Morgunblaðið - 24.10.1998, Qupperneq 45

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 24. OKTÓBER 1998 45
AÐSENDAR GREINAR
Er kvótakerfið
hagkvæmt?
A FYRSTU þremur
árum kvótakerfisins
höfðu menn ekki gert
það upp við sig hvoru
kerfinu þeir ættu að
fylgja. Þetta sést á
mynd 3.1. Útgerðir
þreifuðu fyi’ir sér í vali
á milli sóknarkvóta og
aflakvóta. En árið 1987
fer það að festast í sessi
hvoru kerfinu menn
vilja fylgja. Eftir 1988
fer fjármagnið í útgerð
aftur að dragast saman
og hefur gert það allt til
dagsins í dag, eins og
sagt var frá í annarri
greininni.
Ágúst
Sæmundsson
an 1991 hefur sókn í
botnfisk verið á
stöðugi’i niðurleið.
Þar sem vísitala
sóknar hefur farið
minnkandi á undan-
fömum árum leikur
enginn vafi á því að
það sé kvótakerfið, þar
sem öll veiðiskip eru
sett undir sama hatt,
sem hefur haft áhrif á
útgerðir til að haga
veiðunum á hagkvæm-
ari hátt.
Gott fiskveiðistjórn-
unarkerfí til skyn-
samlegrar nýtingar
Aukning vegna sóknarkvóta
Sóknin dregst saman um 4%
milli 1984 og 1985 en síðan vex hún
eftir það. Fyrst um 16% á tveggja
ára tímabili en síðan um 75% á
þremur árum. Astæða þessarar
aukningar er í fyrsta lagi tilvist
sóknarkvóta. Önnur ástæða er
samdráttur í stofni botnfiska, án
þess að tekið hafi verið tillit til þess
í leyfilegum heildarafla og úthlut-
uðum kvótum, þannig að hver
veiðiferð ber minna úr býtum. Síð-
Dæmin sýna að hagkvæmni í
botnfiskveiðum á íslandi hefur
aukist talsvert eftir að kvótakerfið
var innleitt, sérstaklega eftir að
það var endurbætt 1990. En hvað
með möguleika fiskistofna til að
endurnýja sig ár frá ári? Ein
ástæðan fyrir því að kvótakerfið
var innleitt 1984 var sú staðreynd
að þorskstofninn, sem stendur
undir meira en fjórðungi aflans,
var í hættu. Núna er ástand hrygn-
ingarstofns þorsks talið vera vax-
andi og ástand annarra veiðistofna
Reynslan kennir okkur,
segir Ágúst Sæmunds-
son í þessari lokagrein
af þremur, að hag-
kvæmni í botnfísk-
veiðum hefur aukizt
talsvert eftir að kvóta-
kerfíð var innleitt.
botnfisks er misgott en þó er eng-
inn þeirra talinn nálægt hruni.
Aukin ábyrgð skilar
sterkum stofnum
Það er enginn vafi á því að aukin
ábyrgð útgerða á afla og viðhaldi
fiskistofna hefur stuðlað að því að
veiði- og hrygningarstofnarnir eru
jafn stöðugir og þeir eru í reynd.
Það hefur án efa virkað hvetjandi til
skynsamlegi-ar nýtingar á auðlind-
inni. Sá ábati sem fæst út úr slíkri
stjórnun getur enn ekki verið
mældur til fjár þar sem hann er
ávísun á áframhaldandi nýtingu
auðlindarinnar fyrir framtíðarkyn-
slóðir. En betur má ef duga skal.
Það er ekki nóg að fáeinar þjóðir
sem stunda sjávarútveg fari eftir
slíku kerfi heldur þarf að kynna nið-
urstöður okkar fyrir öðrum þjóðum
og búa í haginn fyrir uppbyggingu
fiskistofna og ekki síst vemdun
hafsins.
Höfundur er stjórnmálafræðingur.
3tC
UÖI
Lat
!■
ISLEIVSKT MAL
HERMANN Þorsteinsson í
Reykjavík skrifar mér afar vin-
samlegt bréf sem ég þakka kær-
lega. Honum er sem áður mjög
hugað um hreinleik móðurmáls
okkar og ódeigur í baráttu sinni
fyrir góðu málfari. Eg verð að
játa að ég er í nokkrum efnum
umburðarlyndari gagnvart breyt-
ingum sem tunga okkar hefur
tekið. Kannski eru það aldurs-
mörk á umsjónarmanni.
Nokkur efnisatriði sem fram
koma í bréfi Hermanns:
1) Sögnin að uppgötva er
samsett af atviksorðinu upp og
sögninni að götva sem í fyrnd-
inni merkti að grafa. Herborg
„drottning Húnalands“ er látin
segja í Guðrúnarkviðu inni
fyrstu:
Sjálf skylda eg göfga,
sjálf skylda eg götva,
sjálf skylda eg höndla
hrör þeirra.
Herborg átti sjálf að götva lík
ættingja sinna. Hrör er lík, sbr.
hröma = „verða að líki“. Sögnin
að uppgötva hefur fengið óeigin-
lega merkingu, og fyrsta þýðing
hennar í Islenskri samheitaorða-
bók er finna. I Eiríks sögu rauða
segir: „A því gerðist orð mikið, að
menn myndi leita lands þess, er
Leifur h'afði fundið.“ Nafnorðið,
sem samsvarar sögninni að finna,
er fundur, enda tölum við um
landafundina miklu.
2) Hermanni er mjög í mun að
menn segi þökk, en noti ekki
danska tökuorðið takk. Man ég
vel að Sigurður skólameistari
var svo orðvandur og hreinmáll,
að hann skrifaði í gestabók Út-
garðs: „Þökk, þökk,“ en ekki
takk. En ég held að takk sé orð-
ið svo fast í málinu, að því verði
ekki útrýmt, jafnvel þótt menn
gerðu að því mikinn reka. Sjálf-
ur segir umsjónarmaður dags
daglega „takk fyrir“, og ekki
„þökk fyrir“ nema hann setji sig
í mjög hátíðlegar stellingar. Það
sem hann notar sjálfur, treystist
hann ekki til að meina öðrum.
Umsjónarmaður Gísli Jónsson
976. þáttur
3) Trúuðum mönnum er
kappsmál að gera greinarmun á
sögnunum að nefna og skíra, og
er það vel skiljanlegt, ekki síst ef
menn vita að skíra merkti upp-
haflega að hreinsa. En hér verða
hálar slóðir og götur vandratað-
ar. Ævagömul dæmi eru þess að
skíra merki sama og nefna, og í
Islenskri samheitaorðabók er
skáletrað að merking sagnarinn-
ar að skíra sé nefna.
Ég endurtek þakkir mínar til
Hermanns Þorsteinssonar. Ég
held kannski að ég hafi valdið
honum vonbrigðum með því sem
hér fer á undan. Hitt veit ég líka,
að hann kann manna best að
skilja að menn hafi misjafnan
smekk, og því einu geta þeir
haldið fram sem þeir trúa sjálfir.
★
Nikulás norðan kvað:
Sigurður sem var í K.A.
var sambland af hörku og þráa
og svo sundgeturíkur,
að hann synti sem slíkur
yfir 75 tugi áa.
Höfundur segist hafa kennt í
brjósti um ef. flt. af á, það komi
svo sjaldan fyrir.
★
Ekki mun hafa leynt sér hvaða
mætur ég hef á Sverri Kristjáns-
syni rithöfundi. Fáir hafa á þess-
ari öld skrifað íslenskt mál svo
fagurlega sem hann. Hann var
líka fágætur samræðusnillingur
og sögumaður.
Hið sama má segja um félaga
hans, Tómas Guðmundsson, þótt
hann yrði maklega miklu fræg-
ari fyrh’ ljóð sín en laust mál.
Þessii’ tveii’ snillingar sömdu
frásagnaþætti sem komu út í átta
bindum undir samheitinu íslensk-
ir örlagaþættir. Því miður ætla
ég að nú séu þessar bækur lítt fá-
anlegai’. Ég les þær aftur og aftur
og alltaf með jafnmikilli ánægju
og aðdáun - ef ekki meii-i. Stíl-
verk þessara manna, úrval úr
þeim, ætti að vera skyldulesning
allra íslenskra unglinga. í þessum
verkum fer saman virðing fyrir
viðfangsefninu og virðing fyrir
móðurmálinu, kui’teisi og kúltúr.
Orðfærið er auðugt og máttugt,
stundum er frásögn þeirra svo
listræn og mögnuð, að manni þyk-
ir það eina satt sem þeir segja. ís-
lenskt mál og íslensk menning í
heild sinni eiga þeim ómælda
þakkarskuld að gjalda.
Mér þykir verst að það er ekki
fjarri að þessar bækur hafi fallið
í nokkurt eftirtektarleysi, að ég
ekki segi gleymsku. En enginn
verður af þeim svikinn.
Lestur góðra bóka er besta
aðferðin til þess að verða góður í
íslensku. Lestur og aftur lestur.
Og ekki sakar að vera útsmoginn
í öðrum tungumálum en ís-
lensku. Við kvöddum fyrir
skömmu Halldór Kiljan Laxness
og kvöddum þó ekki, því að hann
verður langlífur í landinu í verk-
um sínum. Halldór las og las alla
skapaða hluti, og færni hans í er-
lendum málum var ótrúleg. Þeg-
ar þetta fer saman við meðfædda
hæfileika og ævilanga ástundun,
verður til snillingur.
Þetta var nú svona hálfgerð
predikun, en í fullri alvöru mælt.
★
Inghildur austan kvað:
„Musteri mannorðsins hrynja“,
í mæðutón sönglaði Brynja
og lúin og þvæld
og langtímaspæld
út af látustuj afnrétti kynja.
★
Þá hann um það
þrautpíndurbað,
þegar hann gefí upp anda,
að keyrður sé
fyrir utan spé
(með aöfalle)
í eldsofn hvítglóanda.
(Úr Hugvekjusálmum Jónatans Pálsson-
ar revisors = Kristjáns Þorgeirs Jakobs-
sonar lögfr.).
Auk þess fær Þór Jónsson stig
fyrir „íjórðung gengin í tvö“.
ÞRÓUN í verðmæti botnfiskveiðiflotans og sókn 1984 til 1997 (vísitala
= 100 árið 1984). Heimild: Fiskifélag ísiands og Þjóðhagsstofnun.
Viðbótarsæti til
Kanarí
í janúar og febrúar
með Heimsferðum
Sértilboð til Kanarí
25. nóvember í 19 nætur
Kanaríeyjaferðir Heims-
ferða hafa fengið ótrúleg-
ar viðtökur og aldrei fleiri
hafa bókað ferð á þennan
vinsæla áfangastað ís-
lendinga í sólinni. Við
höfum nú fengið viðbótar-
sæti og gistingu í janúar-
og febrúarferðir okkar og
nú getur þú tryggt þér
frábæra ferð með gistingu í hjarta ensku strandarinnar.
Þú getur valið um þá ferðalengd sem þér best hentar, 2, 3, 4
vikur eða lengur, og nýtur þjónustu okkar reyndu fararstjóra
á meðan á dvölinni stendur. Beint flug með glæsilegum
Boeing 757-vélum án millilendingar. Verðið hefur aldrei
verið lægra en nú í vetur.
Góðar íbúðir í hjarta ensku strandarinnar
Otrúlegt verð
48.632
Verð frá kr.
Ferð í 19 nætur, 25. nóv. m.v.
hjón með 2 börn, Tanife.
Verð kr.
59.960
M.v. 2 í íbúð, Tanife, 25. nóveni-
ber, 3 vikur.
Brottfarardagar
• 21. okt.
• 25. nóv.
• 14. des. 21. des. 28. des.
• 4. jan. 11. jan.
• 1. feb. 8. feb. 22. feb.
• 1. mars 15. mars
22. mars 29. mars
• 5. apr. 12. apr. 19. apr.
Verð kr.
77.960
M.v. 2 í íbúð, Tanife, 8. febrúar
2 vikur.
Innifalið í verði, flug, gisting,
ferðir til og frá flugvelli, íslensk
fararstjóm, skattar.
Austurstræti 17, 2. hæð ♦ sfmi 562 4600. www.heimsferdir.is
I