Morgunblaðið - 10.07.1998, Blaðsíða 4

4 FÖSTUDAGUR 10. JÚLÍ 1998
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Morgunblaðið/Golli
MÁLVERKIÐ Hluti af Almannagjá er 146x105 cm að stærð.
Kjarvalsmálverk rata heim
eftir 25 ár frá Eyjagosi
KJARVALSMYNDIRNAR sem fundust. Málverkið frá Dyrfjöllum til vinstri og Hluti af Almannagjá til hægri.
Þóra Kristjándóttir og Guðný Gunnarsdóttir skiluðu Jóhanni Friðfinnssyni, safnstjóra í Eyjum, mál-
verkunum í Þjóðminjasafni í gær.
Tvö stór Kjarvalsmál-
verk, sem forðað var í
land í gosinu í Eyjum,
fundust í ómerktum
pakka í Þjóðminjasafn-
inu nýlega. Eru þar
komin tvö af 34 Kjar-
valsverkum úr lista-
verkagjöf Sigfúsar M.
Johnsens bæjarfógeta.
Elín Pálmadóttir fylgd-
ist með þegar málverk-
in fóru heim á ný.
KJARVALSMÁLVERKIN, sem
fundin eru og komust heim eftir 25
ára útlegð, eru gríðarstór, annað
146x105 cm og hitt 123x82 cm, bæði
árituð af Jóhannesi Kjarval og í
vönduðum römmum.
Á árinu 1967 gáfu Sigfús M.
Johnsen og frú Jarðþrúður Johnsen
Vestmannaeyjakaupstað þau. Gjöf-
in var 34 myndir og málverk eftir
Jóhannes Kjarval og í gjafabréfmu
listi yfir allar myndirnar 34. Vest-
mannaeyjagosið var 1973 og voru
þá allir munir safnsins snarlega
fluttir í land og til geymslu í Þjóð-
minjasafni, en komu tií baka eftir að
gosi lauk. Þegar nýtt safnhús hafði
verið reist og Byggðasafn Vest-
mannaeyja opnað 1978 og safnstjór-
inn Þorsteinn Víglundsson skráði
Kjarvalsmyndimar, reyndust þær
ekki nema 32 talsins. Jóhann Frið-
finnsson, eftirmaður hans, tók eftir
því þegar hann kom að safninu.
Þegar Þóra Kristjánsdóttir, list-
fræðingur í Þjóðminjasafni, hringdi
til Jóhanns og spurði hann hvort
verið gæti að Vestmannaeyjar sökn-
uðu tveggja Kjarvalsmynda, var
hann fljótur til að játa því.
Pakkinn með þessum stóru mál-
verkum tveimur var ómerktur og
var vandlega geymdur á efstu hillu í
geymslu Þjóðminjasafnsins, sem
farið er að tæma vegna fyrirhugaðra
viðgerða á húsinu. En hvemig datt
þeim í hug að þessi málverk væm
komin frá Vestmannaeyjum? Allar
Sophia Hansen hittir dætur sínar
Snæddu saman
morgunverð og skoð-
uðu myndaalbúm
SOPHIA Hansen hitti dætur sín-
ar Dagbjörtu og Rúnu aftur í
gær, annan daginn í röð, í fjalla-
þorpinu Divrigi í Tyrklandi en
samkvæmt úrskurði Hæstaréttar
í Ankara frá því í fyrra á Sophia
umgengnisrétt við dætur sínar í
júlí og ágúst á hverju ári.
Að sögn Sigurðar Péturs
Harðarsonar, stuðningsmanns
Sophiu, hittust mæðgurnar
klukkan 8.30 í gærmorgun að
tyrkneskum tíma og snæddu
saman morgunverð og dvöldu
siðan saman það sem eftir lifði
dags. Skoðuðu þær saman
myndaalbúm með myndum af ís-
lenskum ættingjum meðal ann-
ars og fór afar vel á með þeim,
að sögn Sigurðar Péturs.
Ströng gæsla
Síðdegis í dag mun Sophia
hitta dætur sínar á ný, eða eftir
að þær hafa lokið bænagjörð í
bænahúsi staðarins.
Sophia er undir strangri
gæslu herlögregluþjóna í Divrigi
enda bærinn eitt höfuðvígi
strangtrúaðra músh'ma í landinu,
og segir Sigurður að gæslan hafi
aldrei verið jafn mikil og nú.
Sigurður sagði að sér virtist
sem Halim A1 væri nú loks að
skilja alvöru málsins og væri því
að reyna að mýkja andrúmsloft-
ið, eins og hann orðaði það í
samtali við Morgunblaðið.
Halim hefur eins og kunnugt
er, ítrekað brotið umgengnisrétt
Sophiu við dætur sínar og eitt
málanna sem Sophia og lögmað-
ur hennar Hasip Kaplan hefur
höfðað gegn Halim vegna um-
gengnisbrota hans verður tekið
fyrir í undirrétti í Tyrklandi
hinn 15. þessa mánaðar. Verði
Halim dæmdur sekur þar er lík-
legt að málinu verði áfrýjað til
Hæstaréttar þar sem það bætist í
hóp fjögurra annarra mála, sem
Sophia hefur höfðað gegn hon-
um, sem þar eru fyrir. „Halim er
gjörbreyttur og líklegt er að lög-
fræðingur hans, sem er á staðn-
um, hafi lagt hart að honum að
koma vel fram í málinu nú,“
sagði Sigurður í samtali við
Morgunblaðið.
Langur aðdragandi
Stefán Haukur Jóhannesson,
skrifstofustjóri í utanríkisráðu-
neytinu, sem miðlaði málum úti
í Tyrklandi og átti stóran þátt í
því að fundurinn nú varð að
veruleika, kom frá Tyrklandi
sfðastliðinn sunnudag. Hann
segir að málið sé búið að eiga
sér langan aðdraganda. „Marg-
ir samverkandi þættir hafa gert
það að verkum að þessi niður-
staða er fengin. Það má ekki
gleyma því að búið er að vinna
lengi í þessu máli og ráðuneytið
hefur notað hvert tækifæri sem
gefist hefur til að beita þrýst-
ingi. Ég býst við að tyrkneskum
stjórnvöldum hafi þótt komið
nóg og það er ekki síst fyrir
eigur Þjóðminjasafnins eru skráðar i
og þar sem engar Kjarvalssýningar i
hafa verið í Bogasal var ekki líklegt
að gleymst hefði að skila slíkum
myndum. Fetaði safnafólkið sig að
þessari tilgátu, að málverkin væru
úr Eyjum. Jóhann kom nú í land
með báða listana, úr gjafabréfinu og
þann sem gerður var 1978, og sett-
ust þau yfir að bera þá saman, sem
er erfitt því sá seinni er ónákvæmur
og gjabréfið telur verkin einungis I
með nöfnum og númerum.
Falleg stór olíumálverk I
Niðurstaðan varð sú að þarna
væri komið olíumálverkið Hluti af
Almannagjá, enda bar það sama
númer 7 á merkimiða og í gjafabréf-
inu og þar má sjá Öxarárfoss og
hluta af gjánni. Lítur það út fyrir að
vera málað á stríðsárunum. Hitt
málverkið, sem ber númerið 15 á
merkimiða og í gjafbréfinu, heitir
þar Frá Dyrfjöllum (stórt málverk),
virðist málað um 1930. Þarna er |
ekki dæmi gerð Dyrfjallamynd, og
er þá máluð frá öðru sjónarhorni ef
hún er þaðan. Hún er í veglegum
gylltum ramma.
Jóhann þakkaði þessu trausta og
skilvirka fólki á Þjóðminjasafni, sem
við þessar aðstæður hafði upp á eig-
anda þessara óskráðu og ómerktu
málverka, sem flestir höfðu talið
töpuð. En þau hafa einhvern veginn
orðið eftir þegar safngripirnir fóru
út í Eyjar 1974 eftir gosið, sem ekki j
kom í ljós fyrr en seinna. En eins og
Guðný orðaði það: Þær voru vel
geymdar og á vísum stað í 25 ár.
Það er mikill fengur fyrir Byggð-
ar- og listasafnið í Eyjum að eiga
þessa veglegu listaverkagjöf af
Kjarvalsmyndum, sem sumar
hanga þar uppi. Sigfús M. Johnsen
og frú Jarðþrúður voru miklir vinir
Jóhannesar Kjarvals. í bók sinni
Yfir fold og flæði kveðst Sigfús hafa
kynnst Jóhannesi Sveinssyni Kjar- j
val á stúdentsárum sínum í Höfn, er
hann stundaði nám við Listaskólann
þar og hófst þá vinátta þeirra sem
entist æ síðar. í Reykjavík bjuggu
Kjarval og Tove á Fjólugötu í næsta
nágrenni við Jarðþrúði og Sigfús á
Laufásveginum og var mikil vinátta
milli eiginkvennanna og samgangur
milli heimilanna. Á þeim árum var
erfitt hjá listmálaranum og hefur
vinur hans eflaust þá keypt af hon-
um myndir. Hann segir líka að þau
hjónin hafi á langri ævi lagt sig
fram um söfnun fágætra og verð-
mætra muna, sem séu kjömir safn-
gripir. Tíu þeirra séu komnir í Þjóð-
minjasafn. Segir hann að í mál-
verkasafni þeirra séu um 80 mynd-
ir, þar af um 40 eftir Kjarval, en
þær séu nú eign Vestmannaeyja-
kaupstaðar. Og nú em tvær vegleg-
ustu myndirnar aftur komnar út í
Vestmannaeyjar eftir 25 ára útlegð.
þeirra góða stuðning að málið
komst í gegn. Ég vann í þessu
af bestu getu og reyndi að
halda mönnum við efnið,“ sagði
Stefán aðspurður hverju megi
þakka að fundur Sophiu og
dætra hennar varð að veruleika
nú.
Fjölmiðlar í Tyrklandi hafa
fylgst vel með málinu og meðal
annars var eitt stærsta dagblað
landsins, Sabah, með frétt um
fund mæðgnanna og sjónvarps-
stöðin NTV, sjónvarpaði frá Di-
vrigi og sýndi viðtöl við bæði
Halim og Sophiu, hvort í sínu
lagi. Dætur þeirra, Dagbjört og
Rúna, sáust hins vegar ekki í
mynd og sagði Halim við sjón-
varpsmenn að honum þætti ekki
ráðlegt að sýna andlit þeirra í
sjónvarpinu því þær byija brátt
aftur í skóla og hann vill ekki að
þær verði fyrir óþægindum
vegna málsins.
I sjónvarpsviðtalinu segist
Sophia vera ánægð með að hafa
hitt dætur sínar og móttökurn-
ar í þorpinu hafi verið hlýjar
eftir allt sem á undan var geng-
ið.
Halim A1 sagði í viðtalinu að
Sophia gæti komið til Divrigi
hvenær sem hún vildi til að hitta
dætur þeirra.