Morgunblaðið - 21.05.1998, Blaðsíða 34

34 FIMMTUDAGUR 21. MAÍ 1998
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Úr safni
Gerðar
FRÁ einkasýninfu Gerðar í Strunk-Hilgers galleríinu í Odenkirchen
haustið 1970.
FRÁ sýningunni í Gerðarsafni í Kópavogi.
Islensk
ljóð á
úkra-
ínsku
STÆRSTA bókmenntatímarit
Úkraínu, VSESVIT: Tímarit
um heimsbókmenntir (192
bls.), birti í fyrsta hefti þessa
árs (bls. 3-15) myndskreytta
grein um íslendinga eftir Sig-
urð A. Magnússon ásamt
þýðingum tveggja þarlendra
skálda á ljóðum eftir hann.
Greinin nefnist „Islending-
ai% hverjir eru þeir?“ og birtist
upphaflega á ensku í greina-
safni Sigurðar, The Ieeland-
ers, sem kom út hjá bókaút-
gáfunni Forskoti árið 1990.
Þýddu ljóðin eru úr ljóða-
safninu Hvarfbaugar, sem út
kom hjá Máli og menningu
1988. Maksím Stríkha hefur
þýtt eftii-talin ljóð: „Nætur-
fjöll“, „Dalakyrrð“, „Stúlka les
bók“, „Dagar“, „Við dánar-
beð“, „Við gröf óþekkta her-
mannsins“, „Michelangelo“,
„Ljóðlist l-3“, „Orð“, ,Á-Ugu
þín“, „Spegill", „Öldur“ og
„Onýtir dagar“. Skáldkonan
Evrenía Kónonenkó hefur
hinsvegar þýtt ljóðabálkana
„Hafíð og kletturinn 1-14“ og
„Dauði Baldurs I-IV“.
Þess má geta að ljóðabálk-
urinn „Dauði Baldurs" hefur
þegar komið út á ensku (bæði í
Bandaríkjunum og Englandi),
grísku, þýsku og rússnesku.
Mörg hinna ljóðanna hafa
komið út á sömu tungumálum
og sömuleiðis á dönsku,
norsku, sænsku, búlgörsku,
lettnesku og kínversku.
MYJVDLIST
Gerðarsafn -
Listasafn Kópavugs
MÁLVERK/SKÚLPTÚR
Verk Gerðar Helgadóttur. Opið frá
12 til 18 alla daga nema mánudaga.
Sýningin stendur til 24. maí.
HIÐ mikla safn verka eftir
Gerði Helgadóttur sem geymt er í
Kópavogi er eitt af stærstu sér-
söfnum á íslandi og býður upp á
spennandi möguleika í sýningar-
haldi. í Gerðarsafni í Kópavogi
eru líka fjölbreyttir sýningarsalir
sem henta ágætlega fyiir stórsýn-
ingu af því tagi sem nú er haldin á
verkum Gerðar. Á sýningunni eni
alls 135 verk, allt frá stórum verk-
um í steypu og gler niður í skart-
gripi, smágripi og skissur. Af
nógu er að taka í Gerðarsafni þeg-
ar þar eru settar upp sýningar á
verkum hennar og því er ánægju-
legt að sjá hve vel hefur tekist til
hér, bæði hvað varðar val á verk-
unum og uppsetningu þeirra.
Verkin á sýningunni spanna all-
an feril Gerðar, sem reyndar var
stuttur vegna veikindanna sem
drógu hana til dauða langt um
aldur fram. Gerður var einstak-
lega afkastamikill listamaður,
lagði hart að sér og þróaði list
sína á eigin forsendum, þótt vissu-
lega byggði hún á þeim liststefn-
um sem hæst risu í Evrópu á
fimmta og sjötta áratugnum.
Þekktust er hún fyrir málm-
skúlptúra sína, konstrúktívískar
formstúdíurnar frá því við upphaf
ferils hennar og svo miðhverfa
vírskúlptúrana sem við tóku og
voru alfarið sprottnir úr hennar
eigin hugarheimi, í andstöðu við
ríkjandi hugmyndir í myndlist-
inni. Á sýningunni má einnig sjá
tvívíðar myndir Gerðar, klippi-
myndir sem hún gerði á árunum
upp úr 1950 og undirbúnings-
teikningar að þrívíðum verkum
frá ýmsum tímum.
Við uppsetningu sýningarinnar
hefur Guðbjörg Kristjánsdóttir
forstöðumaður safnsins fengið
listamennina Kristin E. Hrafns-
son og Svövu Björnsdóttur sér til
aðstoðar. Þau hafa tekið mið af
því hvernig Gerður sjálf setti upp
sýningar sínar eins og sjá má á
myndum í sýningarskrá. Þar má
meðal annars sjá mynd af sýningu
í Odenkirchen frá árinu 1970, þar
sem Gerður hefur komið verkum
sínum fyrir í flókinni hillusam-
stæðu sem er eins konar form-
stúdía í sjálfu sér. Á sýningunni í
Gerðarsafni hefur slíkri hillusam-
stæðu verið komið upp á neðri
hæð til að sýna smærri verk Gerð-
ar, litlar höggmyndir og skart-
gripi. Annars staðar í safninu má
sjá verk sem standa á múrsteinum
og steyptum rörum í stað hvítra
stöpla sem nú tíðkast. Niðurstað-
an er að þrátt fyrir fjölbreytnina á
sýningunni fær hún sérstakan og
sterkan heildarsvip sem minnii'
sterkt á Gerði sjálfa og viðhorf
hennar til listar sinnar. Gerður
tók listsköpun sína vissulega mjög
alvarlega, en forðaðist þó alltaf að
vera yfírlætisleg gagnvart verk-
um sínum. Það er einmitt þetta
samspil einlægrar sköpunargleði
og hæversku í framsetningu sem
gerir verk hennar svo heillandi.
Gerðarsafn héfur sinnt verkum
Gerðar með prýði, bæði í sýning-
arhaldi og útgáfu. Þar hefur tek-
ist allvel að nýta möguleikana
sem búa í stóru sérsafni af þessu
tagi. Sýningin að þessu sinni veit-
ir heildaryfirsýn yfir verk Gerðar,
en safnið býður líka upp á að
haldnar séu smæni sýningar þar
sem tekið er á einstökum tímbil-
um eða þemum og verkin jafnvel
tengd við verk annarra lista-
manna til að sýna tíðarandann
sem þau eru sprottin úr eða draga
fram það sem sérstakt er við úr-
lausnir listamannsins. Þannig
geta sýningar á verkum látinna
listamanna orðið fullt eins lifandi
og sýningar á samtímalist.
Jón Proppé
Ljóðasafn eftir Jóhann Hjálmarsson gefið út í ljóðabókaflokki á Spáni
LJÓÐASAFN eftir Jóhann
Hjálmarsson er komið út á
spænsku. Utgefandi er forlagið
Colección E1 último Parnaso í
Zaragosa á Norður-Spáni en
þýðingu og val á ljóðum hafði
José Antonio Fernández Romero
með höndum. I bókinni er að
finna 103 Ijóð úr flestum ljóða-
bókum Jóhanns sem eru fjórtán
að tölu. Elsta ljóðið er frá 1956
og hið yngsta frá 1994.
Að sögn Jóhanns eim umsvif
forlagsins allnokkur og bækur
þess ágætlega kynntar á Spáni
og í Suður-Ameríku. Bók hans,
Antología, kemur út í flokki
ljóðabóka, þar sem kynnt er það
nýjasta í skáldskapnum. Aðal-
lega hefur sjónum verið beint að
heimamönnum en einstaka er-
lent skáld hefur þó verið í
brennidepli líka. Mun bók
Jóhanns vera sú fyrsta eftir Is-
lending sem kemur út hjá forlag-
inu en þetta er í fyrsta sinn, að
því er næst verður komist, sem
Ijóðabók eftir íslending kemur
út á spænsku.
Segir Jóhann skáldin sem for-
lagið hefur gefið út vera af ýms-
um stærðum og gerðum, en á
sama tíma og bók hans kemur út
ljóðabók eftir hið kunna
spænska leikritaskáld Fernando
Arrabal.
Tildrög útgáfunnar eru, að
sögn Jóhanns, þau að hann var
vel kynntur í tveimur bókum
sem helgaðar voru norrænni
ljóðlist og út komu fyrir þremur
árum á Spáni. Var önnur þeirra,
Poesía Nórdica, gefin út í tengsl-
um við norræna menningarhátíð
á Spáni, þar sem Jóhann var
meðal skálda sem lásu úr verk-
„Landslagsmálari
sálar og jarðar“
Jóhann José Antonio
Hjálmarsson Femández Romero
um sínum. f ritinu, sem er
mikið vöxtum, eru 260 ís-
lensk ljóð, þar á meðal
mörg eftir Jóhann. Þá kom
út um líkt leyti önnur bók,
101 poemas nórdicos, þar
sem Jóhann var einnig
kynntur. Allar þýðingarnar
úr íslensku í bókunum
tveimur eru eftir
Femández Romero og fékk
hann æðstu þýðingarverð-
laun spænska ríkisins fyrir
hlut sinn í Poesía Nórdica.
Poesía Nórdica
greiddi götuna
Bækurnar, einkum
Poesía Nórdica, vöktu at-
hygli á Spáni en í hópi
þeirra sem luku lofsorði á verkið
var Nóbelsskáldið Camilo José
Cela. Gerði hann það í heilsíðu-
grein í spænska dagblaðinu
ABC. Upp frá því ákváðu Javier
Tenfas og Raúl Herrero, sem rit-
stýra ljóðabókafíokknum hjá
Colección E1 último, að ráðast í
útgáfu Antología de Jóhann
Hjálmarsson.
Þýðandinn, Femández
Romero, er dósent í spænskum
málvisindum við hugvísindadeild
háskólans í Vigo í Galesíu. Hef-
ur hann dvalist á íslandi og þýð-
ir úr íslensku. Lýsir Jóhann hon-
um sem góðum íslenskumanni
sem sé vel að sér í fornum bók-
menntum og nýjum. Næsta bók
eftir íslending sem kemur út í
spænskri þýðingu Fernández
Romero verður að óbreyttu
Englar alheimsins eftir Einar
Má Guðmundsson.
Jóhann kveðst ágætlega sátt-
ur við val Fernández Romero á
ljóðum í bókina, þó sjálfur hefði
hann kannski hagað valinu með
öðmm hætti. „Þegar ég fór að
skoða bókina komst ég að raun
um að þ'óð, þar sem hin
suðrænu tengsl mín eru
áberandi, eru fyrirferðar-
mikil. Nefni ég tilvistar-
heimspeki Alberts Camus.
Þá hafa alþjóðleg efni í
ljóðum mínum augljóslega
höfðað til hans og súrreal-
isminn, sem var og er
mjög áhrifamikill í skáld-
skap og listum á Spáni.
Hann snerti mig á sínum
tíma eins og sjá má í sum-
um bóka minna,“ segir
Jóhann sem margoft hefur
dvalist í Suðurlöndum,
aðallega á Spáni, allt frá
árinu 1959. Hefur liann
um langt árabil þýtt bók-
menntir spænskumælandi
þjóða á íslensku, svo sem verk
Federicos García Lorca og Oct-
avios Paz.
Söngvari
hversdagslífsins
í inngangi að bókinni fjallar
þýðandinn um Jóhann Iljálmars-
son og skáldskap hans. Þar kall-
ar hann Jóhann söngvara hvers-
dagslífsins, skáldskapur hans sé
alls staðar og í öllum hlutum.
„Jóhann Hjálmarsson er lands-
lagsmálari sálar og jarðar.“
Myndskreytingar í bókinni
eru eftir Alfreð Flóka, en þær
hafa áður birst í islenskum út-
gáfum bóka Jóhanns. Segir
skáldið það við hæfi að verk Al-
freðs Flóka prýði bókina, því á
þessu ári eru sextíu ár liðin frá
fæðingu hans. „Þá er Zaragoza
fæðingarborg málarans mikla,
Goya, en Flóki hafði einmitt
dálæti á honum. Það má því
segja að þarna hittist þeir loks,
Goya og Flóki, og Zaragoza-
menn fá tækifæri til að kynnast
list þess síðarnefnda í einhverj-
um mæli.“
Það sætir alltaf tíðindum þeg-
ar íslensk ljóð eru þýdd á er-
lenda tungu, en verk Jóhanns
Hjálmarssonar munu senn koma
mönnum fyrir sjónir á fleiri
tungum en spænsku. Þannig er
verið að gefa út úrval ljóða ís-
lenskra skálda á kínversku, en
þar á hann nokkur Ijóð. Jóhann
á einnig ljóð í ljóðasafni eftir ís-
lenska höfunda sem senn kemur
út í Búlgaríu, auk þess sem verið
er að þýða eftir hann ljóð sem
munu birtast í tímaritum á Ítalíu
og í Litháen. Þá er væntanlegt
Ijóðasafn eftir hann í Noregi á
næsta ári og í Finnlandi er jafn-
framt verið að þýða verk hans.
Við þetta má svo bæta að senn
kemur út ritlingur á vegum
þýðingarstofnunarinnar í Tar-
azona á Spáni sem hafa mun
meðal annars að geyma fimmtán
ljóð Jóhanns. Henni veitir for-
stöðu Francisco J. Uriz, sem var
aðalritstjóri Poesía Nórdica og
er víðkunnur og áhrifamikill
bókmenntamaður og skáld. Var
hann meðal þeirra sem hvöttu til
útgáfu ljóðasafns Jóhanns á
Spáni.