Morgunblaðið - 21.05.1998, Blaðsíða 66

MORGUNBLAÐIÐ
^66 FIMMTUDAGUR 21. MAÍ 1998______________________
MINNINGAR
SVEINN
GUÐMUNDSSON
+ Sveinn Guð-
mundsson fædd-
ist í Litladalskoti í
Lýtingsstaðahreppi
í Skagafírði 28.
aprfl 1912. Hann
lést 12. maí síðast-
iiðinn á Sjúkrahúsi
Reykjavíkur. For-
eldrar hans voru
Guðmundur
Stefánsson, bóndi
og trésmiður þar og
^ síðar á Lýtingsstöð-
um, og Þórunn
Baldvinsdóttir.
Systkini Sveins
voru: Stefana Sigurlaug, f.
1906, Hervin Hans, f. 1907,
Unnur, f. 1917, og sammæðra
Jónas Jóhannsson, f. 1896. Þau
eru öli látin.
Kona Sveins var Elín Hali-
grímsdóttir, f. 31.12. 1920, d.
11.8. 1996. Börn þeirra eru
Guðmundur Hilmar, f. 18.9.
1944, Hallgrímur Tómas, f. 2.8.
1947, Gunnar Þór, f. 23.4. 1951,
Ólafur Stefán, f. 26.8. 1957, og
Ingunn Elín, f. 9.12. 1958.
Sveinn stundaði almenn
^ sveitastörf á heimili foreldra
sinna til 18 ára aldurs. Sveinn
varð gagnfræðingur frá
Menntaskólanum á Akureyri
1932 og iauk prófi frá Sam-
vinnuskólanum
1939. Hann dvaldi
við nám hjá sænska
Samvinnusamband-
inu 1945-1946. Próf
i sfldarmati tók
hann árið 1937 og
var verkstjóri og
sfldarmatsmaður á
Siglufirði árin 1935
til 1941. Þá tók við
kaupféiagsstjóra-
starf hjá Kf. Hall-
geirseyjar (Kf.
Rangæinga) á
Hvolsvelli þar sem
hann var til 1946 er
hann tók við Kf. Skagfirðinga á
Sauðárkróki 1. júní það ár og
var ósiitið kaupfélagsstjóri þess
félags í rúman aldaríjórðung
eða til ársloka 1972. Þá tók við
fjármáiastarf þar sem hann
vann á vegum Sambands ís-
lenskra samvinnufélaga við
uppbyggingu Holtagarða í
Reykjavík. Sveinn gegndi ótal
trúnaðar- og nefndarstörfum
og var formaður sóknarnefndar
Sauðárkrókskirkju. Árið 1974
var hann kjörinn heiðursfélagi
Kf. Skagfírðinga.
Utför Sveins verður gerð frá
Dómkirkjunni föstudaginn 22.
maí og hefst athöfnin klukkan
10.30.
Við systkinin horfum nú á eftir
þér þegar svo stutt er síðan við
saman fylgdum til grafar þeirri
manneskju sem þú áttir samfylgd
með í meira en hálfa öld og við öll
höfum saknað eftir snöggt og
óvænt fráfall.
Nú þegar þú ert sjálfur farinn og
við kveðjum jarðneskar leifar þínar
skrifa ég þessi kveðjuorð þó ég viti
að síðastur allra vilt þú láta fjalla
um þig með stásslegum hætti eða
upprifjun á þeim stóru verkum
sem skipuðu þér í fremstu röð at-
hafnamanna. Hvenær er góður
tími til að deyja og dauðinn blessun
en ekki böl? Þú varst nú einn eftir í
systkinahóp þínum, sem var ein-
staklega náinn og samstæður í öll-
um verkum, og lífsfórunautur þinn
var einnig kominn í þann faðm sem
á endanum tekur okkur öll.
3lómcit>ú3ir\
öarðsKom
v/ PossvogskipUjtAgapð
Sími: 554 0500
Sorgar og
samúðarmerki
Borið við minningarathafhir
ogjarðarfarir.
Allur ágóði rennur til
líknarmála.
Fæst á bensínstöðvum,
í Kirkjuhúsinu og í
blómaverslunum.
f| KRABBAMEINSSJÚK BÖRN
<St" HJÁLPARSTOFNUN
KIRKJUNNAR
Sjóndepran var þér erfið og skort-
ur á líkamlegu þreki einnig. Ást-
vinir og félagar famir og dagamir
langir. Þess vegna veit ég að tím-
inn til að kveðja var góður, dauðinn
blessun og léttir og það vissir þú
alltaf í trúfestu og vissu um það
sem bíður okkar. Þitt stundaglas
er tæmt og ég veit að þú ert nú
glaður og laus meina þinna allra í
góðum félagsskap þeirra sem þú
hefur saknað.
A stundum sem þessari varst þú
mörgum, fleirum en flestir vita,
mikil og traust huggun sem og
ætíð þegar þú lagðir fólki lið sem
átti erfiðar stundir í lífi sinu. Á
sama hátt og næmi þitt og tilfinn-
ing í fjárhagslegum efnum var
fágæt þá veit ég að ekki síður
bjóstu yfir persónugerð sem átti
greiða leið að hjarta og huga þeirra
sem áttu þung spor að stíga og leit-
uðu eftir skilningi, trú og trausti.
„Stendur um stóra menn storm-
ur úr hverri átt.“
Það gustar um þá sem standa í
stórum verkum alla sína starfsævi
og það reyndir þú sannarlega. Þá
sést hverjir eru menn og hvert
upplag þeirra er. Yfirvegun í
hverju máli, rósemi og jafnaðargeð
voru kostir sem þú hafðir í ríkum
mæli. Eg hygg að þess finnist fá
dæmi ef nokkur að skapfestu þinni
hafi verið brugðið og síst þegar á
þig var sótt í nýbyrjuðu uppbygg-
ingarstarfi hjá Kf. Skagfirðinga, af
óvildarmönnum sem helst höfðu
þau ráð að ráðast á heiðarleika
þinn og trúmennsku varðandi það
óskabarn sem Kf. Skagfirðinga var
þér þá þegar orðið. Þá áttir þú
stuðning þeirra visan sem h'tið
máttu sín einn og einn en voru
sterkir saman og þó aldrei hafir þú
talið pólitísk afskipti samræmast
því að vinna fyrir félag í eigu allra
Skagfirðinga þá áttu þín sjónarmið
samleið með þeim sem höfðu á
LEGSTEINAR t Marmari
íslensk framleiðsla Granít
Vönduð vinna, gott verð Blágrýti
Sendum myndalista Gabbró
MOSAIK Líparít
Hamarshöfði 4, 112 Reykjavík
sími 5871960, fax 5871986
brattann að sækja í lífsbaráttunni.
Trúmennska þín, nægjusemi og
htil eftirsókn eftir upphefð ein-
kenndu allt þitt líf og starf í
Skagafirði. Þegar þér stóðu til
boða störf á öðrum vettvangi sem
hefðu fært þér fjárhagslega marg-
falt það sem þú naust þá var það
ekki eitthvað sem þú þurftir að
hugsa um. Þinn vettvangur var í
Skagafirði og þar skyldir þú skila
þínu lífsverki, ekki þrautalaust,
ekki átakalaust, ekki án fórna en
með árangri sem þér fannst það
fólk sem þú vannst fyrir eiga skilið.
Rekstrarstjóm þín á Kf. Skag-
firðinga í nálega 27 ár var með
þeim hætti að fáir hefðu gert jafn
vel og enginn betur. Hæfni þín í
öllu fjárhagslegu verki, framsýni
og áræði skiptu miklu í rekstri
kaupfélagsins en ekki síður á
félagslega sviðinu voru það hóg-
værð og nærgætni gagnvart öllu
fólki sem skapaði þann trausta
grundvöll sem félagið byggðist upp
á. Þar sem þú fórst um með hattinn
eftirminnilega sem þú aldrei
slepptir þá var ljóst að höfðingi var
á ferð sem gustaði um og sannar-
lega barstu með þér mikla reisn og
traust sem alls staðar var eftir
tekið. Hve þú varst bjargtraustur,
undirhyggjulaus, heiðlyndur,
hreinskihnn og einarður ávann þér
virðingu og traust í viðskiptum
sem þér fannst alltaf að væri það
dýmætasta og besta sem hver
maður getur eignast.
Það er oft að skynja má margt
án þess að það sé sagt og það er of-
arlega í huga á þessari stundu. Það
var ekki þinn háttur að ræða mikið
um hlutina þegar eitthvað lá við
eða leysa þurfti úr málum, þaðan af
síður að ræða um slíkt eftir að þú
hafðir leyst úr hverjum vanda sem
borinn hafði verið fyrir þig. Þú
varst til staðar á þinn sterka hátt
og sú vissa hefur sannarlega haft
meiri áhrif í lífi mínu og systkina
minna en við stundum gerum okk-
ur grein íyrir. Sú gæfa og upplifun
eftir að fullorðinsárum var náð að
hafa alltaf og alls staðar getað not-
ið þess góða orðstírs og óskoraðs
trausts sem þú ávannst þér í störf-
um þínum og allir þekktu munum
við systkinin aldrei geta þakkað
sem vert er. Ég trúi því að þér líði
nú vel á nýjum stað og veit að þú
munt vaka yfir velferð okkar og lífi
eins og alltaf, nú bara frá öðrum og
betri stað. Ég veit líka um eigin-
konu og móður sem nú aftur eftir
stuttan aðskilnað mun eiga með
þér þá samveru sem þið bæði mun-
ið njóta vel um alla eilífð. Þegar við
nú fylgjum jarðneskum leifum þín-
um til grafar þá horfir þú til okkar
og við munum þá stillingu og vissu
sem þú alltaf hafðir á slíkum
stundum. Það er gott veganesti.
Ólafur Stefán.
Sumir menn eru fæddir foringj-
ar. Um fáa menn trúi ég að sú
staðhæfing eigi betur við en Svein
Guðmundsson, fv. kaupfélags-
stjóra, sem verður kvaddur hinstu
kveðju í Dómkirkjunni í Reykjavík
í dag.
Sú kynslóð, sem af harðfylgi og
stefnufestu byggði upp það
þjóðfélag, sem við njótum nú að
byggja í dag, er óðum að kveðja
þetta líf og halda til annarra starfa
„Guðs um geim“. Þetta fólk, sem
hafði lifað það að sjá þjóðfélagið
breytast úr miðaldasamfélagi
fátæktar, fábreytni og heilsuspill-
andi húsakynna í tæknivætt
þjóðfélag velmegunar, menntunar
og heilsugæslu fyrir atbeina handa
sinna og hugvits, hefur nú flest
lokið lífsstarfi sínu. Því miður hef-
ur okkur, sem tókum við af þeim,
ekki auðnast að þakka þeim sem
skyldi með því að veita þeim þann
aðbúnað, sem þau eiga skilið á
ævikvöldinu.
Sveinn Guðmundsson var óve-
fengjanlega einn af þeim, sem
settu með verkum sínum og at-
höfnum einna mestan svip á at-
hafnalíf Skagafjarðar á fimmta,
sjötta og sjöunda áratug þessarar
aldar, þann tíma, sem uppbygging-
in var sem mest og örust og fram-
farimar hvað áhrifaríkastar. Sam-
tíðin er oft og tíðum ósanngjörn og
dómhörð í garð þeirra, sem eru í
fararbroddi á hverjum tíma, og án
efa hefur Sveinn orðið fyrir því um
sína daga. En hin síðustu ár þykist
maður hafa skynjað það, að menn
hér séu að byrja að meta að verð-
leikum þá forsjálni og þann trausta
grunn, sem hann lagði þann tíma,
sem hann stýrði langstærsta at-
vinnufyrirtæki héraðsins og einu af
stærri fyrirtækjum landsins, ef það
er skoðað í því samhengi.
Þegar Sveinn kom á æskuslóðir
sínar í Skagafirði um mitt ár 1946
til að stjóma Kaupfélagi Skag-
firðinga, hafði flest verið lítið
breytt í rekstri fyrirtækisins um
árabil. Öll starfsemi þess fór fram í
gömlum húsakynnum og hafði ver-
ið svo allt frá því byggt var yfir
Mjólkursamlagið við stofnun þess
árið 1935. Það varð því hlutskipti
Sveins að hefja markvissa upp-
byggingu. Að engu var þó flanað og
endirinn skoðaður strax við upp-
hafið. Ekki skorti hinn félagslega
bakgmnn, því mannval var jafnan í
stjóm fyrirtækisins og að öðmm
ólöstuðum var þar fremstur meðal
jafningja Tobías Sigurjónsson í
Geldingaholti, sem var formaður
stjórnar mestallan þann tíma, sem
Sveinn var kaupfélagsstjóri KS, og
óhætt að segja að vinátta og gagn-
kvæmt traust hafi einkennt öll
þeirra samskipti. Sveinn var ekki
ókunnugur stjóm kaupfélaga, því
hann hafði um það bil tveimur ár-
um eftir að hann lauk prófi frá
Samvinnuskólanum tekið við stjóm
Kaupfélags Hallgeirseyjar, sem
síðar varð Kaupfélag Rangæinga,
og öðlast við það svo gott orðspor,
að þegar Sigurður Þórðarson hætti
störfum sem kaupfélagsstjóri KS
var leitað til Sveins að taka við.
Fyrsta verkefnið var bygging á
nýju húsi fyrir mjólkursamlagið,
sem samsvaraði svo vel kröfum
tímans að það er í fullu gildi enn
þann dag í dag og þjónar sínu hlut-
verki með prýði. Ékki var slegið
slöku við og fljótlega var hafin
bygging slátur- og frystihúss á
Eyrinni, norðan við bæinn á
Sauðárkróki, sem þá var að mestu
auð og óbyggð en þar em nú helstu
framleiðslufyrirtæki bæjarins.
Þessi hús vora þá og lengi síðar
einhver hin fullkomnustu sinnar
tegundar og þóttu til fyrirmyndar
um allan búnað og fyrirkomulag.
Sveinn hafði verið lengi á sínum
yngri árum viðloðandi útgerð og
fiskvinnslu á Siglufirði og víðar, og
var m.a. síldarmatsmaður í mörg
sumur. Hann hafði því mikinn og
brennandi áhuga á útgerð og fisk-
vinnslu, sem þá var öll heldur
framstæð á Sauðárkróki. Undir
forystu Sveins var byggt fisk-
vinnsluhús við frystihúsið, sem
tengdist sláturhúsinu, enda þótti
Sveini og fleiram öll rök hníga í þá
átt, að með því móti mætti nýta
betur þá miklu fjárfestingu, sem
fólst í frystihúsinu, og auka og efla
atvinnulíf bæjarins, sem var þá
heldur fábreytt. I fyrstu var sam-
starf við Sauðárkrókskaupstað um
þennan rekstur en það samstarf
tók enda og 1958 varð KS eini eig-
andi Fiskiðju Sauðárkróks hf. Var
Sveinn stjórnarformaður Fiskiðj-
unnar allan þann tíma, sem hann
gegndi starfi kaupfélagsstjóra.
Um þessar mundir voru framfar-
ir í verslunarrekstri miklar á land-
inu og eins og fyrr er sagt, var
mestallur rekstur KS á því sviði í
gömlum húsakynnum. Um þetta
leyti eru sjálfsafgreiðsluverslanir,
kjörbúðir, að ryðja sér til rúms og
á áranum 1958-1960 reisti KS
fyrsta verslunarhús landsins, sem
var sérhannað til þess að vera kjör-
búð, en að auki vora í húsinu kjöt-
vinnsla, fiskbúð og mjólkurbúð að
þeirrar tíðar hætti. Þegar Sauðár-
króksbær stækkaði ört til suðurs
komu fljótt fram óskir íbúa þar um
aukna verslunarþjónustu og um
miðjan sjöunda áratuginn var
byggt verslunarútibú við Smára-
grand 2 og 1968 var svo tekið í
notkun glæsilegt þjónustuútibú í
Varmahlíð, sem einmitt nú um síð-
ustu helgi fagnaði þrjátíu ára
starfsafmæli. Á þessum árum
komust kaupfélögin við utanverðan
Skagafjörð, á Hofsósi og Haganes-
vík í rekstrarvanda og varð niður-
staðan að þau sameinuðust Kaup-
félagi Skagfirðinga og hefur upp
frá því verið einungis eitt kaup-
félag í Skagafirði. Ollum þessum
málum veitti Sveinn farsæla for-
ystu og er þó margt ótalið. í dag
búa Skagfirðingar enn að framsýni
Sveins og fyrirhyggju í fram-
kvæmdum og fjármálum, þvi varla
hefði tekist að halda sjó í áföllum
og kreppu níunda og tíunda ára-
tugarins ef ekki hefði notið við hins
fjárhagslega styrks, sem Kaup-
félag Skagfirðinga hefur haft.
Sveinn Guðmundsson var for-
ingi, það skal hér enn og aftur end-
urtekið. Þegar hann talaði, þá
hlustuðu menn. Menn leituðu líka
forsjár hans með ólíklega sem lík-
lega hluti og ætluðust til að hann
leysti úr hverjum vanda, sem hon-
um tókst líka ótrúlega oft. Það tek-
ur þó á, að bera annarra byrðar, og
síðustu árin, sem Sveinn stjórnaði
KS, var líkamleg heilsa farin að
gefa sig, þótt kraftur og kjarkur
væri óbilaður. Hann dvaldi um
tíma á heilsustaðnum Skodsborg í
Danmörku og náði að styrkja sig
mikið. Hann var þó löngu búinn að
ákveða að hætta störfum áður en
kraftar væra þrotnir að fullu og
þegar hann hafði staðið við stjóm-
völinn í 26 ár, um mitt ár 1972, af-
henti hann Helga Rafni Trausta-
syni, fulltrúa sínum, stýrið. Þá var
raunar hafin endurbygging slátur-
hússins, sem má kallast síðasta
stórvirkið, sem Sveinn kom að á
vegum KS. Ekki hafði hann þó al-
veg skilið við Sauðárkrók, því áður
en hann fór þaðan alfarinn byggði
hann á eigin vegum tvö fjögurra
íbúða hús þar í bænum. Eftir að til
Reykjavíkur kom, annaðist hann
m.a. fjármálalega umsjón stór-
byggingar Sambandsins við Holta-
bakka, en þá sögu þekkir sá sem
þetta skrifar ekki.
Sveinn starfaði ekki mikið að
félagsmálum, öðram en þeim er
leiddu beint af starfi hans, sem
vora reyndar ærin. Ekki veit ég til
þess að hann hafi tekið þátt í
pólitík. Hins vegar kom hann tals-
vert að kirkjulegu starfi, var
kirkju- og trúrækinn og var lengi
formaður sóknamefndar Sauðár-
krókskirkju og vann kappsamlega
að málefnum hennar.
Sveinn Guðmundsson var ekki
bara fæddur foringi, hann var líka
höfðingi í sjón og raun. Hann var
með hærri mönnum sinnar samtíð-
ar, fríður sýnum og skarpleitur
nokkuð. Það þótti mörgum hvöss á
honum brúnin, einkum ef honum
mislíkaði, en hann átti líka til aðra
drætti í andliti, sem vinir hans og
fjölskylda þekktu.
Ekki er hægt að minnast Sveins
án þess að minnast um leið eigin-
konu hans, Elínar Valgerðar Hall-
grímsdóttur, sem látin er fyrir
nokkram áram. Elín stóð alla tíð
við hlið og að baki manns síns og
veitti honum það trygga skjól, sem
gott heimili eitt getur veitt þeim,
sem standa í stafni í stormum sam-
tíðarinnar.
Við hjónin áttum því láni að
fagna, að hefja búskap okkar í
skjóli þeirra heiðurshjóna, Sveins
og Elínar. Við stofnuðum bú okkar
í húsi þeirra og áttum þau að vin-
um. Sú uppgerðarlausa góðvild og
hlýja, sem þau sýndu okkur og
bömum okkar, verður aldrei
fullþökkuð með orðum.
Sveinn Guðmundsson er allur.
Okkur, sem störfuðum undir hans
stjóm hjá Kaupfélagi Skag-
firðinga, þykir sem merkum kafla
sé lokið. Verka Sveins mun lengi
sjá stað á Sauðárkróki og í
Skagafirði og sagan mun áreiðan-
lega telja hann meðal merkustu
forystumanna atvinnulífsins á
þessari öld.
Við Droplaug viljum fyrir okkar