Morgunblaðið - 08.05.1998, Blaðsíða 34

34 FÖSTUDAGUR 8. MAÍ 1998
AÐSENDAR GREINAR
MORGUNBLAÐIÐ
Hvers vegna
sátu 6 af hverjum
10 sjómönnum
heima?
DEILA sjómanna og
útvegsmanna er að
baki. Sumir álíta að nú
sé lokið langri átakahr-
inu sem einkennt hefur
samskipti þessara aðila
á undanfömum árum.
Þetta hafí verið loka-
hnykkurinn með til-
heyrandi látum og
loksins sé búið að
tappa almennilega af
mannskapnum. Von-
andi hafa þeir, sem
þessu trúa, rétt fyrir
sér. Sjómannaforystan
hafði sigur i þessari
deilu og sjávarútvegur-
inn mun á vissum svið-
um upplifa nýtt starfsumhverfi. Því
hefur verið haldið fram að niður-
staðan sé í þágu hinna stærri á
kostnað hinna smærri. Tíminn leiðir
í ljós hvort það er rétt en eitt er al-
veg öruggt; um leið og starfsemi
kvótaþings og verðlagsstofu fer að
bitna á einstaka bátum og áhöfnum
þeirra, munu forystumenn sjó-
manna fullyrða að það sé ekki þeim
að kenna, þeir hafi aldrei beðið um
þessa niðurstöðu. Því verður haldið
fram að þetta sé einhverjum öði-um
að kenna.
Samsæri
Forystumenn sjómanna sýndu
mikla hörku í þessum átökum, ekki
síst á opinberum vettvangi. Ríkis-
sáttasemjari var m.a. sakaður um
það í fjölmiðlum að vera þátttakandi
í samsæri stjórnvalda og LIU gegn
sjómönnum. Niðurstaðan varð samt
sú að sjávarútvegsráðherra lagði
fram þrjú frumvörp í anda sjó-
mannaforystunnar og tilkynnti um
leið að skoðanir útvegsmanna á
þeim skiptu engu máli. Sáttasemj-
ari lagði síðan fram miðlunartillögu
sem sjómenn samþykktu með mikl-
um meirihluta en útvegsmenn kol-
felldu. Ef þetta var afrakstur sam-
særis er óhætt að fullyrða að það
hafi gersamlega mistekist.
Málflutningur
forystunnar
Þegar frá líður og átökin eru
skoðuð úr nokkurri fjarlægð, verður
tiltekin spurning sífellt áleitnari.
Hvers vegna greiddu
60% sjómanna ekki at-
kvæði í þessu verkfalli?
Hvers vegna sátu 3020
sjómenn heima af þeim
5030 sem voru á kjör-
skrá? Þegar boðað var
til verkfallsátaka sl.
haust stóð sjómanna-
forystan fyrir funda-
herferð um land allt.
Astandinu var lýst sem
skelfilegu þar sem út-
gerðarmenn níddust á
sjómönnum við hvert
tækifæri með braski og
óþokkaskap. Ætli sum-
ir sjómanna hafi ekki
séð vinnuveitanda sinn
og kannski fjölskylduvin til áratuga,
í nýju ljósi? Sjómenn fengu síðan
atkvæðaseðla senda í pósti, með
þeim merkt umslag til að skila þeim
Forystumenn sjómanna
hafa skýrt þessa dræmu
kjörsókn þannig, segir
Bjarni Hafþór Helga-
son, að sjómenn hafí
verið að lýsa óánægju
sinni með tillöguna og
frumvörpin.
til baka og einnig áróðursbréf þar
sem menn voru brýndir til að láta
ekki beygja sig í duftið. Samt fór
u.þ.b. helmingur þessara atkvæða-
seðla í ruslið.
Léleg kjörsókn
sjómanna
Eftir að verkfall skall á voru fjöl-
miðlar duglegir við að flytja fréttir
af gangi mála. Daginn út og daginn
inn dundu á landsmönnum lýsingar
á hryllilegu starfsumhverfi ís-
lenskra sjómanna í voðalegu návígi
við útvegsmenn. í hápunkti átak-
anna gengu sjómenn síðan til at-
kvæðagreiðslu um miðlunartillögu
ríldssáttasemjara og frumvörpin
þrjú. Enn komu fram ásakanir um
samsæri ríkissáttasemjara, LÍÚ og
Bjarni Hafþór
Helgason
stjórnvalda en meirihluti þeirra sjó-
manna, sem atkvæðþ greiddu, sam-
þykkti þó tillöguna. Á þeirri stundu
var allur íslenski flotinn í höfn
vegna verkfalls. Skipin höfðu verið
kölluð heim af miðunum. Við þær
aðstæður ákváðu 60% sjómanna að
greiða ekki atkvæði. Hvers vegna?
90% kjörsókn hjá
útvegsmönnum
Forystumenn sjómanna hafa
skýrt þessa dræmu kjörsókn
þannig, að sjómenn hafi verið að
lýsa óánægju sinni með tillöguna og
frumvörpin. Það er ekki trúverðug
skýring. Útvegsmenn lýstu óá-
nægju sinni með tillöguna og frum-
vörpin með 90% kjörsókn. Eins og
ástandið var á þessum tíma, hefðu
þeir sem voru óánægðir með niður-
stöðuna hiklaust mætt á kjörstað og
hafnað henni. Sjómenn hafa sem
betur fer mjög góð laun og e.t.v.
hefur það valdið einhverju um vilja-
leysi þeiiTa til að fylgja forystu-
mönnunum eftir í þessum átökum?
Kannski er almenn deyfð í félaga-
starfsemi skýringin á því sem þarna
gerðist? Og þó. Varla eru íslenskir
sjómenn orðnir svo daprir að þeir
mæti ekki á kjörstað vegna félags-
legrar deyfðar, þegar skipum þeirra
hefur verið siglt í höfn vegna átaka?
Þessar aðstæður voru allt aðrar en
gengur og gerist í almennri félaga-
starfsemi; harðvítugt verkfall, skip-
in bundin og hrunadans í öllum fjöl-
miðlum landsins.
Farvegurinn á Alþingi
Þessi lélega kjörsókn var ekki í
neinu samræmi við málflutning sjó-
mannaforystunnar í þessari deilu.
Kannski urðu margir sjómenn frá-
bitnari þátttöku í þessari deilu eftir
því sem málflutningurinn varð
grimmari? Ætli sjómönnum hafi
þótt fullyrðingar forystumanna
sinna, um að ríkisstjórnin stundaði
samsæri gegn þeim, trúverðugar?
Ætli þeim hafi ekki þótt undarlegt
þegar formaður Alþýðuflokksins
varð næstum sjálfkrafa að sérstök-
um talsmanni þeirra inni á Alþingi?
Var það vilji sjómanna? Hvers
vegna fór þessi deila í svona undar-
lega hreinan farveg inni á Alþingi;
tvískiptan milli stjómar og stjóm-
arandstöðu? Voru tilteknir forystu-
menn sjómanna kannski, öðmm
þræði, í sérstakri herför gegn fisk-
veiðistjórnunarkerfinu? Svona
kvikna spumingarnar ein af annarri
en við þeim fást engin endanleg
svör. Það er þó vert að velta þeim
upp og auðvitað er hægt að koma
með margar fleiri. Eftir situr þessi
undarlega niðurstaða um ótrúlega
slaka kosningaþátttöku í miðju
verkfalli; þegar 60% sjómanna
ákváðu að sitja heima.
Höfundur er framkvæmdastjóri Út-
vegsmannafélags Norðurlands.
ÞEGAR fólk veikist
eða slasast era fyrstu
viðbrögðin oftast þau
að kalla á lækni og láta
greina hvað að er. Það
er sama hve „augljós"
kvillinn eða meiðslin
era, fólk verður að fá
staðfest hvað er að til
þess að geta hafið við-
eigandi meðferð eða
fengið réttu lyfin. Þetta
vita allir.
Erfiðara virðist vera
að viðurkenna að sama
eigi við um þá duldu
fötlun sem hrjáir um-
talsverðan hluta hvers
árgangs. Ef bam á við
afmörkuð þroskavanda-
mál að stríða, er ofvirkt, eirðarlaust
og skortir einbeitingu eða er með
náms- eða félagslega örðugleika,
kæki og jafnvel þráhyggjuáráttu, er
lykilatriði að byrja á því að greina
vandann. Þetta er bæði barninu
sjálfu og umhverfi þess lífsnauðsyn-
legt.
Vandamálið þarf ekki
að vera alvarlegt til
þess að það borgi sig að
fá greiningu. Hún er
forsenda þess að hjálp
fáist til að leysa úr þeim
vanda sem fyrir er,
hversu óverulegur sem
fólki kann að sýnast
hann vera. Mörg þess-
ara vandamála hafa
nefnilega þann leiða
löst að vinda upp á sig.
Greiningu annast
barnalæknar og sál-
fræðingar. Þeir nota
ákveðin greiningar-
tæki, spurningalista
fyrir börn, foreldra og
kennara, auk þess sem
þeir fylgjast með baminu í daglegu
lífi.
Þegai- niðurstaða er fengin hefst
svo þjálfun á grundvelli greiningar-
innar. Að henni geta staðið talmeina-
fræðingar, iðju-, sjúkra- og þroska-
þjálfar og annað fagfólk. Sálfræðing-
ar, bamageðlæknar og félagsráð-
gjafar koma að henni eftir þörfum og
eðli vandamáls hvers barns fyrir sig.
Erlendar rannsóknir sýna og
sanna að með markvissri meðferð í
kjölfar greiningar á þroska- og hegð-
unarvanda er hægt að vinna krafta-
verk, bæta líf barna, unglinga og
fjölskyldna þeirra og spara samfé-
laginu ótrúlegan kostnað.
Á Islandi fær einungis lítið brot
barna greiningu eða um tíundi hluti
Greining er bara fyrsta
skrefíð. Matthias Krist-
iansen telur að hún sé
lífsnauðsynleg bæði
barninu sjálfu og um-
hverfi þess.
þess sem gerist í nágrannalöndum
okkar. Besta leiðin til að nýta fé á
markvissan hátt í meðferð er að
auka greiningarvinnuna. Þetta leiðir
auk þess til aukins skilnings ráða-
manna á meðferðarþörf og þannig er
stuðlað að betra og nútímalegra
samfélagi sem sinnir þörfum bama
sinna með vísan til framtíðar.
Höfundur er formaður foreldra-
félags misþroskn bama.
Misþroska- og
hegðunarvandamál
Matthías
Kristiansen
Færni íslenskra
hj artasérfræðinga
hefur vakið athygli
ÁRANGUR þeirra í
glímunni við hjarta-
sjúkdóma er talinn
með því besta sem ger-
ist í heiminum og er
það fagnaðarefni.
Landssamtök
hjartasjúklinga vora
stofnuð 1983 og er
markmið þeirra m.a.
útvegun á tækjabún-
aði. Samtökin leggja
þannig sitt af mörkum
til að árangur á sviði
hjartalækninga verði
sem bestur.
Á undanförnum 15
áram hafa Landssam-
tök lagt þessum mál-
efnum lið með 150 milljóna króna
framlagi, reiknað til núvirðis.
Fyrir nokkru var sýnd á Stöð 2
hjartaaðgerð á tveggja ára gamalli
stúlku og um það bil viku síðar var
þessi sama stúlka sýnd þar sem hún
var komin á fætur og farin að leika
sér sem heilbrigt barn. Þessi skurð-
aðgerð var stórkostleg og sýndi
Ijóslega að færni íslenskra lækna
skilar árangri.
Hvers vegna er verið að nefna
þetta dæmi. Svarið liggur í því að
iyrir tveimur áram var af hálfu
Landssamtaka hjartasjúklinga
safnað fyrir tækjum þannig að gera
mætti hjartaskurðaðgerðir á börn-
um hér á landi og að ekki þyrfti að
senda þau til annarra landa.
Nú tveimur árum síðar hafa
Landssamtökin ákveðið að hafa
merkjasölu enn á ný til að auðvelda
hjartasérfræðingum okkar meðferð
í þeim tilfellum sem
það á við. Nú á að
kaupa leysigeislatæki
og gera menn sér vonir
um að með slíkum bún-
aði verði hægt að gera
aðgerðir sem nú eru
ekki framkvæmanlegar
hér á landi.
Ljóst er að með því
að gera sem flestar að-
gerðir innanlands
sparast stórfé. Góður
árangur íslenskra sér-
fræðinga hefur leitt til
þess að fólk sem þarf á
slíkum aðgerðum að
halda vill helst að þær
fari fram hér heima.
Enn á ný er því leitað til lands-
manna í trausti þess að sameigin-
Landssamtök hjarta-
sjúklinga eru með
merkjasölu, segir Vil-
hjálmur B. Vilhjálms-
son, til að fjármagna
kaup á nauðsynlegum
tækjabúnaði.
lega styðjum við stöðu okkar á þess-
um vettvangi. Því notum við hjá
LHS gamla slagorðið: Tökum á -
tækin vantar.
Höfundur er formaður Reykjavíkur-
deildar Landssambands hjartasjúk-
linga.
Vilhjálmur B.
Vilhjálnisson
Þetta eru
mín öræfí
„ÞVÍ MEIRA sem
þú stjórnar lífinu,
verður minna líf eftir
til að stjórna.“ Clarissa
Pinkola Estés.
„Eitt eilífðarsmá-
blóm með titrandi tár
sem tilbiður guð sinn
og deyr.“ Matthías
Jochumsson.
Eg vil að öræfin
verði látin í friði og
þegar ég tala um frið
er ég ekki að tala um
vanrækslu og óreglu,
en ég vil að öræfin
verði látin í friði fyrir
skipulagi og virkjun-
arpælingum. Það er
nauðsynlegt fyrir manninn að eiga
ósnortinn stað í landinu sínu, líkt og
það er nauðsynlegt fyrir hann að
eiga þann stað í sál sinni. Og þegar
ég segi ósnortinn er ég ekki að tala
um friðhelgan reit þar sem má
varla anda, heldur stað þar sem líf-
ið fer sínu fram í öllu sínu veldi.
Þegar ég segi ósnortinn er ég að
meina stað, fullan af ólgu og kyrrð.
Ástin og sköpunargáfan eru sprott-
in uppúr þvílíkum stað í sálinni.
Það er villtur staður. Og einhver-
staðar í landinu okkar, í sál okkar,
verðum við að eiga villtan stað. Og
þegar ég segi villtur er ég ekki að
meina ómennskur, en staður fullur
af dulúð og einfaldleika, staður sem
er svo magnaður að hver og einn
getur upplifað hann á sinn persónu-
lega hátt. Manneskjan veslast upp
við of mikla stjórn, við of mikið
skipulag. Það verður einfaldlega
ekkert pláss fyrir manneskjuna í
þannig umhverfi. I þannig umhvei-fi
brýtur hún sig lausa til að elska
uppá nýtt, skapa uppá nýtt.
Á öræfum verður að fara var-
lega, gera ráð íyrir hinu óvænta og
beygja sig en þjösnast
ekki áfram. Og þá gef-
ur landið allt til baka.
Landið gefur þér ein-
faldlega líkama þinn
og sál. Öræfin hafa
lækningamátt, þau fá
mann til að undrast og
það eykur meira að
segja kynorkuna að
vera þar. Öræfin opna
skilningarvitin uppá
gátt, eitthvað fer í
gang af sjálfu sér; aug-
un opnast, eyrun þenj-
ast, varimar roðna, og
svo framvegis þangað
til sjöunda skilningar-
vitið er vakið og orka
manns flæðirir og fossar einsog
óviðjafnanlegt orkuver og maður
þykist geta komið því í orð þegar
heim kemur, en veit að það er ekki
hægt; maður reynir ekki að koma
Öræfín hafa lækninga-
mátt, segir Elísabet
Kristín Jökulsdóttir,
þau fá mann til aö undr-
ast og þau auka meira
að segja kynorkuna.
orðum yfír það íyrr en staðurinn er
í hættu. Því að þetta er skynjun
sem maður á einn og enginn annar
og enginn getur tekið frá manni, og
þegar maður hefur gengið nógu
lengi finnur maður í sér þetta villta
eðli sem er tilbúið til að sameinast
náttúrunni. Og við þennan samruna
verður ljós og í því ljósi er pláss
fyrir brot af kraftinum.
Höfundur er ritliöfundur.
Elísabet K.
Jökulsdóttir