjólstæðingum sínum: f.v. Baldur Hjörleifsson,
Inga Bára Ragnarsdóttir, Jóna Fanney Svavarsdóttir, Helga Val-
borg Steinarsdóttir, Þóra Einarsdóttir, Erika Mist Arnarsdóttir,
Ingimar Davíðsson og Rakel Hinriksdóttir.
LEIKLIST
Lcikfclag Akureyrar
f samviniiii við
Sinfónfuhljómsveit
N o r ö u rl a n d s
SÖNGVASEIÐUR
Höfundar leikhandrits: Howard
Lindsay og Russel Crouse. Höfundur
söngtexta: Oscar Hammerstein. Höf-
undur tónlistar: Richard Rodgers.
Þýðandi: Flosi Olafsson. Utsetjandi:
Hákon Leifsson. Leikstjóri: Auður
Bjarnadóttir. Tónlistar- og hljóm-
sveitarstjórn: Guðmundur OIi Gunn-
arsson. Leikmynd og búningar:
Messíana Tóinasdóttir. Lýsing: Ingv-
ar Björnsson. I hlutverkum barna
von Trapps kapteins: Baldur Hjör-
leifsson, Erika Mist Arnarsdóttir,
Helga Valborg Steinarsdótt ir, Inga
Bára Ragnarsdóttir, Ingimar Davíðs-
son, Jóna Fanney Svavarsdóttir og
Rakel Hinriksdóttir. Laugardagur 7.
mars.
EINS og sagði í leikdómi um sýn-
inguna á Söngvaseið í Samkomu-
húsinu á Akureyri eru ungir leik-
endur sem fara með hlutverk barna
kapteins von Trapps punkturinn yf-
ir i-ið í einstaklega skemmtilegri
sýningu. En Leikfélagið bætti um
betur og hafði aðra frumsýningu á
laugardagskvöld þar sem nýr hópur
barna fór með hlutverk fimm af sjö
börnum kapteinsins frjósama.
Jóna Fanney Svavarsdóttir var
jafnvel enn meira töfrandi sem elsta
dóttirin Lísa og Ingimar Davíðsson
jafn traustur sem fyrr sem eldri
drengurinn Friðrik. Helga Valborg
Steinarsdóttir fór óaðfínnanlega
með hlutverk hinnar opinskáu-
Birgittu, en hreinskilni hennar fylg-
ir að sjálfsögðu töluverður texti þar
sem hún verður að koma skoðunum
sínum á framfæri. Inga Bára Ragn-
arsdóttir var hin hrekkjótta Lovísa
sem féll of snemma fyrir góðvild
nýju barnfóstrunnar til að koma
klækjum sínum í framkvæmd og
Rakel Hinriksdóttir var hin þögla
Marta, sem eins og nafna sín í Biblí-
unni hafði sig lítt í frammi. Þær
ásamt yngstu systkinunum, Kurt
leiknum af Baldri Hjörleifssyni og
Grétu leikinni af Eriku Mist Arn-
arsdóttur fylgdust vel með í hópat-
riðum og stóðu sig með prýði í þeim
atriðum er þeim var gert að láta ljós
sitt skína.
Það er undrunarefni að hægt sé
að ná svo jafnri frammistöðu hjá
svo ungum leikurum, en einsdæmi
hjá tveimur hópum. Að börnin reyn-
ist svo vel undir leikhúsaganum gef-
ur til kynna að þau hafí þegar
kynnst svipuðum kröfum við tónlist-
arnám og sjálfsaginn sem lærist
undir slíkum kringumstæðum er jú
undirstaða alls listnáms. Það verður
gaman að fylgjast með í framtíðinni
hvort eitthvert þeirra skýtur aftur
upp kollinum á sviði eða í tónleika-
sölum.
Sveinn Haraldsson
Norræna húsið
Fjórmenningar á
Háskólatónleikum
Á HÁSKÓLATÓNLEIKUM í Nor-
ræna húsinu miðvikudaginn 11.
mars kl. 12.30, leika þær Eydís
Franzdóttir, óbó og enskt horn;
Bryndís Pálsdóttir, fiðla; Herdís
Jónsdóttir, víóla; og Bryndís Björg-
vinsdóttir, selló. Verkin sem flutt
verða eru Fantasíukvartett op. 2,
fyrir óbó, fíðlu, víólu og selló eftir
Benjamin Britten (1913-1976) og
Kvartett fyrir enskt horn, fiðlu,
víólu og selló eftir Jean Francaix
(1912-1997). Fantasíukvartettinn
samdi Britten árið 1932 þegar hann
var aðeins 19 ára gamall og sýnir
verkið mikla hæfileika hins unga
tónskálds og mikla þekkingu hans á
hljóðfærunum. Jean Francaix lést í
október síðastliðnum. Kvartettinn
samdi hann árið 1970 og einkennist
hann af léttleika, glensi og gríni
eins og flest verka hans.
Eydís Franzdóttir lauk burtfar-
arprófí í óbóleik frá Tónlistarskól-
anum í Reykjavík 1987 og stundaði
framhaldsnám í London. Hún lék
um skeið með sam-evrópsku hljóm-
sveitinni Acadya, en var svo ráðin 1.
óbóleikari tékknesku útvarpshljóm-
sveitarinnar í Pilzen í apríl 1992.
Eydís hefur komið fram víða um
Evrópu og á Islandi.
Bryndís Pálsdóttir fiðluleikari
lauk einleikaraprófi frá Tónlistar-
skólanum í Reykjavík og meistara-
gi'áðu frá Julliard-skólanum í New
York. Frekara nám stundaði hún
hjá próf. Krebbers í Amsterdam, en
er nú fastráðin í Sinfóníuhljómsveit
Islands.
Herdís Jónsdóttir stundaði tón-
EYDÍS Franzdóttir, Bryndfs
Pálsdóttir, Herdís Jónsdóttir og
Bryndís Björgvinsdóttir, flytj-
endur á Háskólatónleikunum.
listamám sitt á Akureyri, í Reykja-
vík og í Þýskalandi. Hún starfaði
með „Konzertensamble Salzburg“ í
fjögur ár og spilaði með þeim víðs-
vegar í Evrópu. Herdís er nú fast-
ráðin í Sinfóníuhljómsveit íslands.
Bryndís Björgvinsdóttir lauk ein-
leikaraprófi frá Tónlistarskólanum í
Reykjavík 1987 og stundaði fram-
haldsnám í Chicago hjá próf. Karl
Fruh og Kim Scholes. Bryndís er
fastráðin spllóleikari við Sinfóníu-
hljómsveit Islands.
Verð aðgöngumiða er 400 kr.
Ókeypis fyrir handhafa stúdenta-
skírteina.
Dagskrá Háskólatónleika má
nálgast á vefnum. Slóðin er:
http:/Avww.rhi.hi.is/~gunnag/ton-
list/tonleikar.html.
Hárómantískt
píanókvöld
TONLIST
Listasain íslands
PÍANÓTÓNLEIKAR
Verk eftir Chopin, Prokofiev,
Debussy, Rachmaninoff og Liszt.
Þorsteinn Gauti Sigurðsson pianó.
Listasafni Islands, sunnudaginn 8.
marz kl. 20.
ÞRJÚ ár kváðu liðin frá þvi er
Þorsteinn Gauti Sigurðsson hélt
síðast einleikstónleika í Listasafni
Islands. Það lék því ákveðin for-
vitni um andrúmsloftið, þegar
áheyrendur flykktust inn úr snjó-
hríðinni, enda efnisskráin í senn
krefjandi og viðmiðunarhæf, þar
sem velflest var úr þekktari og vin-
sælli handraða sígildra tónbók-
mennta, og gilti það ekki sízt um
smáverkin sjö eftir Chopin. Það er
vissulega ekki vandalaust að ráðast
til atlögu við efni, sem býður upp á
jafnmiskunnarlausan samanburð á
túlkun og hér um ræðir, án þess að
hafa það á konsertprógrammi
meira eða minna að staðaldri, en
Þorsteinn reyndist vandanum vax-
inn, og kann það að hafa komið
sumum á óvart.
Valsarnir Op. 64,2, 69,2 og Op.
posth. voru allir ofarlega á vin-
sældalista Chopin-unnenda, og lék
Þorsteinn þá af tilfinningu, ekki
sízt hinn síðasttalda sem kallar á
töluvert „gi-and“ spilamennsku,
þó að hér sem stundum síðar
væru hraðabreytingar í rúbatóum
sumar hverjar nokkuð snöggar
upp á lagið. Kavatínuhluti Fanta-
isie-impromptusins Op. 66 var
sömuleiðis svolítið óróleg, en
verkið sindraði engu að síður af
smitandi fjöri á öðrum stöðum.
E.t.v. var það í Noktúrnunni
angurværu í Es-dúr sem Þor-
steinn sýndi mesta tilfinningadýpt
fyrir hlé, þó að litla Prelúdían Op.
25,4 hefði einnig álíka kosti til að
bera; voru báðar hrífandi vel
leiknar og af syngjandi tilfinn-
ingu. Hin tignarlega Pólónesa í As
Op. 53 var leikin af smellandi
reisn, og þó að hin knúsaða Etýða
Op. 25,1 verkaði örlítið stirð, náði
virtúósinn að storma með sigur-
bros á vör í Etýðu nr. 11 við dá-
góðar undirtektir, þó að fremur
glamrandi akústík salarins sé ekki
hliðholl slaghörpuleik við mikinn
styrk, hvað þá á opnum pedal,
eins og víða þarf í Chopin.
Hin stutta en nístingserfíða 3.
Sónata Prokofievs Op. 28 lék í
höndunum á Þorsteini Gauta og
komst sjóðbullandi frumleiki höf-
undar (er sjálfur var mikill píanó-
snillingur) vel til skila. Einhver
flosmjúkasta ómdýrð sem finna má
í seinni tíma pianóverkum kemur
fram í Clair de lune Debussys, og
birtist hér tónfegurð í leik Þor-
steins Gauta sem undirritaður hélt
satt að segja ekki að hann ætti til í
jafnmiklum mæli. Eini mínusinn
var þegar verkið tók á sig meiri
hreyfingu, þar sem að ósekju hefði
mátt vera aðeins stöðugra tempó;
e.t.v. enn ein vísbending um að St-
urm-und-Drang skap píanistans
mætti að sumra smekk stundum
halda ögn betur um beizlið og
hugsa í stærri tímaeiningum.
I hinni frægu cís-moll prelúdíu
Rachmaninoffs var píanistinn á
heimavelli, og skartaði verkið ým-
ist sálmkenndri ró og tröllauknum
ákafa eins og við átti hverju sinni.
Lokaatriðin tvö eftir Liszt,
Consolation nr. 3 og
Trancendental etýða nr. 8, „Die
wilde Jagd,“ mynduðu sín á milli
sams konar andstæður kyrrðar og
æsings; andstæður sem eru inn-
tak og eðli hárómantikur, og sem
Þorsteini Gauta virðist eftir öllu
að dæma í blóð borin.
Ríkarður O. Pálsson
Ameríka og Amistad
KVIKMYJVÐIR
Iláskólabfó
„Amistad" ★★■/>
Leikstjóri: Steven Spielberg. Handrit:
David Franzoni. Kvikmyndatöku-
stjóri: Janusz Kaminski. Tónlist: John
Williams. Aðalhlutverk: Morgan
Freeman, Anthony Hopkins, Djimon
Hounsou, Matthew McConaughey,
Nigel Hawthorne, David Paymer,
Pete Postlethwaite, Stellan Skars-
gárd. DreamWorks. 1997.
NÝJA Steven Spielberg-myndin,
„Amistad", er ákaflega fagmannlega
gerð í alla staði og átakanleg í lýs-
ingu sinni á þrælauppreisn um borð
í spænsku þrælaskipi. Við því var að
búast frá hendi Spielbergs sem leit-
ar hér eins og stundum áður í
smiðju eins af sínum uppáhaldsleik-
stjórum, David Leans. Báðir sjá
söguna í mjög rómantísku ljósi og
báðir eru haldnir fullkomnunar-
áráttu sem skilar sér í gersamlega
hnökralausum vinnubrögðum jafn-
vel svo að manni þykir nóg um;
myndir þeirra eru svo áferðarfalleg-
ar að maður á stundum bágt með að
trúa því að í þeim búi alvöru fólk.
Báðir hafa einnig lent í nokkrum
erfiðleikum með söguefni sitt. Eftir
þriggja klukkustunda setu er maður
engu nær um hver Arabíu-Lárens
var. Eftir tveggja og hálftíma setu
er maður miklu meira uppnuminn af
forseta Bandaríkjanna, John Quincy
Adams, og hinu fullkomna lýðræðis-
skipulagi vestra um miðja síðustu
öld en lífi og örlögum þrælanna, sem
„Amistad" fjallar um. Einhvern veg-
inn finnst manni að það séu ekki
skilaboðin sem þessi mikla og gríp-
andi þrælasaga ætti að færa áhorf-
endunum. Spielberg sprettur hér
fram sem fullskapaður rómantískur
þjóðernissinni af gamla skólanum.
Hann myndar Adams eins og ís-
lendingar mundu eflaust kvikmynda
Jónas Hallgrímsson, ekki sem mann
heldur sem minnismerki. Vinnu-
brögð Spielbergs eru svo gamaldags
að þótt Anthony Hopkins leiki Ad-
ams og geri það firnavel sér maður
alltaf Spencer Tracy fyrir sér í hlut-
verkinu, leikara sem var uppá sitt
besta fýrir hálfri öld.
Stundum finnst manni að myndin
hefði fremur getað heitið Ameríka
en Amistad. Ástæðan fyrir því að
áherslurnar í myndinni verða á
þennan veg er sú að Spielberg legg-
ur sig í framkróka við að tengja
sögu þrælaskipsins Amistad sögu
Bandaríkjanna og hvernig þau hafa
mótast og eru að mótast á þessum
tíma sem lýðræðisríki og standa
mun framar en Evrópuþjóðir eins
og t.d. Spánverjar, sem koma auð-
vitað mjög við sögu, þar sem 11 ára
gamalt stúlkubarn er þjóðhöfðingi
og þarf ekki að hafa áhyggjur af þrí-
skiptingu í-íkisvaldsins, ef hún þá
nokkurntíma skilur hugtakið. Inn í
deilurnar um þrælana í Amistad
blandast Suðurríkin og þrælastefna
þeirra, valdatafl í Washington og
dýrðarinnar leit réttsýnna hvítra
manna að réttlæti sem hvergi er að
finna nema i Bandaríkjunum - undir
þeim atriðum fer tónlist John Willi-
ams á flug. Spielberg, eins og Lean
áður, þarf að feta mjóa stigu á milli
hins einstaka og persónulega, sem
er saga þrælsins Cinque, og hins al-
menna og sögulega, sem er saga
þrælaverslunar og saga Bandaríkj-
anna, og gæta að hlutföllunum og
honum tekst það ekki alltaf. Eins er
inntakið gagnrýnivert. Þegar þræll-
inn Cinque í lok myndarinnar þakk-
ar Quincy Adams með tárin í augun-
um er þá ekki hvíti maðurinn enn
eina ferðina að gera sig að aðalatriði
í mynd um baráttu svertingja? Er
hann ekki eina ferðina enn að stela
sýningunni eins og það heitir? Verð-
ur það ekki full augljóst að ég tali
ekki um hrokafullt?
Sagan er rakin að miklum hluta í
endurliti eftir að uppreisnin hefur
átt sér stað, þrælarnir hafa verið
fluttir í ameríska höfn og réttarhöld
hefjast yfir þeim. Málið er strax
stórpólitískt og æðri máttarvöld
vinna gegn ungum lögfræðingi sem
hugsjónamenn hafa ráðið til þess að
reka málið fyrir dómstólunum. I
millitíðinni sýnir Spielberg okkur
leið þrælanna úr þorpum sínum í Af-
ríku á þrælamarkað á Kúbu og þar
opinberar hann snilli sína sem sögu-
maður. Aðbúnaðurinn um borð í
skipunum og lífshættan á leiðinni og
hvernig farið er með fólk sem
skepnur verður að óði til frelsisins
og þrælauppreisnin verður séð í því
ljósi sem sigur yfir kúgurum og
morðingjum; reisn svarta kynstofns-
ins verður ekki barin niður og drep-
in.
Hver stórleikarinn á fætur öðrum
stígur hér á stokk og skilar sínu með
ágætum nær án undantekninga.
Fremstur fer auðvitað Anthony
Hopkins í hlutverki Adams, hins
aldna fyrrum . forseta Bandaríkj-
anna, sem reynir hvað hann getur
að koma hinu mannlega að í minnis-
merkinu sem Spielberg reisir hon-
um. Þá er leikur hins franska
Djimon Hounsou í hlutverki Cinque
ákaflega kröftugur með alla áherslu
á stolt og frelsisþrá. Matthew
McConaughey leikur lögfræðinginn
unga með ágætum þótt lonníetturn-
ar séu fullhallærislegt stílbragð,
Morgan Freeman og Stellan Skars-
gárd eru fínir saman sem andstæð-
ingar þrælahalds, Nigel Hawthorne
er skemmtilega lúpulegur sem ríkj-
andi forseti Bandaríkjanna og svo
mætti áfram telja.
Eftir því sem líður á myndina tek-
ur hún á sig æ meiri svip leikinnar
sögulegrar heimildarmyndar sem
kristallast í lokaræðu Hopkins og
ætti að vera til í öllum barnaskólum
í Bandaríkjunum. „Amistad" er
sannarlega óður til frelsis, réttlætis
og bræðralags og kannski mátti bú-
ast við að áherslurnar yrðu þessar
sem áður er getið. Það stingur í aug-
un en eftir allt saman þá er þetta
Spielberg-mynd og þar ríkir ævin-
týrið ofar öllu.
Arnaldur Indriðason