Morgunblaðið - 17.10.1998, Side 28

28 LAUGARDAGUR 17. OKTÓBER 1998
MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
Leiðtogar andstæðra fylkinga á Norður-Irlandi hljóta friðarverðlaun Nóbels
Vonast til að verðlaunin
festi friðarferlið í sessi
Sú tilkynning að friðar-
verðlaun Nóbels féllu
aðstandendum friðar-
samkomulags á N-Ir-
landi í skaut kom ekki
á óvart, segir Davíð
Logi Sigurðsson. Þykir
John Hume í gegnum
tíðina hafa sýnt að
hann er einlægur frið-
arsinni á meðan David
Trimble hefur undan-
farna mánuði sannað að
hann er hæfur stjórn-
málamaður.
Ósló, London. Reutcrs.
VONAST er til að friðarverðlaun
Nóbels, sem falla John Hume og
David Trimble í skaut þetta árið,
verði til að festa friðarferlið á N-
Irlandi í sessi og gefí mönnum
orku til að yfirstíga þær hindranir
sem enn eru í veginum. Nóbels-
verðlaunin hafa áður farið til N-ír-
lands en árið 1976 fengu þær
Mairead Corrigan og Betty Willi-
ams, stofnendur „Peace People“-
hreyfingarinnar, verðlaunin. Til-
raunir þeirra til að binda enda á
ódæðisverkin á N-írlandi reyndust
að vísu unnar fyrir gýg og hreyf-
ing þeirra flosnaði upp og hvarf.
Mikið vatn hefur hins vegar runnið
til sjávar síðan þá.
Þeir Hume og Trimble hafa
lengi eldað grátt silfur saman enda
eru þeir leiðtogar andstæðra fylk-
inga á N-írlandi, Hume er leiðtogi
stærsta flokks kaþólikka (SDLP)
en Trimble leiðtogi stærsta flokks
sambandssinna (UUP). Þeir náðu
hins vegar sáttum í apríl síðast-
liðnum, þegar skrifað var undir
Belfast-samkomulagið, og sneru
síðan bökum saman í kosningabar-
áttu vegna þjóðaratkvæðagreiðsl-
unnar sem haldin var í maí um
samkomulagið.
Svo virtist um tíma sem stuðn-
ingur við samkomulagið yrði minni
en vonast hafði verið til en það er
talið hafa tryggt rúmlega 70%
fylgi við samninginn þegar þeir
Hume og Trimble komu saman
fram á svokölluðum friðartónleik-
um ásamt hljómsveitinni U2 í
Belfast þremur dögum fyrir at-
kvæðagreiðsluna, enda þótti vera
þeirra þar gefa fyrirheit um að
stjómmálamenn úr andstæðum
fylkingum myndu loksins geta
starfað saman í þágu friðar og í
þágu N-írlands.
Ljóst þótti að Hume yrði meðal
verðlaunahafa færu friðarverð-
launin til N-írlands. Hins vegar
voru getgátur uppi um að Hume
yrði að deila verðlaununum með
Trimble og jafnvel Gerry Adams,
leiðtoga Sinn Féin. Þótt fáum
blandist hugur um að Adams eigi
heiður skilinn fyrir þá stefnubreyt-
ingu sem hann hefur knúið fram
meðal kaþólskra harðlínumanna,
og fyrir þá pólitísku áhættu sem
hann hefur tekið í þágu samkomu-
lags, er hins vegar líklegt að Nó-
belsnefndin hafi komist að þeirri
niðurstöðu að of áhættusamt væri
að veita honum verðlaunin og jafn-
vel líklegt til að ýfa sár frekar en
að græða þau.
Margir bandamanna Trimbles í
Reuters
FRÁ friðartónleikum U2 í Belfast skömmu fyrir þjóðaratkvæðagreiðslu um Belfast-samninginn en talið er að
með framkomu sinni þar hafí David Trimble og John Hume styrkt trú manna á samninginn og tryggt öflugan
stuðning í atkvæðagreiðslunni.
Friöarverölaun Nóbels
Leiðtogar andstæðra fylkinga
á N-írlandi, John Hume og David
Trimble, deila friðarverðlaunum
Nóbels fyrir árið 1998 fyrir framlag
sitt í þágu friðar á N-írlandi.
Verðlaunahafar síðan 1993
1997 Alþjóðlegt átak gegn jarðsprengjum
og stjórnandi þess, Jodie Williams
frá Bandaríkjunum
1996 Carlos Belo biskup og Jose
Ramos-Horta frá Austur-Tímor
1995 Joseph Rotblat frá Bretlandi
1994 Yitzhak Rabin og Shimon Peres
frá ísrael og Palestínuarabinn
YasserArafat
1993 Nelson Mandela og
#F.W. de Klerk frá Suður-Afrfku
_________________________________________
UUP, að ekki sé talað um flokk
klerksins Ians Paisleys (DUP),
hefðu nefnilega orðið æfir hefði
Adams fengið verðlaunin. Telja
þeir hendur hans blóði drifnar og
höfðu nokkrir þeirra fyrirfram
hvatt Trimble til að hafna Nóbels-
verðlaununum hefðu þau einnig
fallið Adams í skaut.
í yfírlýsingu Nóbelsnefndarinn-
ar er hins vegar rætt um að marg-
ir aðrir en þeir Hume og Trimble
eigi heiður sldlinn fyrir framlag
sitt í þágu samkomulags á N-ír-
landi og þetta er án efa hugsað
sem huggun til handa Adams, en
ekki síður sem þakklætisvottur til
annarra hlutaðeigandi manna eins
og Tonys Blairs, forsætisráðherra
Bretlands, Berties Aherns, forsæt-
isráðherra Irlands, Georges
Mitchells, bandaríska öldunga-
deildarþingmannsins sem stýrði
friðarviðræðunum, auk Bills Clint-
ons Bandaríkjaforseta, sem sýnt
hefur málefninu meiri áhuga en
nokkur annar Bandaríkjaforseti.
Hume áður verið
tilnefndur
Trimble er nú, sem leiðtogi stærsta
flokksins á N-Irlandi, forsætisráð-
herra og embætti aðstoðarforsæt-
isráðherra hefði með réttu fallið
Hume í skaut, sem leiðtoga stærsta
flokks kaþólikka, en Hume tók hins
vegar þá ákvörðun að þiggja ekki
embættið heldur láta aðstoðarleið-
toga SDLP, Seamus Mallon, það
eftir. Harðvítug stjómmálabarátt-
an mun hafa tekið sinn toll af
heilsu hans og hann hefur auk þess
áhuga á að sinna helsta áhugamáli
sínu, á eftir friðarumleitunum á N-
írlandi, sem er Evrópuþing-
mennskan en hann er mikill Evr-
ópusinni og hefur lengi talið að
Evrópusamruninn muni á endan-
um leysa deilumál N-íra.
Hume, sem er 61 árs, lærði um
tíma til prests en ákvað síðan að
hann ætti sér aðra köllun, nefni-
lega kennsluna. Hann stóð fljót-
lega í eldlínu átaka á N-írlandi en
hann var einn forystumanna kaþ-
ólikka í Derry í baráttunni fyrir
mannréttindum á sjöunda ára-
tugnum. Hann hefur barist í þágu
friðsamlegrar lausnar á deilum
mótmælenda og kaþólikka, jafnvel
eftir að allt fór í loft upp í kringum
1970, og hefur verið óhræddur við
að taka áhættu í þágu friðar.
Hann hóf t.d. upp á sitt eindæmi
viðræður við Gerry Adams, leið-
toga Sinn Féin, árið 1988 þegar
Adams var hataðasti maður á
Bretlandseyjum fyrir tengsl sín
við Irska lýðveldisherinn (IRA) og
var Hume gagnrýndur harðlega
fyrir vikið, þá og í hvert sinn sem
ódæðisverk IRA dundu yfir. Þær
samræður eru hins vegar nú taldar
hafa skipt sköpum í þeirri stefnu-
breytingu sem Adams innleiddi í
flokki sínum en Hume mun hafa
sannfært Adams um að kaþólskir
þjóðemissinnar gætu náð mark-
miðum sínum á pólitískan hátt og
án þess að vopn væru notuð. Voru
þessar viðræður þeirra nauðsyn-
legur undanfari fyrra vopnahlés
írska lýðveldishersins (IRA) árið
1994.
Hume er þingmaður á breska
þinginu, Evrópuþinginu og á þing-
inu nýja í Belfast. Hann nýtur
mikillar virðingar, ekki aðeins á
Bretlandseyjum heldur einnig í
Brussel og Washington, og rætt
var um það síðastliðið haust að
hann hefði sigrað örugglega í for-
setakosningunum á írlandi, hefði
hann ákveðið að bjóða sig fram. Er
jafnframt talið að hann hafi áður
verið nálægt því að fá Nóbelsverð-
launin.
Trimble hefur tekið stór skref
á skömmum tíma
David Trimble hefur ekki staðið
í eldlínunni jafn lengi og John
Hume en kannski má segja að
hann hafi tekið stærri skref á
skemmri tíma í þágu friðar en
Hume. Hann er 54 ára gamall og
hefur setið á breska þinginu síðan
1990 en kenndi áður við lögfræði-
deild Queens-háskóla í Belfast.
Hann var kjörinn leiðtogi UUP ár-
ið 1995 og þótti þá meðal harðlínu-
manna í flokknum en hefur reynst
raunsær leiðtogi og viljugur til að
taka áhættu í þágu friðar. Arsþing
UUP verður haldið um næstu helgi
og líklega er Trimble nokkur feng-
ur í því að geta mætt þangað vopn-
aður Nóbelsverðlaunum enda bíður
hans það verkefni að þagga niður í
gagnrýnisröddum innan flokksins,
sem hafa gerst háværar, ekki síst
eftir að Trimble átti fundi með
Gerry Adams.
Sinn Féin krefst þess að Trimble
manni þegar ríkisstjóm sína, með
þeirra þátttöku, en margir sam-
bandssinna geta ekki hugsað sér
slíka ríkisstjórn með þátttöku Sinn
Féin nema afvopnun IRA komi til
fyrst. Trimbles bíður því það erfiða
verkefni, sem forsætisráðherra N-
Irlands, að leysa þannig öllum líki
þær ógöngur sem friðarferlið virð-
ist í vegna deilunnar um afvopnun
öfgahópa.
Háttsettur
íraki flýr
ALAA Hussein Ali al-Jabour,
foringi í Iraksher og leiðtogi
leppstjómarinnar, sem Irakar
settu upp eftir hernám Kúveits,
hefur flúið land og fengið hæli í
einhverju Evrópuríki. Er þetta
haft eftir talsmanni íraska
þjóðarráðsins, samtökum, sem
berjast gegn stjórn Saddams
Husseins. Sagði hann, að Jabo-
ur, eiginkona hans og fjögur
börn þeirra hefðu komist til
Tyrklands og farið þaðan til
Evrópu. Er Irakar höfðu verið
hraktir frá Kúveit var Jabour
um hríð aðstoðarforsætisráð-
herra ríkisstjórnar Saddams en
var eftirlýstur í Kúveit. Frá því
hefur nú verið fallið.
Fegurð og trú
SKIPULEGGJENDUR feg-
urðarsamkeppninnar „Ungfrú
Króatía" sviptu í gær sigur-
vegarann, hina 22ja ára gömlu
Lejla Sehovic, titlinum og báru
því við, að eitthvað hefði mis-
farist við talninguna. Málið er
þó ekki alveg svona einfalt því
að Sehovic er múslimi og það
olli mikilli hneykslan hjá mörg-
um Króötum er ljóst var, að
hún var fegursta fljóðið í land-
inu. Þær skýringar, sem gefnar
hafa verið á því, að Sehovic var
svipt titlinum, þykja fáránlegar
og hún ætlar ekki að gefast upp
baráttulaust, heldur leita til for-
setans og mannréttindasam-
taka með mál sitt.
Suðurskauts-
ísinn brotnar
RISASTÓR ísfleki, stærri en
Delaware-ríki í Bandaríkjunum,
hefur brotnað frá Ronne-íshell-
unni við Suðurskautslandið og
telja sumir vísindamenn, að
ástæðan sé hlýnandi veðurfar
um allan heim. Það stangast þó
á við skýrslu, sem breskir, hol-
lenskir og bandarískir vísinda-
menn birtu í fyrradag, en þeir
telja, að ísinn á suðurskautinu sé
mjög stöðugur og eigi lítinn þátt
í hækkun sjávarborðs. Telja þeir
hana stafa af þenslu í sjónum
vegna aukins hita og vegna
bráðnunar jökla annars staðar
en á heimskautasvæðunum.
Konur ekki
fallnar til
njósna
NÍKOLAJ Gríbin, yfirmaður
rússneska njósnaskólans, kvart-
ar hástöfum undan lítilli aðsókn
að skólanum en er samt ekki
hrifinn af því að fá konur sem
nemendur. Segir hann, að ýmis-
legt í lundarfari kvenna komi í
veg fyrir, að þær geti orðið góð-
ir njósnarar þótt þær séu raun-
ar mai’gar að störfum fyrir
leyniþjónustur á Vesturlöndum.
Kemur þetta fram í viðtali við
hann í dagblaðinu Izvestía.