Morgunblaðið - 10.03.1998, Blaðsíða 34

34 ÞRIÐJUDAGUR 10. MARZ 1998
MORGUNBLAÐIÐ
lltotgiiaMflifrlfe
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf„ Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
JAKYÆÐ AFSTAÐA
SJÓMANNA
EFTIR nokkra umhugsun hafa fulltrúar sjómanna-
samtakanna nú lýst jákvæðri afstöðu til þeirra hug-
mynda, sem Þorsteinn Pálsson sjávarútvegsráðherra
setti fram til lausnar sjómannadeilunni í síðustu viku.
Útgerðarmenn hafa lýst andstöðu við lykilþátt þessara
hugmynda, þ.e. sérstakt kvótaþing, þar sem viðskipti
með kvóta fari fram á opnum vettvangi. Sjávarútvegs-
ráðherra lýsti því hins vegar yfir, þegar hann kynnti til-
lögurnar, að hann og ríkisstjórnin væru reiðubúin til að
beita sér fyrir lögfestingu þessara tillagna, ef sjómenn
samþykktu og þrátt fyrir hugsanlega andstöðu útgerð-
armanna.
Það eru út af fyrir sig töluverð pólitísk tíðindi, að ráð-
herra og ríkisstjórn gangi þannig þvert á sjónarmið út-
gerðarmanna í veigamiklu máli. Með því að leggja fram
tillögur, sem fulltrúar sjómanna hafa nú lýst yfir, að
þeir geti samþykkt hefur sjávarútvegsráðherra skapað
meira jafnvægi í þeirri togstreitu á milli ólíkra hags-
muna, sem stöðugt fer fram á vettvangi sjávarútvegs-
ins. Mörgum hefur þótt of mikið tillit tekið til afstöðu
útgerðarmanna á undanförnum árum en með þeirri af-
stöðu sem nú liggur fyrir verða sjávarútvegsráðherra
og ríkisstjórn ekki sökuð um slíkt með nokkurri sann-
girni.’
Þótt sjómenn hafi ekki lýst sig tilbúna til að aflýsa
verkfallinu, sem hefjast á 15. marz nk., er þó ljóst, að
samningaviðræður eru komnar í alveg nýjan farveg. Út-
gerðarmenn gera sér grein fyrir, að þeir verða að
beygja sig undir ákvarðanir ríkisstjórnar og Alþingis.
Ganga verður út frá því sem vísu, að deiluaðilar nái
saman um þau atriði, sem á milli ber á næstu dögum og
að ekki verði af verkfalli um helgina.
HÁSKALEG
FRÆÐAFÆLNI
EINS og það er mikilvægt að Háskóli íslands sé í
nánum tengslum við samfélagið og hugi betur að því
að miðla þekkingu sinni til þess er það nauðsynlegt að
samfélagið viðurkenni starfsemi hans og aðferðir og sé
móttækilegt fyrir því sem frá honum kemur. I viðtali
sem birtist í Lesbók Morgunblaðsins síðastliðinn laug-
ardag segir Matthías Viðar Sæmundsson, dósent í ís-
lenskum bókmenntum við Háskóla Islands, að fræða-
fælni sé hér landlæg og gegnsýri til dæmis fjölmiðla.
„Fræðafælni er merkilegt fyrirbæri,“ segir Matthías.
„Þetta gýs upp með reglulegu millibili í fjölmiðlum, am-
ast er við sértæku tungutaki, flóknum hugmyndum og
kenningasköpun fræðimanna í nafni einhvers sem á að
vera hreint, við hvers manns hæfi og einfalt. Þá er auð-
vitað gert ráð fyrir því að einfeldni og almenningur rími
saman; fræði mega ekki útheimta þekkingu, orðaforða
og heilabrot, heldur á að segja allt í dagsljóssstíl svo
það skiljist strax án umhugsunar.“ Slíkur fjandskapur
gagnvart menntun og fræðum getur beinlínis verið
háskalegur þjóð sem þarf sífellt að huga betur að því að
efla menntun og fræðastarfsemi.
Fleira athyglisvert kemur fram í viðtalinu við Matthí-
as, einkum í ljósi þeirrar umræðu sem fram hefur farið
um póstmódernisma í vetur. Matthías segir að ótti við
nýjar erlendar kenningar sé ástæðulaus, í þeim felist
nauðsynleg endurnýjun: „við hljótum að taka áhættu
hvað varðar tækni, hugtök og niðurstöður, enda er end-
anleg sannindi tæplega að finna. Bókmenntaleg sagn-
fræði hlýtur auk þess að vera stöðugum breytingum háð
því hvert nýtt verk breytir sögunni allri, eins og T. S.
Eliot orðaði það.“
Póstmódernisminn hefur verið gagnrýndur fyrir nið-
urrifskennda afstæðishyggju sem geti ekki leitt til ann-
ars en vonlausrar tómhyggju en Matthías telur að nið-
urrifið muni leiða til niðurstöðu, að póstmódernisminn
endurspegli „mótsagnakennt millibilsástand, öfgar og
sveiflur, leit sem boð[i] væntanlega nýja niðurstöðu,
nýja heimsmynd ....“
Skoskur skipbrotsmaður kemst í samband við björgunarmenH
TOGARINN Gulltoppur.
Er rórra að hafa ]
getað þakkað fyrii
Skoti að nafni Douglas
Henderson, sem var í
áhöfn breska flutninga-
skipsins Beaverdale þeg-
ar þýskur kafbátur
sökkti því um 300 s.jómíl-
ur suðvestur af Islandi 1.
apríl 1941, er loks kom-
inn 1 samband við björg-
unarmenn sína af togar-
anum Gulltoppi. Margrét
Sveinbjörnsdóttir sló á
þráðinn til hans og heim-
sótti Halldór Gíslason
sem var skipstjóri á Gull-
toppi og bjargaði Hend-
erson og 32 félögum hans
eftir að þeir höfðu velkst
í björgunarbát í nær
fímm sólarhringa.
HALLDÓR Gíslason skipsp'óri er á nítugasta og níunda aldursári og dvelur i
vel eftir því þegar hann og skipverjarnir á Guiltoppi björguðu 33 mönnum af
sem höfðu velkst í björgunarbát f nær fimm sólarhringa eftir að þýsl
AÐ var stórkostleg sjón. Við
grétum af gleði þegar við sá-
um togarann nálgast og Ijóst
var að þeir höfðu séð okkur. Þeir
tóku okkur um borð, þvoðu okkur,
nudduðu í okkur hita og gáfu okk-
ur heitt te að drekka. Og svo sofn-
uðum við,“ segir Douglas Hender-
son, en hann var skipverji á breska
flutningaskipinu Beaverdale, sem
var á leið frá Kanada til Englands,
þegar þýskur kafbátur sökkti því
1. apríl 1941 um 300 sjómílur suð-
vestur af íslandi. Kafbáturinn
hafði fyrst skotið tundurskeyti að
skipinu en þegar það sökk ekki hóf
hann að skjóta á skipið úr fall-
byssu og sökk það eftir um
klukkustundarlanga skothríð.
Alls voru 79 menn um borð í
Beaverdale og komust þeir allir í
þrjá björgunarbáta. Henderson
velktist ásamt 32 félögum sfnum f
björgunarbát í nær fimm sólar-
hringa, þar til íslenski togarinn
Gulltoppur kom að þeim og bjarg-
aði þeim. í bát annars stýrimanns
voru 33 menn, að Henderson með-
töldum, en 26 menn voru í bát
fyrsta stýrimanns, sem náði landi
við Öndverðarnes á Snæfellsnesi.
Hvað um bát skipstjórans varð er
ekki jafnljóst.
Týndi miðanum með
nafni skipsins
Henderson kveðst afar þakklát-
ur skipverjunum á GuIItoppi fyrir
lífgjöfina og hefur ítrekað reynt
að komast í samband við þá til að
þakka þeim, en hefur ekki haft er-
indi sem erfiði fyrr en á allra síð-
ustu dögum. „ Alltaf þegar apríl-
mánuður nálgast heftir komið upp
í mér löngun til að hafa upp á
þessum mönnum og þakka þeim.
En ég hafði týnt miðanum sem ég
skrifaði á nafnið á skipinu og hafði
ekki heldur nöfn mannanna, svo
það var heldur erfítt um vik. Á
umliðnum árum hef ég þrisvar
sinnum sent bréf til samtaka sjó-
manna á íslandi til þess að
grennslast fyrir um þá en aldrei
fengið svör,“ segir hann.
Nýverið skrifaði hann svo borg-
arstjóranum í Reykjavík og í fram-
haldi af því birti Morgunblaðið
bréf frá Kristínu Árnadóttur, að-
stoðarkonu borgarstjóra, þar sem
óskað var eftir upplýsingum um
sjómennina sem voru á Gulltoppi í
túrnum afdrifaríka. Og viðbrögðin
hafa ekki látið á sér standa. Tveir
skipverjar, þeir Guðmundur Guð-
mundsson og Gísli Einarsson, hafa
þegar sett sig í samband við Hend-
erson, auk þess sem Halldór Hall-
dórsson, sonur Halldórs Gíslason-
ar, skipsljóra á Gulltoppi, hefur
sent honum bréf og mynd af Gull-
toppi. Henderson hefur einnig rit-
að þakkarbréf til skipstjórans.
Sjálfur er Halldór skipstjóri á
nítugasta og níunda aldursári og
dvelur á Hrafnistu í Hafnarfirði.
Þó að árin séu orðin þetta mörg og
sjón og heyrn farin að daprast,
man hann vel eftir því þegar hann
sá björgunarbátinn, skammt frá
þar sem þeir voru að toga á Eld-
eyjarbanka, um 45 sjómflur suð-
vestur af Reykjanesi. „Þarna var
bátur með 33 mönnum og það var
hörmung að sjá þá, þeir voru orðn-
ir svo kaldir og slæptir,“ segir
Halldór. „Við reyndum auðvitað að
hlúa að þeim á allan mögulegan
hátt. Maður vorkenndi mest þeim
sem höfðu verið niðri að kynda og
höfðu því verið mjög léttklæddir í
hitanum."
Skipbrotsmennirnir voru fegnir